4 دهــه با مجمع عمومـی سـازمان ملل

جمهوری اسلامی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در این اجلاس سالانه شرکت کرده است و نمایندگان بلندپایه ایران نیز تجربه حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد را داشته‌اند. با این وصف، محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت نهم و دهم با حضور هشت باره خود در این مجمع، بیشترین تعداد حضور را داشته است.

ردپای شکنجه روی میز شورای امنیت

محمدعلی رجایی، دومین نخست‌وزیر ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در مهر 59 در راس هیاتی 11 نفره برای شرکت در جلسه شورای امنیت به نیویورک سفر کرد. آن موقع ابوالحسن بنی‌صدر، رئیس‌جمهور ایران بود، اما ریاست اجرایی دولت با نخست‌وزیر بود. رجایی در این سفر آثار شکنجه‌های ماموران رژیم پهلوی در زندان را که بعد از گذشت سال‌ها همچنان در بدن او به یادگار مانده بود در معرض دید خبرنگاران قرار داد. از سویی دیگر با شرکت در جلسه شورای امنیت سخنان آتشینی بر زبان راند. وی در این جلسه خاطرنشان کرد: «حضور ما در این شورا صرفا به دلیل رساندن ندای مظلومیت ملت مسلمان و به پاخاسته ایران به گوش مردم سراسر جهان و هشدار به آنها از بابت خطر سرکوب انقلاب و بازتاب آن بر مبارزات کلیه خلق‌های دربند است.»

آن زمان ایران، درگیر جنگی ناخواسته با رژیم بعثی عراق بود. رجایی در فراز دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به این موضوع حمایت‌های قدرت‌های خارجی از متجاوزان را بی‌اثر خواند و تصریح کرد: «در این جنگ تحمیلی، ایمان اسلامی و انقلابی مردم برنده واقعی و اصلی خواهد بود، نه آواکس‌های آمریکایی و نه توپولف‌های روسی.»

ظلم‌ستیزی و حمایت از کشورهای ستمدیده از اهداف و آرمان‌های اولیه انقلاب اسلامی بود. نخست‌وزیر ایران در بخشی دیگری از سخنان خود موضوع ضداستکباری و ضدامپریالیستی ایران را به بیانی آشکار اعلام کرد و گفت: «به علت شرایط جنگ نتوانستیم آنچنان که باید در جهت برآوردن نیازهای مردم برادر و مسلمان (الجزایر که درگیر زلزله هستند) اقدام کنیم.»

اولین رئیس‌جمهور ایران در مجمع عمومی سازمان ملل

هفت سال بعد از سخنرانی پرشور رجایی،‌ آیت‌الله خامنه‌ای در ششمین سال ریاست جمهوری و در تاریخ 31 شهریور 66 در چهل و دومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد به ایراد سخن پرداختند.

این سخنرانی بعد از صدور قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره جنگ ایران و عراق بود. ایشان در این سخنرانی ضمن تشبیه صدام به هیتلر، خواستار استفاده از تجربه دادگاه نورنبرگ و طرح تنبیه عراق به عنوان متجاوز به منظور تضمین امنیت منطقه شدند. اعتراض بحق وتو از سوی اعضای دائم شورای امنیت، انتقاد از عملکرد سازمان ملل متحد و نقش حمایت‌آمیز شورای امنیت از تجاوز عراق به ایران، ارائه فهرستی از اقدامات آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، ‌درخواست اتحاد میان دولت‌های جهان سوم برای مقابله با جهان سلطه، مبارز با فساد، حفظ بنیان خانواده، حراست از حقوق و ارزش‌های زن از دیگر موضعگیری‌های شاخص ایشان در این سخنرانی بود.

