شبکه‌های اجتماعی حیاط خلوت سودجویان

شرکت‌ها و صنایع زیادی هستند که در اقتصاد پر افت و خیز امروز برای حفظ مشتریان و تقویت بازار خود، شناخت بیشتر از مشتری را احساس کرده و برخی این را از راه سرک کشیدن در حریم خصوصی و عمومی افراد حاصل می‌کنند. با هر حساب کاربری که می‌سازید و علاقه مندی‌هایی که فهرست می‌کنید، هم خود را بروز می‌دهید و هم معدن طلایی از اطلاعات برای بازاریابان و دلالان اطلاعات خصوصی فراهم می‌کنید. با ما همراه باشید تا بهتر بدانید کدام صنایع و چطور شما را رصد می‌کنند.

هتل‌ها

محبوبیت یک هتل در موفقیتش نقشی اساسی دارد. تبلیغات و تعریفات دهان به دهان یک راه است، اما شگرد دیگری هم موسوم به ژئوفنسینگ (geofencing) وجود دارد که امکان تماشای تمام پست‌های عمومی (public) را در یک منطقه جغرافیایی خاص فراهم می‌کند.

هتل‌ها با استفاده از پست‌های عمومی افراد در فیسبوک، توییتر، اینستاگرام و…، پیشنهادهای هدفمند برای افراد ارسال می‌کنند. این پیشنهادها همه چیز از ارائه یک سوئیت ویژه به تازه عروس و دامادها یا اقامت رایگان به فردی با دنبال‌کننده‌های بالا را شامل می‌شود.

یکی دیگر از کارهای هتل‌ها در محیط مجازی، برقراری ارتباط با افرادی است که تعریف مثبت یا منفی از خدمات آنها ارائه کرده‌اند. تحقیقات ثابت کرده این مکالمات اغلب به رزرو مجدد اتاق می‌انجامد. حال سوال اینجاست که آیا یک پیشنهاد اقتصادی یا پیگیری خدماتی، ارزش بهره‌وری از پست‌های افراد را دارد؟

شرکت‌های بیمه‌ای

از نظر نگارنده، بستن قرارداد با شرکت‌های بیمه‌ای، در کنار وام گرفتن از بانک‌های مردم‌دار و سقوط آزاد از نوک هیمالیا، یکی از خطرناک‌ترین کارهای ممکن است! شاید هنگام عقد قرارداد با عبارت «مهم نیست» و «این را پیگیری نمی‌کنند» و... شما را ترغیب به بستن قرارداد کنند؛ اما پای پول دادن که در میان باشد، روی تک‌تک کلماتتان دقیق شده و راهی برای فسخ قرارداد و حفظ پولتان پیدا می‌کنند.

حساب‌های کاربری شما در شبکه‌های اجتماعی قادرند بهانه‌های خوبی به دست شرکت‌های بیمه‌ای بدهند. حتی نوشته‌های مبهم درباره فعالیت روزمره شما قادر است به عنوان سندی برای اثبات جرم یا تخطی شما از شرایط قرارداد به کار برود. مراقب اشیا و صحنه‌هایی که در تصاویرتان دیده می‌شود هم باشید. شاید شما سیگار نکشید، اما رویت سیگار در تصویری که شما در آن هستید می‌تواند روی شرایط بیمه شما تاثیر بگذارد.

صاحب‌کاران یا کارفرمایان احتمالی

بد نیست هر از گاهی نام خود را به فارسی و انگلیسی در اینترنت جست‌وجو کنید. شاید سال‌ها پیش پستی گذاشته باشید که امروز، دیده شدنش توسط کارفرما به ضررتان تمام شود. همه ما مدام در حال تغییر شخصیت، نظر و فکر هستیم، اما کارفرمایی که باید با چند متقاضی سر و کله بزند، وقت برای تحلیل‌های اینچنینی ندارد و به تحقیق میدانی اکتفا خواهد کرد. خیلی خلاصه بگوییم: اگر قرار است پستی در محیط مجازی بگذارید که نمی‌خواهید رئیستان ببیند، اصلا نگذارید!

ارائه‌کنندگان آزمون‌های هماهنگ

سال 2015 یک مدیر مدرسه در نیوجرسی متوجه شد شرکت پیرسون (یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های برگزارکننده آزمون‌های هماهنگ) نظارتی فعال روی پست‌های شبکه‌های اجتماعی دانش‌آموزان دارد. ماجرا از آنجا آغاز شد که از سوی پیرسون با آقای مدیر تماس گرفتند و نگرانی خود را از انتشار یک سوال آزمونی در حساب کاربری یکی از دانش‌آموزان ابراز کردند. این عمل با اعتراض و ناراحتی آقای مدیر همراه شد، اما خب، نظارت به قوت خود باقی است!

صاحبخانه‌ها، بنگاه‌ها و …

این یکی فعلا در کشور ما به مساله تبدیل نشده است، اما در آینده نزدیک خواهد شد. البته در حال حاضر هم بهتر است صاحبخانه خود را دست کم نگیرید! اگر شماره تماسی که دارید، همان شماره ارائه شده به اینستاگرام باشد، پیدا کردن پروفایلتان بسیار ساده است. مراقب تصاویر آپلود شده در تلگرام، واتس‌اپ و... باشید. قبل از اقدام برای خانه گرفتن، حتما از دید یک صاحبخانه به پست‌های خود در فضای مجازی نگاه کنید. یادتان باشد داشتن عکس‌های فراوان با ماشین و موتور لوکس این و آن و سفرهای خارجی، همان‌قدر می‌تواند به ضررتان تمام شود که تصاویر متعدد در مهمانی و غیره. اگر چنین تصاویری در پروفایل‌های خود دارید و دو روز قبل از عقد قرارداد صاحبخانه به قول خودمانی دبّه کرد و قیمت را حسابی بالابرد، بدانید چوب مجازی خورده‌اید!

