اشتباه محاسباتی یک سیاستمدار مردودی

ترکیه با سکانداری حزب عدالت و توسعه و با محوریت شخص رجب طیب اردوغان از سال 2002 تا 2011 در بعد داخلی از طریق سیاست ایجاد توازن میان امنیت و آزادی و در سیاست خارجی با محوریت تنش‌زدایی با همسایگان بویژه سوریه و توسعه تجارت خارجی، رشدی بی‌سابقه را پیمود و می‌توان گفت یکی از دهه‌های طلایی جمهوری ترکیه را رقم زد، اما مهم‌ترین ضعف اردوغان در این مقطع وابستگی به نظام سلطه بود. چنانچه نجم الدین اربکان رهبر معنوی اسلامگرایان ترکیه در گفت‌وگو با روزنامه الشرق الاوسط در سال 2004 گفته بود: «ما از وابستگی اردوغان به صهیونیست‌ها و مشارکت او با آنان در برخی از برنامه‌ها ناراضی هستیم چرا که او ملت ترک را به سوی مشکلات بزرگ‌تر سوق می‌دهد.» البته شکی نیست که در این روند بلند پروازی اردوغان که رویای نوعثمانی‌گرایی را در سر می‌پروراند، نقش اصلی ایفا کرد. با وقوع بیداری اسلامی، آنکارا سعی کرد از یک‌سو با حمایت از جریان‌های اخوانی از جمله در مصر و از سوی دیگر با مهندسی معکوس و ایجاد بحران‌های برنامه‌ریزی شده در سوریه و دامن زدن به مشکلات عراق، به یکباره دامنه نفوذ ترکیه را از مرزهای خود به سوریه و شمال آفریقا، غرب آسیا و حتی حاشیه خلیج فارس برساند. در این رویا پردازی قرار بود ترکیه بر اراضی نفتخیز عراق و سوریه تسلط پیدا کند، مساله کردی از بین برود و مهم‌تر آن‌که ترکیه به عنوان بازوی به اصطلاح منطقه‌ای آمریکا و متحد رژیم صهیونیستی ضربه‌ای اساسی به محور مقاومت بزند. اما مقاومت مردم سوریه، ترکیه و متحدان عبری و عربی مرتجع‌اش را با اشتباه محاسباتی مواجه کرد. اکنون پس از شش سال آنکارا به نقطه‌ای انفجاری رسیده است که ادامه این روند برایش ممکن نیست.

امضای بیانیه سه‌جانبه توسط وزرای امورخارجه ایران، روسیه و ترکیه در مسکو مبنی بر حمایت از حاکمیت ملی و یکپارچگی سوریه نقطه عطفی در این زمینه و حاکی از چرخش سیاست‌های آنکاراست. توافق برای آتش بس سراسری در سوریه (بجزداعش و جبهه‌النصره) و تعریف روسیه و ترکیه به‌عنوان تضمین‌کننده‌های آتش بس، تحولی جدی محسوب می‌شود. گرچه تحولات روزهای اخیر نشان داده است علی‌رغم حساسیت مذاکرات آینده در آستانه، ترکیه قدرت چندانی برای تضمین آتش‌بس و کنترل گروهای تروریستی و به اصطلاح معارض را ندارد و اساسا ترکیه امروز توانایی تضمین ثبات در داخل کشور را نیز از دست داده است، اما در هر حال شناسایی ترکیه به‌عنوان یک طرف تضمین‌کننده یا سکوت بازیگران موثر در برابر عملیات ارتش ترکیه در الباب برای جلوگیری اتصال کانتون‌های کردی در سوریه،امتیازی است که به آنکارا داده شده است تا سیاستمداران آک پارتی با استفاده از آن، کشورشان را از این شرایط خارج کنند.

در این میان موضعگیری وزیر امورخارجه ترکیه مبنی بر متهم کردن دولت دمشق به نقض آتش‌بس در حالی‌که تروریست‌ها با قطع آب دمشق و حلب، بحران‌آفرینی کرده‌اند، نشان می‌دهد که سیاستمداران چان کایا همچنان دست از فرافکنی برنداشته‌اند، اما آنها باید بدانند امروز تضمین ثبات در زمین سوریه در دست دولت سوریه و محور مقاومت است و دولتمردان ترکیه نباید از توافق دوجانبه‌شان با روسیه در تضمین آتش‌بس مغرور شوند، چرا که این موقعیتی است که با پشتیبانی ایران از آتش‌بس در سوریه به‌دست آمده است و آنها باید تلاش خود را بکنند که بار دیگر در این آزمون مردود نشوند، چنانچه نجم الدین اربکان نیز در سال 2003 گفته بود: «اردوغان شاگرد مردودی است که از در پشت مدرسه گریخته است.» سیاست‌های ترکیه در شش سال اخیر از نظر مردم این کشور مردود بودند و آنها تاب تحمل یک اشتباه محاسباتی جدید از سوی سیاستمداران مردودی را ندارند.»

دکتر احمد کاظمی

کارشناس ارشد مسائل ترکیه