پاشنه آشیل طرح‌های اشتغال

در این زمینه فراموش نکرده‌ایم براساس گزارش‌های منتشر شده به دلیل غیراصولی و علمی بودن طرح یادشده، انحراف 46 درصدی منابع اختصاص یافته به این طرح عاملی شد تا بخش قابل توجهی از نقدینگی تخصیص داده شده در بخش‌های مختلف، فریز شده و هیچ فرآیند مولدی برای کشورمان نداشته باشد. از این‌رو لازم است در طرح‌های مشابه که در شرایط فعلی مطرح شده است این تجارب را بخوبی بررسی کرده و نقاط ضعف آن را برطرف کنیم.

در بررسی اولیه نسبت به نواقص موجود در طرح‌های گذشته درخواهیم یافت یکی از نقاط مشترک در زمینه شکست طرح‌ها، بنگاه‌های خرد و متوسط یعنی نقطه هدف اصلی تمامی این طرح‌ها بوده‌اند و تاکنون متاسفانه به آنها توجه نشده است. این درحالی است که در دولت یازدهم هم می‌بینیم مسئولان و ارائه‌دهندگان طرح اشتغال ضربتی هنوز به این مهم توجه نکرده و برنامه‌ای برای آن ارائه نکرده‌اند. درحالی که براساس مطالعات و منابع موجود، بین 10 تا 15درصد از بنگاه‌های خرد و کوچک کشورهای اقتصادی روند رشد را طی کرده و خود به بنگاه‌های مولد و بزرگ ملی یا بین‌المللی تبدیل می‌شوند. از این‌رو دور از واقعیت نیست اگر بگوییم پاشنه آشیل این‌گونه طرح‌ها، بنگاه‌های خرد است. حال سوال اصلی این است که چه باید کرد؟

اولین نکته مربوط به رکود موجود در بنگاه‌های خرد است. این نکته بیانگر آن است که تا زمانی که بنگاه‌های خرد تقاضایی برای محصولات خود نداشته باشند تمایلی به افزایش تولید یا حتی ادامه تولید ندارند و تزریق بیشتر منابع هیچ دستاوردی برای کشور ایجاد نمی‌کند.

اما دومین بخش، ایجاد زنجیره ارتباطی میان بنگاه‌های کوچک، متوسط و بزرگ است، به این ترتیب تا زمانی که زنجیره ارتباطی میان این بخش‌ها ایجاد نشود و تولیدات بنگاه‌های کوچک به عنوان کالای واسطه‌ای در بخش‌های بالادستی به کار گرفته نشود، نمی‌توانیم شاهد رونق تولید در بخش‌های کوچک‌تر باشیم. از این‌رو بهتر است با ایجاد این زنجیره همانند کشورهای کره جنوبی و ژاپن گام برداریم.

سومین نکته هم درباره بازنگری در کسب‌وکارهاست. به این ترتیب که با درنظر گرفتن تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی کشور که امروز جویای کار هستند، نباید انتظار داشته باشیم این افراد در بخش‌های سنتی مشغول به کار شوند، از این‌رو لازم است مسئولان در این زمینه نیز بازنگری اصولی و منطقی داشته باشند تا با ارائه فرصت‌های شغلی متناسب با نیازهای این افراد، آنها را تشویق به فعالیت کنند.

دکتر وحید شقاقی شهری

اقتصاددان