نقدی بر پرونده یارانه‌های کشاورزی

به گزارش جام جم آنلاین؛ اگر بخواهیم از بُعد کلان و با در نظر گرفتن آینده نگری به موضوع حمایت دولت از طریق حمایت های یارانه ای در کشاورزی بنگریم، نمی توان گفت دولت در اندیشه تحولات زیرساختی در بخش کشاورزی است. در این حمایت‌ها بی رویگی از جنس عدم توجه به خدمات حمایتی عمومی قابل مشاهده است؛ حمایت‌هایی که صرفا بخش تولیدکننده یا در حالت خوب آن، مصرف کننده نقش دارد، شاید نمی تواند آن نگاه کلان به توسعه کشاورزی را تداعی کند.

بر عکس آن، توجه به مبانی توسعه کشاورزی یعنی، سرمایه‌گذاری زیربنایی در آب، خاک، بازار، حمل و نقل، تحقیق، آموزش و ترویج کشاورزی، بهداشت و سلامت مواد غذایی، بدون شک مسیر مدیریت در اقتصاد کشاورزی کشور را تغییر خواهد داد و آن را در جایگاهی مطلوب قرار خواهد داد.

امروز هیچ نشانی از توسعه آموزش در کشاورزی به عنوان شاخص در جهت توسعه نیروی انسانی در این بخش به رغم وجود دانشگاه ها و مراکز آموزشی آکادمیک قابل مشاهده نیست. وجود این مراکز آموزشی آکادمیک و علمی نتوانسته است بخش مورد نیاز و اساسی در کشاورزی را سامان دهی کند. امروز به اصلاح ساختاری در نگرش و توجه به کشاورزی نیاز داریم.

هر زمان به این نقطه رسیدیم که کشاورزی عامل اساسی رشد و نمو اقتصادی در کشور است، می توانیم در این زمینه تصمیم گیری و اولویت ها را در حمایت ها و سرمایه گذاری ها تعریف و مشخص کنیم. هنوز این تفکر و نگرش در تصمیم گیری های کلان دیده نمی شود. در نتیجه کشاورزی به جای ایفای نقش اول، به نقش های سیاه لشکری در اقتصاد بدل می شود. نه حتی نقش مکمل.

سوال اینجاست؛ چند درصد از آن کارشناسان و فارغ التحصیلان کشاورزی جذب بازاری می شوند که در آن دغدغه اصلی کشاورزی و توسعه اقتصادی آن است؟ نتیجه و بازخورد آن حلقه مفقوده در بخش کشاورزی، یعنی آموزش، تصمیم گیری های آنی و کوتاه مدت در این باب از اقتصاد است که می تواند نقشی کلیدی در تولید ناخالص داخلی در کشور باشد.

در واقع صرف هزینه هایی 30 میلیارد تومانی در حوزه ای که به نظرم حتی اگر محصول پر اهمیت تر از پرتقال یا گوجه فرنگی باشد، باز هم نمی تواند کشاورزی و اقتصادش را به مسیر درست و در جایگاهی جهانی به پیش ببرد. در عوض، صرف این گونه هزینه ها در آموزش و توسعه منابع انسانی بخش کشاورزی و سرمایه گذاری در آن، بدون شک تاثیر خود را در بلند مدت خواهد گذاشت.

ریشه و علل این اقدامات، مقوله تفکر کوتاه مدت است و عدم توجه به آینده و آینده شناسی است. دولت نمی تواند با تکیه به این توجیه که اولویت های من در توجه به این نوع حمایت ها، مساله امنیت غذایی است که به عنوان راهبردی اساسی در برنامه ریزی های کلان است، این دست از تصمیم گیری ها را در بخش کشاورزی داشته باشد.

موضوع دیگر که به نظرم از اهمیت بالایی برخوردار است مسئله مدیریت ریسک است. درست است که دست اندرکاران و تصمیم گیرندگان کلان در کشاورزی کشور، برای جلوگیری از خطرات و کاهش آنها، این گونه تصمیم گیری ها را انجام می دهند اما اینها بخشی از آن تفکر کوتاه مدت و سطحی اندیشی در اقتصاد کشاورزی به شمار می آید. اینکه بخواهیم در این زمینه به موضوع بیمه بپردازیم بازهم به عقیده من تصمیم گیری های مقابله ای و آنی و کوتاه مدت است.

هرچند که خودِ مقوله بیمه، یک استراتژی بلند مدت و آینده نگرانه به موضوع کشاورزی است اما آنجا که در مقام مقایسه با اولویت هایی نظیر سرمایه گذاری در آموزش و ترویج نهادینه پردازش به کشاورزی به عنوان زمینه ای برای اشتغال و توسعه اقتصاد روستایی و بعد از آن اقتصاد ملی می رسد، از اهمیت آن کاسته می شود.

بدون شک حمایت های کشاورزی در جهت کاهش فقر، تامین امنیت غذایی، افزایش درآمد تولید کننده و پایداری تولید است اما طراحی و نوع این حمایت را در کشوری همچون ایران با توجه به ظرفیت ها و مزیت های متنوعش در کشاورزی، باید از نو ساخت و استراتژی دیگری را طراحی کرد؛ استراتژی که در آن مقوله های رشد پایدار با تکیه بر فناوری نوین در بخش کشاورزی از راه آموزش کارا و موثر به کشاورزان و نهادینه کردن عملیات توسعه و اصلاح زیرساخت ها میسر خواهد بود.

تنها در این صورت است که می توان ارزش افزوده بخش کشاورزی را با در نظر گرفتن متغیرهایی همچون آموزش و توسعه نیروی انسانی بخش کشاورزی، نگاه کلان نگر و آینده محوری به کشاورزی و تمرکز و توجه به رشد و توسعه آن در جهت اقتصادی کردن عملیات و حمایت ها از بخش کشاورزی ، رشد داد و می توان در زمره اقتصاد های نوظهوری قرار گرفت که در آنها کشاورزی سهمی عمده در تولید ناخالص داخلی دارد.

مجید نورالفلق زاده
کارشناس ارشد توسعه اقتصادی و برنامه ریزی