خام‌فروشی بلای جان تولید داخل

از سوی دیگر افزایش روند خام فروشی شرکت‌های بالادستی که بیشتر در اختیار نهادهای دولتی و شبه دولتی هستند، باعث شده تا قدرت رقابتی محصولات ایرانی در بسیاری از بازارهای بین‌المللی کاهش یابد.

مزیت صادراتی تولید ایران از دست می‌رود

علیرضا حائری، دبیر اسبق انجمن صنایع نساجی ایران با اشاره به گسترش روند خام‌فروشی صنایع بالادستی به خبرنگار ما گفت: بی‌توجهی برخی نهادهای مسئول و همچنین توجه به منافع شخصی برخی صنایع بالادستی کشورمان مثل پتروشیمی‌ها و تولیدکنندگان فولاد باعث شده تا مشکلات چشمگیری در صادرات غیرنفتی ایران بخصوص در بخش‌های مزیت‌دار اقتصادی ایران تجربه شود.

حائری در ادامه تاکید کرد: عرضه نشدن مواد اولیه از سوی صنایع یاد شده، باعث کمبود قابل ملاحظه در برخی صنایع ازجمله نساجی، صنایع پلاستیک، لوازم خانگی و صنعت برق شده است و اگر این رویه ادامه‌دار باشد، در شرایط رکود تولید این بخش‌ها با چالش جدی مواجه خواهد شد.

این کارشناس اقتصادی معتقد است کشورهایی که دارای مواد اولیه تولیدی هستند، برای حمایت از صنایع داخلی خود با وضع قوانین بسیار سختگیرانه و افزایش مالیات‌های صادراتی برای صنایع بالادستی آنها را به فروش محصولات خود در بازارهای داخلی تشویق می‌کنند، درحالی که ایران دقیقا سیاستی متضاد با این اصل اقتصادی را تجربه می‌کند.

او ادامه داد: به نوعی خلأهای موجود قانون درباره مقابله با این شیوه غیرمنطقی باعث شده تا گروهی از تولیدکنندگان مواد اولیه، منافع ملی را به سود مقطعی خود ترجیح دهند.

حائری معتقد است: ضربه این سیاست غیراصولی در دو بخش تولید داخلی را با مشکل مواجه کرده که یکی به نبود مواد اولیه مربوط است و دیگری در بخش منابع مالی مورد نیاز تولید‌کنندگان است؛ چون بسیاری از تولید‌کنندگان داخلی مجبور به تأمین منابع خرید مواد اولیه مورد نیاز خود از طریق بورس هستند، درحالی که مواد مورد نیازشان با فاصله زمانی قابل توجه به آنها تحویل داده می‌شود.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: متاسفانه برخی پتروشیمی‌ها با توجه به مبالغ قابل توجهی که از صادرات محصولات خود به بازارهای خارجی دریافت می‌کنند، هیچ تمایلی برای انتقال ارزهای خود به بازار داخلی ندارند و در خوشبینانه‌ترین حالت به جای ارز حاصل از صادرات خود اقدام به واردات کالاهای مصرفی مثل خودرو می‌کنند که این خلاف سیاست‌های اصولی اقتصاد مقاومتی و منافع ملی کشورمان است.

بهانه‌ای برای واردات کالا

از سوی دیگر پیام باقری، عضو هیات‌مدیره سندیکای برق ایران با اشاره به افزایش بی‌توجهی صنایع بالادستی به تولیدکنندگان داخلی، به جام‌جم گفت: صنایع بالادستی متاسفانه بدون توجه به اهمیت زنجیره تولید در کشورمان نسبت به فروش محصولات خام خود به بازارهای خارجی مبادرت کرده و هیچ تمایلی به فروش محصولات خود در داخل ندارند.

باقری در ادامه تاکید کرد: اهمیت فعالیت صنایع بالادستی در اقتصاد کشورها، دستیابی بیشتر به صادرات محصولات با ارزش افزوده بالاست؛ درحالی که این اهمیت در بازار ایران کمرنگ شده است.

این عضو هیات مدیره سندیکای برق ایران تصریح کرد: قوانین موجود در ایران تمام امتیازهای صادراتی را به شکل مساوی برای تولید‌کنندگان و صادر‌کنندگان مواد خام درنظر گرفته است که همین نقیصه عاملی برای سوء‌استفاده برخی شرکت‌های بالادستی شده است، درحالی که تبدیل آن مواد خام در برخی صنایع مثل صنعت برق می‌تواند ارزش افزوده چند ده برابری ایجاد کند. وی با اشاره به آمارهای صادرات غیرنفتی ایران به جام‌جم گفت: هرسال اگرچه وزن صادرات غیرنفتی ما افزایش داشته است، اما همواره از نظر ارزش ریالی درحال نزول هستیم یعنی فقط مواد خام کم ارزش را صادر کرده‌ایم.

