ظرافت در نویسندگی برای نوجوانان

از طرفی، هنوز ظرفیت و توانایی مواجهه با واقعیت‌های زندگی بزرگسالی را هم ندارد، هرچند خود به این امر واقف نیست و برای رسیدن به دوران محتوم بزرگسالی و تحقق رویاها و آرزوهایش سر از پا نمی‌شناسد، اما کسی که برای نوجوان می‌نویسد، نباید از این واقعیت پارادوکسیکال در ماهیت دوران نوجوانی غافل بماند.

شاعر و نویسنده نوجوانان باید بداند که چه نقش ظریف و خطیری به عهده گرفته است. او با مسافری همسفر شده که می‌خواهد از روی حیاتی‌ترین شاهرگ مسیر زندگی‌اش یعنی همان پل، بسرعت عبور کند. بدیهی است، ما نمی‌توانیم مانع اشتیاق او شویم اما می‌توانیم از سرعت بیش از حد و شتاب بیجای او بکاهیم. ادبیات نوجوان باید واجد ویژگی‌هایی باشد که در پیمودن صحیح و لذت بخش این بخش از سفر (همان پل حیاتی) به مخاطب کمک کند. نه اورا در آستانه پل متوقف نگاه دارد، نه با شتاب غیرضرور و گاه خطرناک، او را به سمت دیگر پل پرتاب کند، بدون آن که مخاطب بتواند از جاذبه‌ها و لذت‌های این مقطع کوتاه بهره کافی ببرد. مخاطب نوجوان بی‌آن‌که بداند یا دوست داشته باشد، هنوز در کودکی‌اش ریشه دارد و فاصله‌اش با آن کمتر از هر مقطعص دیگری است، حتی اگر آن را پشت سر گذاشته باشد. پس باید با ظرافت خاصی مواهب دوران شیرین کودکی هم در آثار نوجوانانه مورد استفاده قرار گیرد، اما نه به گونه‌ای که مخاطب احساس کند هنوز او را کودک فرض کرده‌ایم، چون در این صورت به او بر می‌خورد و یکباره از معرض نگاه ما می‌گریزد.

از طرفی،‌ توجه به این نکته هم ضروری است که با وجود اصرار نوجوان بر شبیه بزرگسالان شدن و رد شدن سریع از پل روبه‌رویش، ما نباید تابع این شتاب بی‌مورد شویم و به سمت بزرگسالی او را هل بدهیم بلکه باید با مهارت ویژه، نوجوان را به درنگ در مسیر و اندکی توقف روی این پل زیبا و باشکوه علاقه‌مند کنیم. او باید همزمان از چشم‌انداز زیبای هر دو سوی پل لذت ببرد. هم قدر کودکی تکرار نشدنی و شیرینش را بداند، هم با شتابی طبیعی به سوی عالم پررمزوراز بزرگسالی طی طریق کند. پس ادبیات نوجوان باید بتواند دست او را بگیرد و یاری‌اش کند که قدردان هر دو موهبت زندگی‌اش باشد؛ هم موهبت زودگذر و به پایان رسیده کودکی، هم مواهب بی‌پایانی که آن سوی پل، در انتظار اوست. درک این ظرافت و لحاظ کردن این ویژگی‌ها در آثار نوجوانانه کار هر کسی نیست. معضلی به نام مغفول ماندن ادبیات نوجوان نیز بیش از هر چیز در ندانستن این الزامات و ظرافت‌ها ریشه دارد. آثاری که ما برای نوجوانان خلق می‌کنیم یا شبیه ادبیات کودک است و تنها کمی دایره واژگان و مفاهیم را گسترده کرده‌ایم، یا به کلی به ادبیات بزرگسال پهلو می‌زند و نوجوان حتی اگر توانایی فهم آن را داشته باشد، به دلیل عدم تعلق کامل به فضای مالوف بزرگسالان، نمی‌تواند با آن ارتباط برقرار کند.

افشین علا

شاعر کودکان و نوجوانان