نتایج رمزگشایی از مطالعه‌ یک ژنوم باستانی

ردپای نئاندرتال‌ها در چربی شکم ما

در سال‌های اخیر، محققان مفهوم اجداد «نئاندرتال» را با پیدا کردن ژن‌هایی که ما از بستگان بسیار دیرینه‌ خود به ارث برده‌ایم، بیشتر قابل درک کرده‌اند. در جریان مطالعه‌ا‌ی جدید، محققان توانسته‌اند بخش اعظم ژنوم به دست آمده از یک قطعه استخوان 50هزار ساله یک زن نئاندرتال را که در غار ویندیجا (Vindija) کشور کرواسی پیدا شده توالی‌یابی کرده و در مجله معتبر علمی ساینس (Science) منتشر کنند.

کد خبر: ۱۰۸۴۱۹۳

در حقیقت آنها توانسته‌اند مجموعه‌ای از ژن‌هایی را شناسایی کنند که از طرف نئاندرتال‌ها به انسان‌های ساکن نواحی خارج از آفریقا رسیده است. این ژنوم، دومین ژنوم با کیفیت به دست آمده از نئاندرتال‌هاست که می‌توان بر اساس آن با اطمینان بیشتری گفت در چه زمان، در چه مکان و با چه توالی ژنی از آنها به انسان‌های پیشرفته‌ امروزی انتقال پیدا کرده و باعث پیشگیری یا ابتلا به چه بیماری‌هایی در حال حاضر شده است.

سابقه‌ بررسی خزانه‌های ژنی دیرینه به چند سال اخیر بازمی‌گردد. اولین ژنوم نئاندرتال به دست آمده، مخلوطی از ژنوم سه فرد بود که آنها نیز در غار ویندیجا پیدا شده بودند. چند سال بعد، دانشمندان ژن‌های دیرینه، دو ژنوم نئاندرتال دیگر را در کوهستان آلتای (Altai) واقع در سیبری توالی‌یابی کردند. یکی از این دو، اولین نسخه‌ با کیفیت بود که پیش از اکتشاف اخیر به دست آمده بود. این ژنوم مربوط به فردی بوده که 122 هزار سال پیش در منطقه‌ سیبری زندگی می‌کرده است.

نتایج حاصل از بررسی این دو نسخه ژنوم با کیفیت، گویای آن بود که ساکنان کنونی اروپا و آسیا قسمت‌هایی از دی‌ان‌ای (DNA) نئاندرتال‌هایی را که در سالیان دور با اعضای گونه انسان خردمند (Homo sapiens) یا همان اجداد انسان‌های پیشرفته امروزی، پس از نقل مکان از آفریقا آمیزش داشته‌اند، در ژنوم خود حمل می‌کنند و به همین دلیل، بیشتر بومیان آفریقا اثری از دی‌ان‌ای نئاندرتال‌ها در ژنوم خود ندارند، اما سوال اصلی این است دی‌ان‌ای باستانی چه نقشی در انسان‌های امروزی به عهده دارد؟ براساس اطلاعاتی که پیشتر بر اساس مطالعه ژنوم نئاندرتال آلتایی به دست آمده بود، چند نوع ژن نئاندرتالی در انسان‌های امروزی وجود دارد، اما نئاندرتال ویندیجایی نسبت به نئاندرتال آلتایی در زمان نزدیک‌تری به ما زندگی می‌کرده و محل زندگی‌اش نیز به محل زندگی و آمیزش اجداد اورآسیایی ما با نئاندرتال‌ها نزدیک‌تر است (احتمالا 50 تا 60 هزار سال پیش در خاورمیانه). در نتیجه، نسخه ژنوم به دست آمده از آن، بخصوص با توجه به پیشرفت فناوری استخراج و توالی‌یابی دی‌ان‌ای‌های باستانی، اطلاعات بیشتری به ما خواهد داد. کی پروفر (Kay Prufer)، متخصص ژنتیک فرگشتی از پژوهشگاه ماکس پلانک آلمان که همراه همکارانش روی این پروژه کار کرده، گفته است: همان‌گونه که انتظار می‌رفت، این ژنوم به ساکنان امروزی اروپا و آسیا شباهت بیشتری نسبت به نمونه‌ آلتایی دارد. دکتر پروفر و همکارانش تاکنون 16 نوع ژن نئاندرتالی جدید پیدا کرده‌اند که به انسان‌های امروزی انتقال پیدا کرده است. این ژن‌ها ظاهرا در کنترل سطح کلسترول، ویتامین D و احتمال ابتلا به بیماری‌های گوارشی، روماتیسم قلبی، اسکیزوفرنی (Schizophernia)، همین ‌طور پاسخ به داروهای ضدافسردگی و حتی میزان تجمع چربی در ناحیه شکم نقش دارند!