ترفندهای بازارگردی مجـازی

بی‌نیازی به طی کردن تشریفات اداری برای دریافت مجوزهای قانونی، معافیت از پرداخت مالیات و اجاره‌بها، پایین بودن هزینه‌های تبلیغات، ارزان‌تر شدن قیمت تمام شده برای مشتری، امکان سفارش‌دهی و پرداخت وجه از راه دور، تنوع محصولات و... همه و همه جذابیت این سبک تجارت را برای مخاطب ایرانی دوچندان می‌کرد و دست و پا کردن کسب و کار را در شبکه‌های اجتماعی به مراتب ساده‌تر. بنابر آماری غیررسمی باید گفت در حال حاضر نزدیک به 60 درصد کسب و کارها در حوزه بازاریابی و دیجیتال مارکتینگ فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و می‌کوشند در دنیای مجازی برای خود هویت بسازند.

با توجه به روزآمد بودن شبکه‌های اجتماعی، دیجیتال مارکتینگ درگاه بسیار خوبی برای تبلیغات و خبررسانی محسوب می‌شود، اما در این حوزه بجز تبعیت از خط قرمزهای سیاسی و فرهنگی، قانون مدونی برای استفاده تبلیغاتی از شبکه‌های اجتماعی وجود ندارد و این مساله، طبعا پیامدهایی را برای مخاطبان شبکه‌های اجتماعی در پی خواهد داشت. پخش شایعات، افزایش جرایم اینترنتی، بی‌توجهی به کسب و کارهای قانونی، سوءاستفاده سودجویان و سلب اعتماد عمومی را شاید بتوان برخی از آفت‌های این مساله قلمداد کرد. بنابر آمار غیررسمی، در حال حاضر حدود 58 درصد بزرگسالان حداقل عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی در ایران هستند.

بعضی از کسب و کارها تنها راه تبلیغاتی‌شان محدود به شبکه‌های اجتماعی است، چراکه بابت دیده شدن هزینه بسیار کمتری در قیاس با دیگر رسانه‌ها باید بپردازند. به عنوان مثال هزینه تبلیغ یک آگهی در تلگرام در ازای بازدید یک میلیون مخاطب یکتا، رقمی حدود دو میلیون تومان می‌شود، در حالی که برای چاپ آگهی در نشریات یا پخش آن از صدا و سیما به ازای همین تعداد بازدید، دست‌کم باید بین شش تا چند ده میلیون تومان پرداخت کرد.

مدل‌های درآمدزایی

پیدایش کسب و کارهای مبتنی بر اینترنت به واسطه ظهور دیجیتال مارکتینگ در کشور افزایش بسیار بالایی داشته و بیشتر کمپانی‌های بزرگ سعی در راه‌اندازی شبکه‌های اجتماعی برای کسب و کار خود کرده‌اند.

به کمک تبادل لینک با گروه‌های پرمخاطب، پروموت در شبکه‌های اجتماعی پربازدید، خرید فالوئر جعلی و تولید محتوای پویا و خلاقانه می‌توان تعداد اعضای یک حساب کاربری را افزایش داد. به‌طور حتم بازار بکر بسیار وسیعی هنوز در این حوزه در کشور وجود دارد که می‌تواند برای میلیون‌ها نفر درآمدزا باشد.

ادمین اکانت‌های شبکه‌های اجتماعی پس از طی کردن فرآیند بشدت سخت جذب مخاطب، به ازای مبالغ نامشخص و غیرمصوب شروع به پذیرش تبلیغات کسب و کارها و دیگر اکانت‌ها می‌کنند؛ آن هم در شرایطی که هیچ قرارداد و ضمانت‌نامه‌ای بین آنها رد و بدل نشده است.

به عنوان مثال یک کانال تلگرامی با داشتن صد هزار مخاطب می‌تواند به واسطه پست تبلیغات دیگر کانال‌ها، درآمد قابل توجهی بین 20 تا 30 میلیون تومان در ماه کسب کند.