روایت هاشمی از حضور در سازمان ملل

اکبر هاشمی رفسنجانی، چهارمین رئیس‌جمهوری ایران در خاطرات خود در 29 آذر 70 درباره سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل می‌گوید: «من که سخنران بودم احساس کردم جو کنفرانس قبضه شده و همه چشم‌های خود را روی متن سخنرانی دوخته‌اند. وقتی سخنرانی تمام شد دست زدن حاضران شروع شد و دیگر پایان دست زدن مشکل به نظر می‌رسید. همه سلاطین، روسای جمهور و دیگر شخصیت‌ها از تشویق دست بر نمی‌داشتند. وقتی من سرجای خود نشسته بودم صف‌های بسیاری بسته شده بود و این امر در جمع شاهان، روسای جمهور و وزرای خارجه مرسوم نیست و کمتر اتفاق می‌افتد.»

طراح گفت‌وگوی تمدن‌ها

رئیس دولت اصلاحات، پنجمین رئیس‌جمهور ایران بود که در شهریور 77 به مجمع عمومی سازمان ملل متحد رفت. شش سال پیش از سفر رئیس دولت اصلاحات، ساموئل هانتینگتون نظریه برخورد تمدن‌ها را مطرح کرد، اما او باحضور در سازمان ملل متحده ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها را ارائه کرد و با پیشنهاد وی سال 2001 به نام سال گفت‌وگوی تمدن‌ها در سازمان ملل به تصویب رسید.

محور سخنان خاتمی در این اجلاس تنها به موضوع ارائه طرح مذکور خلاصه نشد، بلکه او علاوه بر انتقاد از قوانین سازمان ملل ازجمله حق وتو، موضوع «ایجاد امنیت و صلح در خاورمیانه از طریق به رسمیت شناختن حق همه فلسطینیان برای حاکمیت بر سرزمین خویش و برچیده شدن سلطه حکومت اسرائیل» را مورد تاکید قرار داد و در فراز دیگری از سخنان خود به موضوع زنان و خانواده توجه کرد.

اعلام اعتمادزایی و تشنج زدایی به عنوان سیاست خارجی ایران، ‌تاکید بر حفظ محیط زیست به مثابه میراث مشترک همه کشورها، اعتماد به جوانان به عنوان صاحبان هزاره سوم و کوشش صادقانه برای مبارزه با تروریسم همراه با مبارزه برای عدالت و پاکسازی جهان و بخصوص منطقه خاورمیانه از سلاح‌های هسته‌ای و کشتار جمعی از جمله عناوینی بود که مورد تاکید خاتمی قرار گرفت. او بار دیگر سال 80 برای بار دوم به نیویورک رفت و دوباره از طرح گفت‌وگوی تمدن‌های خود دفاع کرد.

ترافیک حضور

محمود احمدی‌نژاد بیش از هر رئیس‌جمهور دیگری در ایران برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رفت. او در سفر اول خود در شهریور 84 موضوع خلع‌سلاح، مبارزه با تروریسم و مساله فلسطین و اصول هسته‌ای ایران را مطرح کرد.

احمدی‌نژاد در دومین حضور خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1385 که با کارشکنی‌های بسیاری از سوی ایالات متحده مانند عدم صدور ویزا برای خبرنگاران و برخی همکاران او همراه بود، به مباحثی همچون گسترش بی وقفه سلاح‌های اتمی، میکروبی و شیمیایی، اشغال کشورها و توسعه درگیری‌ها، رعایت نکردن حقوق اعضای سازمان‌های بین‌المللی و نیاز حیاتی و فوری شورای امنیت به مشروعیت و کارآمدی پرداخت. وی در سومین حضور خود سال 86 در سازمان ملل به مباحثی همچون تلاش سازمان یافته برای فروپاشی خانواده و کاهش منزلت زن، نقض گسترده حقوق بشر پرداخت. طرح شبهه درباره هولوکاست و سخنرانی احمدی‌نژاد در دانشگاه کلمبیا از مهم‌ترین موضوعاتی بود که واکنش‌های بسیاری را بویژه از سوی صهیونیست‌ها برانگیخت.

