گمانه‌زنی از سرنخ حیات در سیاره سرخ

دانشمندان به کشف مهمی درباره حیات روی مریخ دست یافته اند؛ به این معنی که هرگونه شواهد حیات، احتمالا زیر سطح مریخ و در اعماق آن دفن شده است.

احتمالا در سطح سیاره سرخ، تجمعی از توده سمی مواد شیمیایی وجود دارد که می‌تواند موجودات زنده را از میان ببرد.

آزمایش ترکیبات موجود در خاک مریخ، نشان می‌دهد اشعه فرابنفشی که به سیاره می‌تابد، مانند باکتری‌کشی قوی عمل کرده، سطح خاک سیاره را استریل و عاری از هرگونه باکتری می‌کند.

این کشف، بسیاری از سوالات دانشمندان درخصوص وجود حیات احتمالی در سطح مریخ را پاسخ می‌دهد که البته این پاسخ‌ها زیر خاک مریخ دفن شده است. از این رو باید حفاری عمیقی برای پیدا کردن حیات احتمالی در گذشته یا حال حاضر در مریخ صورت بگیرد و باید فکر وجود حیات بر سطح مریخ را از ذهن پاک کرد.

جنیفر وادزورث (J. Wadsworth)، محقق و کارشناس ارشد اخترزیست شناس در دانشگاه ادینبورگ می‌گوید: احتمالا حیات در عمق خاک وجود دارد.

پژوهش‌های ورث درخصوص کشف اکسیدان‌های قدرتمند با عنوان پرکلرات‌ها در خاک مریخ، سال‌ها پیش مطرح شد و البته 40 سال پیش، نشانه‌هایی از وجود پرکلرات‌ها در تحقیقات مریخ‌نشین وایکینگ رصد شده بود که بتازگی نیز مورد تائید مریخ نشین فونیکس (Phoenix به معنی ققنوس) و مریخ‌نورد کیوریاسیتی (Curiosity به معنی کنجکاوی) قرار گرفت.

نشانه‌ای از مواد سمی

سال 1394/2015 مدارگرد شناسایی مریخ، نشانه‌هایی از پرکلرات‌ها در دره‌های عمیق مریخ و دیواره‌های آنها کشف کرد که به نظر می‌رسد رگه‌هایی از رطوبت و آب‌نمک دارند.

بسیاری از دانشمندان معتقد بودند پرکلرات برای هر میکروبی، روی سطح مریخ سمی، کشنده و مهلک است.

اما بتازگی نظریه‌ای مطرح شده که بیان می‌کند باکتری‌های بیگانه می‌توانند راهی برای استفاده از مواد شیمیایی به عنوان یک منبع انرژی پیدا کنند. بر اساس این نظریه، اگر حیات در نمک‌های غنی از پرکلرات جریان داشته باشد، باکتری‌ها می‌توانند در شورابه‌های سطح مریخ رشد کنند.

ورث، همراه همکارش چارلز کاکل ـ اخترزیست‌ شناس دانشگاه ادینبورگ ـ تحقیق روی نوعی باکتری به نام باسیلوس سوبتیلیس (Bacillus subtilis) را آغاز کردند. این نوعی باکتری خاکی معمولی است که پیشتر درون کاوشگر فضایی پیدا شده بود. طی تحقیق آنها، این باکتری در مجاورت پرکلرات منیزیم و تحت تابش اشعه فرابنفش، پرکلراتی تولید کرد که به دوبرابر شدن سرعت مرگ حشرات انجامید. پرکلرات‌های دیگر موجود در مریخ، دارای اثر ضدباکتری مشابه بودند. آزمایش‌های بیشتر، نشان داد اشعه فرابنفش، پرکلرات را به مواد شیمیایی دیگر، یعنی هیپوکلریت و کلریت تجزیه می‌کند. به نظر می‌رسد این باکتری‌ها بسیار مخرب هستند.

در گزارش علمی منتشر شده از این تحقیقات، دانشمندان بیان کردند شرایط نامناسبی در مریخ، به سبب وجود یک توده سمی و مخلوطی از اکسیدان‌ها، اکسید آهن، پرکلرات‌ها و اشعه فرا بنفش ایجاد شده است.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد، رگه‌های شورابه‌های روی سطح مریخ که توسط مدارگرد مریخ رصد شده است، نمی‌تواند سرنخ جدیدی از وجود میکروب‌های ناشناخته باشد. این رگه‌های مرطوب، احتمالا محل تجمع پرکلرات‌ها هستند که آن نقاط و رگه‌ها را سمی‌تر از خاک اطراف کرده‌اند. یعنی تجمعی از سمی مهلک روی خاک مریخ به شکل خطوطی ظاهرا مرطوب. طی این مطالعه، گام بزرگی رو به جلو برداشته شد. این پیشرفت به شناخت و درک تاثیرات پرکلرات روی مریخ انجامید و کمک شایانی به کشف ناشناخته‌های مریخ کرد. به این ترتیب هر نوع میکروب احتمالی که همراه با مریخ‌نوردها به این سیاره راه پیدا کند، در اولین لحظه حضور در مریخ با پرتوهای فرابنفش بسرعت نابود می‌شود. این تخریب سریع میکروبی، نگرانی در مورد آلوده‌شدن سیاره مریخ به باکتری‌های زمینی را از بین خواهد برد.

پیش به‌سوی اگزومارس

سال 1399/ 2020 آژانس فضایی اروپا، قصد دارد کاوشگر اگزومارس (ExoMars) را برای ماموریتی علمی روی سطح سیاره سرخ بفرستد و جست‌وجو برای یافتن حیات را ادامه دهد.

این کاوشگر مجهز به مته‌ای است که می‌تواند سطح مریخ را تا عمق دو متری حفر کند و ردپایی از مریخی‌های میکروسکوپی احتمالی به دست آورد. محیط تابش خورشید، ذرات خورشیدی و تاثیر پرتوهای فرا بنفش در مریخ آن قدر زیاد است که بهتر است عمق این سیاره را برای یافتن نشانه‌های زیستی، نمونه‌برداری و حفاری کنیم. اگزومارس قرار است برای بازیابی و تحلیل نمونه‌ها تا دو متر زیر سطح مریخ را حفاری کند. حفاری در این عمق، ما را به فضای زیر اکسیدان‌هایی مانند پرکلرات‌ها می‌برد. اگر 5/1 متر در خاک مریخ پایین برویم به جایی می‌رسیم که از پرتوهای مضر یونیزه شده ناشی از تابش خورشید و پرتوهای کیهانی در امان است.

منبع: The Guardian

مترجم: محبوبه نورانی