ناهمگراترین تشکل‌های بین‌المللی

اتحادیه عرب ناهمگرا‌ترین اتحادیه موجود در جهان محسوب می‌شود، به‌طوری‌که تعارضات و تناقضات زیادی میان کشورهای عضو دیده می‌شود.

در اتحادیه عرب کمیته‌ای علیه ایران و سوریه تشکیل شده که پشت سر آن دلارهای نفتی قرار دارد و کشورهای عضو با دریافت پول در این اتحادیه رای خود را اعلام می‌کنند، اما باید گفت تصمیمات این اتحادیه الزاما اجرایی نمی‌شود. در مورد شورای همکاری خلیج‌فارس نیز باید گفت که این شورا، یک اتحادیه عرب کوچک است که شرایطی مشابه همان اتحادیه دارد.

شورای همکاری خلیج‌فارس مختصات اتحادیه عرب را دارد و ناهمگرایی در این شورا بخصوص با وجود شیوخ دوران فئودالیته، باعث شده که تصمیمات آنان نیز براساس دلارهای نفتی شکل بگیرد ‌و این تضادها خود را به شکل‌های مختلف و با رفتارهای متناقض به نمایش بگذارد.

ممکن است این کشورها بگویند که قصد دارند مشکل خود را با ایران حل کنند، ولی از طرفی شاهدیم مصوباتی علیه ایران دارند که این رفتارهای متناقض همان گرایش پارادوکسیکال است. این کشورها از طرفی می‌خواهند میانجیگری کنند و درعین حال گرایش‌های ضدایرانی خود را در شورای همکاری خلیج‌فارس به نمایش بگذارند که تمام این اقدامات نشان می‌دهد که هرکس دلار بیشتری هزینه کند، مصوبه بیشتری به‌دست می‌آورد و در اجرا موفق‌تر خواهد بود.

اما در این میان عربستان خصومت بیشتری علیه ایران از خود نشان می‌دهد، چون سعودی‌ها وضعیت بسیار ناهنجاری دارند. در سال‌های اخیر تمام اقدامات عربستان با شکست مواجه شده و به هیچ یک از اهدافش نرسیده که نتایج این وضعیت بغرنج در رفتار سعودی کاملا مشهود است.

با وجود چنین وضعی، نباید تصور کرد که سعودی‌ها تغییر رفتار یا ماهیت خواهند داد، چراکه سران این کشور همیشه در خصومت (و نه رقابت) با ایران بوده‌اند و عمده هزینه‌هایی که در مخالفت با ایران در اتحادیه عرب صورت می‌گیرد، هزینه‌هایی است که از طرف سعودی‌ها انجام می‌شود، لذا در شرایط فعلی، نه‌تنها نشانه‌هایی از بهبود شرایط دیده نمی‌شود بلکه خصومت هم وجود دارد.

اگر مسئولان سعودی نامه‌ای برای حج به ایران نوشتند، نباید این‌گونه استنباط شود که این اقدام حاکی از تغییر ماهیت یا رفتار سعودی‌هاست، زیرا این نامه از طرف مسئولان حج عربستان هر سال برای همه کشور‌های مسلمان ارسال می‌شود و ایران هم یکی از همان کشورهاست، بنابراین دلیل نمی‌شود که اگر در مناسک حج حاضر شویم با دولت دیگری مواجه خواهیم بود که رفتاری متفاوت از گذشته خواهد داشت.

با این توضیح باید گفت که در درون شورای همکاری خلیج‌فارس، تعارض جدی است و سعودی‌ها یک مسیر را می‌پیمایند و عمان یا کویت درصدد هستند که مسیر دیگری را اتخاذ کنند و‌ نمی‌خواهند روش و منش سعودی‌ها سیاست‌های آنها را تعیین کند.

البته تعارضات مرزی موجود میان این کشورها نیز باعث می‌شود که عملا شورای همکاری خلیج‌فارس به یک همگرایی نرسد، ‌ولی نباید از یاد ببریم که برخی اوقات رفتارهای مانورگونه انجام می‌شود که ناشی از اهداف کلان نیست، بنابراین پیشنهاد کویت برای میانجیگری میان ایران و شورای همکاری خلیج‌فارس بیشتر مانور سیاسی است تا این کشور زیر سوال نرود.

دکتر مصطفی مصلح‌زاده - سفیر پیشین ایران در اردن