منجی به مثابه نجات‌بخشی

انتظار ماشیح و منجی آخرالزمان از نظر یهود یکی از عوامل نجات دانسته می‌شود. درواقع در همه جای کتاب مقدس هدف اصلی از حکومت خدا و نجات بشر، تجدید قدرت قوم یهود اراده می‌شود که این با ظهور منجی به وقوع می‌پیوندد. لذا بر همه یهودیان لازم است در انتظار منجی باشند، چراکه با ظهور منجی، نجات دنیوی و اخروی شکل می‌گیرد و در این بین نیازی نیست مقدماتی فراهم آید و همین که در دوره ظهور در قید حیات باشد، نجات فراهم خواهد شد. اما نگاه اسلام به این جریان متفاوت است. گرچه اسلام انتظار منجی را عبادت و کار مثبت تلقی کرده و انتظار برای وقوع آن را یکی از نشانه‌های ایمان قلمداد می‌کند، اما باید دانست که به تنهایی موجبات نجات را فراهم نخواهد ساخت بلکه باید انتظار ظهور منجی را مقدمه نجات دنیوی و اخروی به‌حساب آورد. در واقع مهدی موعود، در نگرش مسلمانان مظهر رحمت و قدرت حق و مظهر عدل الهی است و هر کس در شعاع این رحمت الهی قرار گیرد، توفیق فزون‌تری برای کسب تقرب و نجات الهی می‌یابد.

بنابراین باور به مهدویت را باید باوری امیدآفرین در تحقق نجات دنیوی و اخروی دانست همان‌طور که رهبر فرزانه انقلاب فرمودند: «اعتقاد به مهدویت، به وجود مقدس مهدی موعود، امیدها را در دل‌ها زنده می‌کند. هیچ‌وقت انسانی که معتقد به این اصل است، ناامید نمی‌شود. چرا؟ چون می‌داند یک پایان روشن حتمی وجود دارد، سعی می‌کند که خویش را به آن برساند.» از همین رو زمانی که این وعده الهی اتفاق افتد، فرد مسلمان باید خود را به شکلی آماده ساخته باشد که در شعاع این رحمت واسعه قرار گیرد و از غافله عقب نمانده باشد. همان‌طور که امام خمینی در سخنان خود، انتظار فعال و زمینه‌ساز را این‌گونه بیان می‌فرماید: «ماهمه انتظار فرج داریم و باید در این انتظار خدمت کنیم. انتظار، قدرت اسلام است و ما باید کوشش‌ کنیم‌ تا‌ قـدرت اسـلام در عالم تحقق‌ پیدا‌ کند‌ و مقدمات ظهور ان‌شاءالله تهیه شود.»

برای تحقق این اصل مسلم دینی، خودسازی و جامعه‌سازی امری مهم است. لذا لازم است به فرهنگ انتظار، به‌عنوان پرتوی تعلیمی و تربیتی نگریسته شود؛ پرتوهایی که از مهم‌ترین مجاری جامعه‌پذیری و فرهنگسازی است که موجبات هدایت فکری و رفتاری را فراهم می‌سازد. نه این‌که آن را نقطه پایانی دانست که باید تنها منتظر بود تا محقق شود و اقدامی در آن باره صورت نگیرد.

در واقع نگاه مهم در انتظار منجی آن است که منتظر واقعی نباید هرگز نقش تماشاچی را ایفا کند بلکه باید در صف مصلحان قرار گرفته و خود را مسئول آگاه‌سازی افراد جامعه تلقی نماید و زمینه ظهور را آماده سازد تا آن که مردم جامعه درگیر پندار باطل و توهم واهی و خرافات نشوند و از اصلاح و خودسازی فردی و اجتماعی عقب نمانند. به‌این صورت است که نجات دنیوی و اخروی با ظهور منجی عدالت‌گر فراهم خواهد آمد.

سیدمرتضی میرتبار

پژوهشگر مؤسسه صراط مبین قم