پلیس

این مورد به خودی خود بد نیست. هر چه باشد، جدا از کمک‌هایی که محیط مجازی به دستگیری خلافکاران می‌کند، خود این محیط نیز میزبان جرایم متعددی است که نظارت لازم را می‌طلبد.

پلیس می‌تواند استفاده‌های مثبت زیادی از شبکه‌های مجازی کند. فرض کنید فردی، چند دقیقه قبل از وقوع جرم، عکسی از صحنه جنایت آپلود کرده باشد. همین عکس می‌تواند به‌عنوان یک سرنخ عمل کند.

اما خب سوال اینجاست که آیا می‌توان نوشته‌های کاربران زیر تصاویر را سندی موجه و قابل استناد دانست؟ حد و مرز بین مکالمه‌های مجازی، اغوا‌گری و اَعمال خلاف عرف کجاست؟ همچنین باید دید آیا نیروی پلیسی که از محیط مجازی برای بررسی‌هایش بهره می‌گیرد، متخصصان جوان و به‌روزی را که با محیط مجازی آشنایی کافی دارند در تیم خود جا داده یا خیر؟ این‌ها از جمله مسائلی است که نیروهای نظارتی باید در نظر داشته باشند.

دانشگاه‌ها

دانشگاه‌های بزرگ، بخش عمده‌ای از اعتبار خود را مدیون دانشجویانشان هستند. از این‌رو، وقتی دانشجویانشان بیش از حد در فضای مجازی شیطنت کنند، در قطع رابطه با آنها تعارف به خرج نمی‌دهند. خوشبختانه در کشور ما، اغلب افراد از قابلیت انتخاب محل یا لوکیشن به شکلی محدود استفاده می‌کنند، اما تصور کنید یک دانشجو با سر و وضع نامناسب یا در حال نقض قوانین دانشگاه، تصویری از خود آپلود کرده و لوکیشن دانشگاه را هم بزند. در این صورت، نه تنها اعتبار خودش را زیر سوال برده، که وجهه دانشگاه را هم خراب می‌کند. حواستان باشد که تصویر، عمومی و خصوصی ندارد. دانشجویان آنتن! می‌توانند براحتی از تصاویر خصوصی شما اسکرین‌شات گرفته و برای مسئولان دانشگاه ارسال کنند.

گردآوری اطلاعات اخلاقی است؟

بسیاری از فعالیت‌هایی که ذکر شد، منافاتی با قانون ندارند، اما قطعا سرک کشیدن صنایع در زندگی گذشته فرد، آن هم برای مقاصد مالی خوشایند به نظر نمی‌آید. از طرف دیگر، عمده کاربران دنیای مجازی، بخصوص از آنجا که انگار کسی اعتقادی به مثل «از هر دستی بدی از همان دست پس می‌گیری» ندارند، وقتی تصویری در محیط مجازی می‌بینند، کاری به منشا یا قصد و نیت فرد ندارند و با شمشیر آخته، هرطور که بتوانند دست به سخره و حمله می‌زنند.

شاید این توجیه را به کار ببریم که «به هر حال ما را در زندگی روزمره در خیابان هم می‌بینند. فرق دنیای مجازی چیست؟» فرقش این است که در زندگی روزمره، عموما مردم اجازه نمی‌دهند یک تحلیلگر داده‌ای یا محقق بازاریابی بیاید و سوراخ‌سنبه‌های زندگیشان را بررسی کند یا دنبالشان بیفتد.

از سوی دیگر، برداشت مخاطب ـ در این مورد همان بازاریابان ـ در ملاقات حضوری، زمین تا آسمان با چیزی که در محیط مجازی و در تماشای تصویر افراد پدید می‌آید، فرق دارد. مکالمه رودر‌رو یک فعالیت به معنای واقعی ‌است، اما تماشای تصویر یک نفر و تحلیل
چندباره نوشته‌ای که شاید رویش فکر هم نشده، مصداق شخم زدن اندیشه دیگران و گمانه‌زنی‌های ناقص توامان با اطمینان است.

هر گاه خواستید چیزی در فضای مجازی آپلود کنید این مسائل را مد نظر داشته باشید:

پیش از پست کردن فکر کنید. به تنظیمات امنیتی دل خوش نکنید. حداقلش این است که دوست و آشنا راحت می‌توانند از آنچه آپلود کرده‌اید، اسکرین‌شات
بگیرند.

تنظیمات امنیتی برای قشنگی نیست! درست است که وقتی هکر اراده کند، چیزی به اسم حریم خصوصی معنا ندارد، اما به این فکر کنید که اگر با بودن این تنظیمات، یک نفر بتواند شما را هک کند، با نبودنش صدها نفر می‌توانند. دار و ندارتان را در معرض چشم عموم قرار ندهید. سعی کنید پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی‌تان از هرگونه اطلاعات خصوصی عاری باشد. بحث‌های خصوصی را هم بگذارید برای چت‌های خصوصی. برخی قسمت نظرات نرم‌افزارهای مجازی را با جمع خصوصی اشتباه می‌گیرند که طبعا چوبش را هم می‌خورند.

از ابزارهای محیط مجازی با دقت استفاده کنید. لوکیشن زدن، استفاده از برخی هشتگ‌ها یا حتی قابلیت ورود به نرم‌افزارها و گیم‌ها با اکانت فیسبوک یا جیمیل، اغلب وسوسه‌برانگیز است، اما گاهی با استفاده از همین‌ها، در اصل اطلاعات خود را دودستی تقدیم اختفاگران مجازی می‌کنید.

سیاوش شهبازی