خرید و فروش صفحه‌های پرطرفدار هم مدل تجاری دیگری در این فضاست که بیشتر در اینستاگرام رایج است. اغلب شرکت‌های بزرگ، برخی هنرمندان و گروهی از افراد که درصدد پیمودن ره صدساله در یک شب هستند، سراغ خرید این صفحات مجازی می‌آیند. فرض کنید فردی با صد هزار عضو یک پیج فان دارد. شرکت یا شخصی به دنبال صفحه شسته رفته اینچنینی با تعداد فالوئر بالا می‌گردد، بنابراین در قبال پرداخت مبلغی می‌تواند اکانت آن صفحه را خریداری و شروع به تولید محتوای خود کند. بی‌دردسر بودن این روش در جذب مخاطب را شاید بتوان مزیت آن دانست، اما ریزش مخاطب به دلیل تمایل نداشتن نسبت به محصولات تبلیغی از عواقب قابل پیش‌بینی این شیوه است. حال آن‌که در روش اصولی بازاریابی دیجیتال، مبنا باید تولید محتوایی قابل فهم و جذاب برای مخاطبان هدفمند باشد. در صورتی‌که در ایران برخلاف دیگر کشورها همچنان کمیت است که نسبت به کیفیت اولویت دارد.

مخاطبان تقلبی

برخی افراد و شرکت‌ها با استفاده از ترفندهایی اقدام به جذب فالوئرهای جعلی می‌کنند. به عنوان مثال، این افراد مخاطبان را با داده‌های اشتباه و مشخصات نادرست از طریق بات‌ها راهی کانال‌ها و گروه‌هایی می‌کنند که محتوای این کانال‌ها زمین تا آسمان با آنچه مخاطب انتظارش را می‌کشیده تفاوت دارد؛ روشی که دور از اصول اخلاقی است.

روش «فالو فالوبک» در اینستاگرام یا «اکانت‌های مرده» هم در تلگرام مرسوم است. فالو فالوبک، اولین روش جذب مخاطب در اینستاگرام بود که توسط سایت‌های خارجی میان ایرانیان متداول شد. مثلا بات صد هزار نفر را فالو می‌کند و یک دهم از این افراد هم فالوبک می‌دهند که در نهایت عدد بزرگی می‌شود. این روش هنوز هم در ایران به کار گرفته می‌شود.

در پیام‌رسان تلگرام هم مخاطبان مرده وجود دارند. در این روش، با سیمکارت‌های بدون صاحبی که صرفا فعال شده، مشتریان جعلی می‌سازند، در حالی که هیچ اکانتی پشت آن شماره‌ تلفن‌ها فعال نیست. هر چند تلگرام و اینستاگرام، طی چند ماه گذشته در حال مبارزه با روش‌های افزایش مخاطبان جعلی هستند.

اما این روزها استفاده از روش دیگری هم در فضای مجازی خصوصا شبکه اجتماعی اینستاگرام برای کسب درآمد متداول شده است. این پدیده که به «اینفلوئنس مارکتینگ» شهرت دارد در مورد اشخاصی که به واسطه داشتن فالوئرهای زیاد در شبکه اجتماعی تبدیل به سلبریتی شده‌اند کاربرد دارد. به عنوان نمونه، شرکتی ممکن است به فردی که در صفحه مجازی‌اش50 هزار طرفدار دارد، پیشنهاد مشارکت در کمپین تبلیغاتی‌اش را بدهد. در این روش، مخاطب به صورت غیرمستقیم و نامحسوس، خوراک تبلیغاتی می‌گیرد؛ یعنی بدون آن‌که عضو صفحه رسمی آن شرکت شده باشد، به واسطه اکانت شخصی که او را فالو می‌کند در جریان محصولات و اخبار آن شرکت قرار می‌گیرد. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند طی سال‌های آینده، گرمی بازار تولید محتوا به مراتب بیش از بازار فالوئر فروش‌ها خواهد بود و رفته رفته با ازدیاد حضور رقبا در این عرصه و ترویج آکادمیک این دانش شاهد رشد چند برابری این بازار خواهیم بود.

فاطمه عبدالعلی پور

ضمیمه کلیک جام‌جم