باقری معتقد است، کاهش توان رقابتی تولید کنندگان داخلی با محصولات خارجی باعث شده بسیاری از خریدهای خارجی در کشورمان توجیه اقتصادی داشته و این مزیت به عنوان دستاویزی برای افزایش واردات قرار گیرد. به عنوان مثال می‌توان به صنعت برق، واگن‌سازی و چند صنعت دیگر که کشورمان در آنها دارای تخصص و دانش بومی است، اشاره کرد.

وی در ادامه تصریح کرد: عدم عرضه به‌موقع و کافی مواد اولیه از سوی این صنایع، عاملی در افزایش قیمت‌های این مواد در بازار داخلی می‌شود. به همین دلیل می‌بینیم بسیاری از تولیدکنندگان داخلی برای محصولات خود مواد اولیه خارجی وارد می‌کنند به جای این که از تولیدات صنایع بالادستی داخلی خرید کنند.

عضو هیات مدیره سندیکای برق ایران با اشاره به مزیت رقابتی بسیار بالای صنعت برق در اقتصاد و صادرات غیرنفتی ایران گفت: امروز پارادایم صادرات غیرنفتی به گونه‌ای است که تمام سیاست‌های موجود در حمایت از افزایش صادرات مواد خام به جای محصولات نهایی است؛ سیاستی که بسیاری از کشورهای صنعتی و موفق، برعکس آن عمل می‌کنند.

باقری افزود: اگر به شرکت‌های برتر صادراتی ایران که هر سال از آنها تقدیر نیز می‌شود توجه کنیم، می‌بینیم همه این شرکت‌ها تولیدکننده مواد اولیه و جزو گروه‌های اصلی صنایع بالادستی هستند. می‌بینیم به جای عرضه محصولاتشان به داخل، مشغول بازاریابی‌های خارجی برای دستیابی به منافع اقتصادی بالاتر هستند.

وی در ادامه تاکید کرد: یکی از سیاست‌های غیرمنطقی دولت که باید در آن بازنگری جدی صورت پذیرد، به حمایت‌های تعرفه‌ای از این صنایع مربوط است؛ متاسفانه با وجود بی‌توجهی این صنایع به تولیدکنندگان داخلی، دیوار تعرفه‌ای بسیار بلندی برای جلوگیری از ورود مواد اولیه مورد نیاز تولیدکنندگان نیز ساخته شده که این روند، به بیکاری و تعطیلی کارخانه‌های تولیدی داخل منجر شده‌است.

اعتراض تولیدکنندگان لوازم خانگی

حبیب‌الله انصاری، دبیرکل و رئیس ستاد برنامه‌ریزی و اجرایی انجمن صنایع لوازم خانگی ایران با تأیید کم فروشی کارخانه‌های تولیدی فولاد در بازار داخل به خبرنگار ما گفت: عمده مواد اولیه کارخانه‌های زیرمجموعه تشکل ما از سوی شرکت‌های بزرگ فولادی در کشور تأمین می‌شود، اما در سال‌های اخیر متاسفانه این روند با مشکلاتی مواجه شده است که بارها نسبت به این نکته اعتراض کرده‌ایم.

انصاری تاکید کرد: تولیدکنندگان فولاد نه‌تنها مواد اولیه را با قیمتی گران به صنایع وابسته خود عرضه می‌کنند، بلکه نیاز صنایع وابسته را تأمین نمی‌کنند و مواد اولیه مورد نیاز آنها را در اختیارشان نمی‌گذارند.

او معتقد است: تمام مقام‌ها و مسئولان درباره حمایت از صنایع تولیدی لوازم خانگی ایران سخنرانی کرده‌اند، اما هیچ برخوردی با این سیاست ‌غیر منطقی صنایع بالادستی نشده است. به گفته انصاری، روند فعالیت این شرکت‌ها با تقویت قوای تولیدی رقبا باعث شده است تولیدکنندگان لوازم خانگی ایرانی بسیاری از بازارهای صادراتی خود را از دست بدهند و در بازارهای هدف با مشکلاتی مواجه شوند.