چهارمین سفراحمدی‌نژاد به نیویورک در سال 87 بود. اعلام احترام به مقاومت مظلومانه مردم فلسطین و حمایت همه جانبه از آن و تاکید بر حق مسلم ایران در برخورداری از انرژی هسته‌ای از محورهای سخنان احمدی‌نژاد در شصت و سومین نشست عمومی سازمان ملل در تاریخ 2 مهر سال 87 بود.

رئیس دولت کابینه نهم و دهم در پنجمین سفر خود در سال 88 به انتقاد از سازمان ملل و رویه حاکم بر مناسبات بین‌المللی پرداخت. وی در ششمین حضور خود در سال 89 به کالبدشکافی 11 سپتامبر پرداخت و پیشنهاد مناظره با مسئولان آمریکایی در سازمان ملل متحد را داد. احمدی‌نژاد در هفتمین سال حضور خود در مجمع عمومی در سال 90 به موضوعاتی چون لزوم اصلاح مدیریت جهان بر مبنای عدالت، لزوم اصلاح ساختارها و شیوه‌های اتخاذ تصمیم در سازمان‌های بین‌المللی و بویژه شورای امنیت و تاکید بر احقاق حقوق و آزادی همه سرزمین فلسطینیان و اخراج صهیونیست‌ها از منطقه اشاره کرد.

　برجام و پسابرجام

حسن روحانی در اولین سال ریاست جمهوری خود راهی آمریکا و سازمان ملل شد. وی در سوم مهر 92 در شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل ایده جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری را مطرح کرد. وی همچنین ضمن تاکید بر صلح‌آمیز بودن فعالیت هسته‌ای ایران، خواستار اجماع جهانی برای حل موضوع هسته‌ای کشورمان شد. گفت‌وگوی تلفنی با اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا مهم‌ترین حاشیه سفر روحانی به سازمان ملل بود که طعم تابوشکنی داشت.

رئیس‌جمهور تصریح کرده بود: «سلاح هسته‌ای و کشتارجمعی هیچ جایگاهی در دکترین دفاعی ایران نداشته و با باورهای بنیادین مذهبی و اخلاقی ما در تعارض است.» روحانی همچنین گفته بود: «جمهوری اسلامی ایران ضمن پافشاری بر اعمال حقوق خود و ضرورت احترام و همکاری بین‌المللی در اعمال این حقوق، آماده گفت‌وگوهای بدون تاخیر برای اعتمادسازی متقابل و رفع دو سویه ابهامات از طریق شفافیت کامل است.» وی تاکید کرده بود: «ایران به دنبال تعامل سازنده براساس احترام متقابل و منافع مشترک با دیگر کشورهاست و در این چارچوب در پی افزایش تنش با ایالات متحده نیز نیست.»

روحانی در دومین سفر خود به نیویورک در سال 93 و در شصت و نهمین مجمع عمومی سازمان ملل با اعلام این که خاورمیانه با اشتباهات غرب به بهشت تروریست‌ها بدل شده، تاکید کرد: رویکرد اصولی ما، پایان بخشیدن به توهم ایران‌هراسی و زمینه‌سازی برای مشارکت راهبردی با همسایگان است. روحانی از کشورهای دنیا خواست علیه تروریسم متحد شوند. دیدار روحانی با دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس که روابط دیپلماتیکش با ایران قطع بود از دیدارهای مهم این سفر به حساب می‌آید.

سومین سفر روحانی به نیویورک در سال 94 بود و این سفر تحت تاثیر فاجعه منا قرار داشت و از این رو، وی در هفتادمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد علاوه بر موضوع برجام، انتقادات تندی را متوجه عربستان سعودی کرد.

سفر چهارم روحانی به نیویورک در سال 95 بود که سه روز طول کشید و وی حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد با 13 رئیس دولت و همین طور دبیرکل سازمان ملل دیدار و گفت‌وگو کرد.