فضای مجازی؛ مکمل رسانه‌های رسمی

برداشت اول این است که سبد مصرف افراد و اشخاص از رسانه‌ها محدود است و از آنجا که بخش اعظمی از آن در فضای مجازی می‌گذرد؛ در نتیجه وقتی برای تلویزیون نمی‌ماند و فضای مجازی برای رسانه‌های سنتی از جمله رادیو و تلویزیون یک تهدید محسوب می‌شود.

برداشت دوم حاکی از آن است که رسانه‌های سنتی از جمله رادیو و تلویزیون می‌توانند از این فضای تازه به عنوان رسانه مکمل به نفع خودشان بهره‌برداری کنند.

در ایران هنوز زمان شنیدن و دیدن رادیو و تلویزیون از زمانی که در فضای مجازی سپری می‌کنند و نیز از فرصتی که به تماشای شبکه‌های ماهواره‌ای می‌نشینند، بیشتر است. ضمن این‌که برای بخش عمده‌ای از مردم اعتبار و صحت اطلاعاتی که از طریق رادیو و تلویزیون دریافت می‌کنند بالاتر از اعتبار مطالبی است که در شبکه‌های اجتماعی می‌بینند و می‌خوانند.

بنابراین رادیو و تلویزیون می‌توانند از این مزیت‌ها استفاده و فضای مجازی را به رسانه مکمل بدل کنند؛ رسانه مکمل به این معناست که علاوه بر این‌که برنامه‌ای برودکست (پخش عمومی) می‌شود، همزمان به کمک اپلیکیشن، سایت یا ابزارهای دیگر در فضای مجازی نیز در دسترس عموم مردم قرار بگیرد. به این ترتیب مخاطب سامانه‌ای در اختیار دارد که مثلا خبر ساعت 14 را دو ساعت بعد بشنود یا مثلا برنامه‌ای درباره تبیین ویژگی‌های یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، نقد و نظر و مباحثه یا مناظره‌ تلویزیونی را بعد از پخش هر زمانی که برایش مقدور بود در فضای مجازی تماشا کند، هر قسمتی از آن را و هر چند بار که می‌خواهد تکرار کرده و در صورت تمایل بارها جلو و عقب ببرد و قطعه مورد نظر خودش را ببیند.

مناسب است که سازمان صدا و سیما با سرعت همه برنامه‌هایش را به این امکان مهم تجهیز کند تا هم منفعت بیشتری به کاربران برساند و هم خودش در فضای مجازی توسعه پیدا کند. مردم بخصوص در دو سه سال اخیر تولید‌کنندگان محتوا شده‌اند و در صدا و سیما هم کارهایی صورت گرفته است. مثلا در رادیو، سامانه ایران صدا فرصتی فراهم می‌کند که شما شنونده برنامه‌های رادیویی باشید. همچنین برخی گویندگان، مجریان رادیو، برنامه‌سازان و سردبیران رادیو در همان سیستم متمرکز معاونت صدا، برای خودشان سایت و سامانه ایجاد کردند و مطالب و نظرات مردم را می‌گیرند و با استفاده از انعکاس نظرات مخاطبان برنامه‌ها را کامل می‌کنند.

در این زمینه رادیو از تلویزیون موفق‌تر بوده و کارهای زیادی انجام داده اما تلویزیون به جهت حجم اطلاعات و هزینه‌های بیشتر برای انتشار در صفحه مجازی، بجز پخش زنده برنامه‌ها که در سامانه سازمان به نشانی www.irib.ir در دسترس است، هنوز کارهایی برای انجام دادن دارد. لازم است که ذخیره برنامه‌ها در اختیار مخاطبان قرار بگیرد و مثلا در شرایط امروز که مردم در آستانه انتخابات ریاست جمهوری هستند، این امکانات فراهم باشد که مثلا برنامه‌های مربوط به نامزدهای انتخاباتی در دسترس علاقه‌مندان بوده تا هرکه تمایل دارد بتواند سابقه مناظره‌های موافقین و مخالفین دولت را ببیند و آنها را با دقت مورد مقایسه و بررسی قرار دهد.

یکی از ماموریت‌های معاونت رسانه مجازی در سازمان صدا و سیما همین است و به این منظور اپراتورهایی بسیج شده‌اند و قرار است امکاناتی فراهم شود که مردم ایران در هر‌زمان و در هر مکان و هر شرایطی به مجموعه داشته‌های سازمان دسترسی داشته باشند. سازمان صدا و سیما در این زمینه در ابتدای راه است و قدم‌های اول را برداشته اما همگرایی و همراهی فرصتی میسر می‌کند که این اتفاق بیفتد و خدمات رسانه‌ای فوق‌العاده‌ای به مردم ارائه شود.

دکتر حسن نجفی سولاری

استاد ارتباطات