قرارداد بی سابقه نظامی عربستان و آمریکا مخاطب خاص داشت؟!

وزیران خارجه آمریکا و عربستان در نشست خبری مشترکی که بعد از امضای قرارداد 110 میلیارد دلاری فروش سلاح به عربستان برگزار شد، شرکت کردند.

رکس تیلرسون در این نشست خبری به سه نکته درباره ایران اشاره کرد.

1- هرگز تلفن خود را روی مقامات ایرانی قطع نکرده و برای گفتگوی سازنده با ایران آماده است.

2- امیدوارم «روحانی» در دور دوم ریاست جمهوری خود به برنامه موشک بالستیک ایران پایان دهد.

3- قرارداد 110 میلیارد دلاری فروش سلاح به عربستان، برای تامین امنیت مرزی و تجهیزات دفاع هوایی و موشکی عربستان است، و ابزارهای مبارزه با تروریسم را در اختیار ریاض قرار می‌دهد.

تیلرسون در این سه گزاره درحالی مذاکره با ایران را به تعطیلی برنامه موشکی جمهوری اسلامی مشروط کرده است، که همزمان از فروش انواع موشک‌ها و تجهیزات دفاع هوایی و ضدتروریستی به عربستان دفاع کرده است.

به عبارتی دیگر، مساله وزیر خارجه آمریکا داشتن توانمندی موشکی و تجهیزات پیشرفته نظامی کشورها نیست، بلکه دغدغه اصلی خود اتکایی کشورها در تولید تجهیزات نظامی - موشکی و استقلال در رویکردهای سیاسی و امنیتی است.

از منظر تیلرسون، کشورها حق خرید انواع موشک و تجهیزات پیشرفته نظامی از آمریکا را دارند، اما حق ساخت آن را نه.

بعلاوه حق کشورها در برخورداری از تجهیزات پیشرفته نظامی به نوع رابطه آنها با آمریکا بستگی دارد. به همین دلیل تیلرسون راه مذاکره با ایران را باز گذاشته تا به زعم خود، ایران را در فرایند مذاکرات به تغییر در سیاست‌های اصولی خود و همسویی با رویکردهای واشنگتن در منطقه و پایان برنامه‌های موشکی متقاعد سازد.

از این رو به نظر می‌رسد که موج دیگری از سیاست «تهدید و تطمیع» یا «هویج و چماق» علیه ایران در ماه‌های آینده در راه است. در این سیاست، رئیس دستگاه دیپلماسی آمریکا همزمان با سفر منطقه‌ای ترامپ، از آمادگی برای مذاکره با ایران خبر داده، تا تهران را به زعم خود در دو راهی انتخاب بین مذاکره برای تعطیلی برنامه‌های موشکی، یا مسیر تحریم‌های سنگین قرار دهد.

به همین دلیل پاسخ به اظهارات تیلرسون در ریاض نوعی آزمون برای دولت جدید دکتر حسن روحانی است، تا ضمن حفظ حق ایران در توسعه تسلیحات دفاعی متعارف، مانع از ترکتازی آمریکا برای از سرگیری تحریم‌های غیرقانونی به بهانه مقابله با فعالیت‌های موشکی کشورمان شود.

نکته مهم دیگری که از فحوای سخنان تیلرسون بر می‌آید برداشت ناروای وی از نوع تعامل ایران با گروه (1+5) در فرایند مذاکرات و توافق هسته ای (برجام) است.

اینکه وی در سخنانش ابتدا از آمادگی برای مذاکره با ایران گفته و سپس شرط پایان برنامه‌های موشکی را مطرح کرده، نشان می‌دهد که ظاهرا به درک نادرستی از آنچه در توافق هسته‌ای روی داده است، رسیده و می‌اندیشد که می‌توان از راه مذاکره، ایران را به تعطیلی فعالیت‌های موشکی خود متقاعد کرد.

تحریم‌‎های جدیدی که کاخ سفید و کنگره آمریکا در ماه‌های گذشته علیه فعالیت‌های موشکی ایران اعمال کرده‌اند، نشان دهنده همین برداشت غلط و تلاش برای مدل‌سازی از برجام در موضوع فعالیت‌های موشکی است.

به عبارتی آمریکا تلاش دارد با تشدید تحریم‌ها و تهدید و ارعاب ایران از یک سو، و بازگذاشتن راه مذاکره از سوی دیگر، تجربه امتیازگیری در گفتگوهای هسته‌ای را در موضوع فعالیت‌های موشکی ایران نیز تکرار کند.

به همین دلیل جا دارد که دستگاه دیپلماسی خارجی ایران به صورت شفاف این نکته را برای مقامات وزارت خارجه آمریکا روشن کند که مدل‌سازی نادرست از مذاکرات هسته‌ای در فعالیت‌های موشکی ایران، کاملا باطل است، و جمهوری اسلامی ایران ضمن تعهد به قوانین و مقررات بین‌المللی در توسعه توان متعارف نظامی و دفاعی، هرگز از حقوق خود در این زمینه عقب‌نشینی نخواهد کرد، و با اقتدار به توسعه توان موشکی خود درچارچوب مقررات بین‌المللی ادامه خواهد داد.

طبعا نگاه انتقادی به عملکرد دستگاه دیپلماسی خارجی ایران در موضوع هسته‌ای به ویژه در سال‌های 1380 تا 1390 ضرورتی است که می‌تواند از تکرار مسیر پرونده هسته‌ای در موضوع فعالیت‌های موشکی جلوگیری کند.

یکی از آسیب‌های مهمی که در این دوره زمانی در دستگاه دیپلماسی خارجی کشورمان قابل مشاهده است، ضعف در مقابله با اجماع‌سازی علیه فعالیت‌های هسته‎ای ایران در ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی است.

در واقع مسئولان وزارت امور خارجه کشورمان در دوره ده ساله‌ای که دشمنان ملت ایران در تکاپوی تهدیدنمایی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران بودند، به هر دلیل (که البته در جای خود قابل بررسی است) نتوانسته‌اند، از حقانیت و شفافیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران به درستی دفاع کنند، و از اجماع‌سازی آمریکا علیه فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان جلوگیری کنند.

به گونه‌ای که سرانجام دشمنان ملت ایران با کشاندن پرونده هسته‌ای کشورمان به شورای امنیت سازمان ملل متحد، این موضوع را دستاویزی برای صدور 4 قطعنامه ظالمانه، ذیل بند هفتم منشور سازمان ملل علیه کشورمان قرار دادند، و حتی متحدان دارای حق وتوی ایران نظیر روسیه و چین را هم به همراهی با این قطعنامه‌ها متقاعد کردند.

به همین دلیل، تجربه تلخ پرونده هسته‌ای در دو دهه گذشته چراغی پیش روی دستگاه دیپلماسی ایران است تا با رویکردی فعال‌تر، به ویژه در تعامل با قطب‌های موثر قدرت در نظام بین‌الملل از اتحادیه اروپا، تا چین و روسیه، از حقانیت کشورمان در فعالیت‌های موشکی دفاع کند، و مانع از تکرار اجماع‌سازی آمریکا علیه ایران در این حوزه شود.

یوسف اسماعیلی/ مفسر جام جم آنلاین