افول سلطه دلار

بیش از 30 سال است که کمیسیون اقتصادی اروپا از زمان والری ژیسکار دستن در مقام وزیر دارایی فرانسه طرح تغییر سلطه دلار را پیگیر بوده است. در نگرش حذف آقایی دلار، این‌طور مطرح می‌شود که باید یک نظام تحول آفرین در کارکردهای مبتنی بر جهان‌روا‌بودن دلار به وجود آید تا ارزش پول ملی کشورها به آسانی دچار چالش نشود و ضعف اقتصاد ایالات متحده آمریکا زمینه بروز بحران در اقتصادهای دیگر را ایجاد نکند. تشکیل واحد پولی یورو در اروپا اولین و آخرین نقطه تضعیف یا تغییر نگرش به جایگاه دلار در اقتصادهای بین المللی نبوده، به این دلیل که طی دو دهه اخیر موارد متعددی روی داد که اهمیت توجه به جایگزینی مطمئن برای دلار را در مبادلات بین المللی جدی‌تر کرد و توجه کشورها بخصوص اقتصادهای نوظهور مثل چین و روسیه را به خود معطوف کرد.

این کشورها سوالات متعددی را مطرح کرده‌اند که عبارتند از :

آیا کشورهای مختلف باید به واسطه سیاست‌های پولی فدرال رزرو آمریکا سیاست‌های اقتصادی خود را تدوین کنند؟

آیا نسخه‌های صندوق بین المللی پول و بانک جهانی به عنوان دو بال پولی جهان و حتی سازمان ملل، باید تعیین کننده تصمیم‌های اقتصادی همه کشورها باشد؟

آیا اگر اقتصادهای نوظهور هم به جایگاه قدرتمند پولی دست یافتند، آنها نیز باید به دنبال ادامه راه دلار برای پول ملی خود باشند؟

به‌ طور کلی بحث‌های مطرح شده درباره لزوم رفع سلطه دلار، بر این نکته تاکید داشته که لازم است جایگزینی مطمئن برای دلار در مبادلات جهانی درنظر گرفته شود.

چیزی که در حال حاضر با آن مواجه ایم این است که با قدرت گرفتن اقتصادهای نوظهور، تغییر هندسه پولی جهانی و کاهش قدرت دلار در دستور کار قرار گرفته است.

کشورهای مختلف جهان امروز از ظرفیت‌های اقتدارگرای دلار به واسطه چالش‌های اقتصادی که در درون ساختار اقتصادی آمریکا ست، متضرر می‌شوند.

در این زمینه اقتصاد بزرگی مثل چین در یک طرف مناظره است و طرف دیگر، روسیه است که به‌دلیل تحریم‌های آمریکا و اروپا به دنبال تغییر در جایگاه پولی دلار است. هرچند طرف دیگر تقریبا 54 کشوری هستند که به شکل یکجانبه یا چند جانبه مورد تحریم‌های پولی آمریکا و کشورهای غربی و بعضا سازمان ملل قرار گرفته‌اند و مجبور شده‌اند به حذف وابستگی به دلار فکر کنند. با درنظر گرفتن مشکلات فعلی اقتصادی آمریکا می‌توان گفت پدافند ارزی کشورها وارد یک پروسه جدید به نام دلارزدایی از اقتصاد جهان رسیده و درحال رسیدن به اجماع بین المللی در این باره هستیم.

دکتر ساسان شاه‌ویسی - اقتصاددان