معادله دومجهولی بیماری‌های ریوی و ریزگردها در سیستان و بلوچستان

به گزارش جام‌جم، بیماری سل از حدود یکی دو دهه پیش و با بروز خشکسالی و تشدید وزش توفان شن و ریزگردها در استان سیستان و بلوچستان گسترش یافت و هر ساله جمعیت جدید زیادی را در دام خود گرفتار کرد. سل بیماری‌ای تنفسی و عفونی است که میکروب آن کم و بیش تقریبا در همه دنیا وجود دارد و در کشور ما هم تعداد مبتلایان به سل کم نیست. به گفته دکتر گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، در سال 95 حدود 8940 نفر مبتلا به سل در کشور تشخیص داده شده است. بر اساس این آمار همچنین بیشترین موارد بروز و شیوع سل در استان‌های سیستان و بلوچستان و گلستان گزارش شده است.

سیستان در مقام نخست سل

اما در سیستان و بلوچستان بیشتر، ساکنان مناطق شمالی این استان، یعنی منطقه سیستان و پنج شهرستان مرزی آن شامل هیرمند، زهک، زابل، هامون و نیمروز به دلیل قرار گرفتن در سخت‌ترین شرایط آب و هوایی، هجوم بی‌امان و بی‌وقفه گردوغبار و شن‌های روان و اخیرا بروز پدیده ریزگردها، بیشتر با بیماری‌های چشمی و تنفسی بویژه سل درگیر هستند.

دکتر علی‌اکبر نصیری، رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زابل در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: سل یک بیماری باکتریال است که توسط نوعی میکروب ایجاد می‌شود و توسط ذرات ریز معلق و از راه تنفس به افراد منتقل می‌شود و درواقع یکی از راه‌های اصلی انتقال آن استنشاق همان ذرات ریز معلق در هواست.

وی می‌افزاید: اکنون منطقه سیستان و بویژه شهر زابل بالاترین میزان شیوع مبتلایان به سل در ایران را دارد و گلستان هم که رتبه بعدی را دارد، به دلیل مهاجرت سیستانی‌هایی است که به این استان هجرت کرده و این بیماری را با خود به آن خطه شمالی برده‌اند.

مستعدتر از همیشه

گرچه گفته می‌شود یکی از دلایل اصلی بروز و شیوع بیماری سل در منطقه سیستان همجواری با کشورهای افغانستان و پاکستان است که از سطح بهداشت بسیار پایین و شیوع بالای سل برخوردارند و رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زابل نیز در سخنان خود به این عامل اشاره می‌کند، اما درعین حال بلافاصله این را هم اضافه می‌کند که انتساب بیماری سل به کشورهای همسایه، آسان‌ترین راه برای راحت کردن خودمان از تحقیق و بررسی بیشتر دلایل این بیماری است و شاید این کشورها نقش چندانی هم در شیوع این بیماری نداشته باشند.

وی در این باره استدلال می‌کند که میکروب سل از گذشته در این استان وجود داشته و همجواری با کشورهای همسایه و توفان‌های 120 روزه که چندسالی است ریزگردهای مناطق خشک هامون نیز به آن افزوده شده، شرایط را برای گسترش و شیوع این بیماری مستعد تر از همیشه کرده است.

به گفته نصیری، درواقع بیماری سل اکنون بومی سیستان شده و حتی در نسل‌های دوم و سوم مردم این منطقه که در زابل هم نبوده و ساکن گلستان هستند نیز شانس بروز سل بیشتر است و شاید حتی بتوان نتیجه گیری کرد که ممکن است یک نقص ژنتیکی یا یک ژن خاص در بروز و شیوع این بیماری دخیل باشد که البته این مهم باید بررسی دقیقی شود، اما به هر روی حتی نسل‌های دوم و سوم مهاجر از سیستان به گلستان هم به این بیماری مبتلا شده‌اند که این می‌تواند نشان‌دهنده نوعی اختلال ژنتیکی موروثی یا ایجاد شده طی سال‌های گذشته نیز باشد.

وی در عین حال یادآور می‌شود که میزان بروز سل در سال‌های اخیر کمتر شده، طوری که اکنون بین 400 تا 500 مورد ابتلای جدید در سال داریم، در حالی که در گذشته تعداد مبتلایان جدید بیشتر از 500 نفر بود. نصیری با بیان این‌که عمده این بیماران طی یک دوره درمانی شش ماهه درمان می‌شوند، تصریح می‌کند که با این همه دو عامل سوءتغذیه و توفان‌های حاکم بر منطقه اجازه کنترل کامل این بیماری را نمی‌دهد و تا زمانی که این دو عامل در منطقه حاکم باشد، نمی‌توان هیچ امیدی برای کنترل و درمان کامل این بیماری داشت.

برای مقابله پول نمی‌دهند

احمدعلی کیخا، نماینده مردم زابل در مجلس نیز بیماری‌های تنفسی را یکی از عمده‌ترین مشکلات منطقه سیستان عنوان می‌کند.

وی به جام جم می‌گوید: افزایش ریزگردها و توفان شن و فقر و سوءتغذیه در منطقه از یک سو و همجواری با کشور افغانستان و ترددهای غیرقانونی و کنترل‌نشده اتباع بعضا آلوده افغانی به بیماری سل از دیگر سو، در شیوع و گسترش این بیماری نقش اساسی را بازی می‌کند.

کیخا با تاکید بر این‌که اتباع مهاجر افغانی و پاکستانی نقش مهمی در انتقال میکروب بیماری سل به کشور و منطقه سیستان دارند، می‌افزاید: در سال گذشته براساس آمار دانشگاه علوم پزشکی، حدود هفت میلیارد تومان برای درمان مهاجران افغانی مبتلا به سل و بستری شده در زابل هزینه شده، درحالی که این هزینه توسط هیچ یک از نهادهای ستاد بحران وزارت کشور، اداره امور اتباع بیگانه و یا وزارت بهداشت و درمان کشور تامین نشده و بار مالی اضافی بر گرده مردم محروم این منطقه و ظلم مضاعفی بر آنان تحمیل کرده است.

سیستان و بلوچستان بیمارستان ریه ندارد!

اگرچه اهالی صبور سیستان سال‌هاست با بیماری سخت سل دست و پنجه نرم می‌کنند، اما تاکنون هیچ مرکز تخصصی ریوی در این منطقه وجود نداشته و مبتلایان به این بیماری در بخش عمومی بیمارستان امیرالمومنین شهر زابل بستری و درمان می‌شوند، درحالی که این بیمارستان نیز از فوق‌تخصص ریه بی‌بهره است. البته در دولت یازدهم کار ساخت دو مرکز تخصصی بیماری‌های تنفسی و ریوی در زابل آغاز شد که به گفته نصیری، رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی زابل، یک مرکز 64 تختی است و تا پایان شهریور کار ساخت آن به پایان رسیده و تجهیز می‌شود. دومین مرکز نیز که یک مرکز تشخیص، کنترل و درمان و در عین حال یک مرکز آموزشی و پژوهشی است، توسط مجمع خیرین سلامت در حال ساخت است و طی دو تا سه ماه آینده تکمیل و آماده بهره‌برداری می‌شود. نصیری یادآور می‌شود که قرار شده مجوز نیروی انسانی متخصص نیز برای این مراکز دریافت شود تا بتوانیم نیروی متخصص و فوق‌تخصص ریوی هم برای آنها استخدام کنیم.

فاطمه مرادزاده