درمان اعتیاد، نیازمند برنامه‌ای جامع

باید قبول کرد، اعتیاد و معضلات ناشی ازآن را براحتی نمی‌توان ریشه‌کن کرد و بر این داستان سرانجامی نیست. در سال‌های اخیر، مصرف مواد مخدر باعث گسترش بیماری‌های عفونی نظیر ایدز و هپاتیت شده و خطرات این بیماری‌ها به سبب سیرِ بدخیم و درمان دشوار بیش ازپیش در جامعه نمود یافته است. از همین رو لازم است، برنامه‌های کاهش آسیب در اولویت قرارگیرد و حمایت جدی سیاسی و اجتماعی از این برنامه‌ها فراهم شود.

در حوزه کاهش آسیب البته باید بیشتر مصلحت‌اندیش بود تا آرمانگرا. اگر در قدم‌های اول از معتاد کارتن‌خواب تزریقی بخواهیم موادش را ترک کند، تزریق نکند، برای تزریق از سرنگ نو استفاده کند یا حتی از سوزن نو استفاده کند، به نتیجه مثبت نمی‌رسیم و این‌که معتاد کارتن‌خواب تزریقی را در قید و بندهای دلخواه خود و جامعه، تحت فشار بگذاریم تا به هدف آرمانی مورد نظر خود برسیم، راه به جایی نخواهیم برد. پس در قدم اول حتی اگر معتادان تزریقی را مجاب کنیم، سوزن سرنگشان را بشویند، به نخستین پیروزی در این حیطه رسیده‌ایم.

هدف از انجام خدمات کاهش آسیب، کاهش عوارض منفی اعتیاد است. پس می‌توان تدابیری اندیشید تا فردی که نمی‌خواهد یا نمی‌تواند از رفتارهای پرخطر (تزریق مواد) دست بردارد، دچار عوارض بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی کمتری شود.

برای رسیدن به این هدف، راهکارهایی وجود دارد که به کمک آنها می‌توان خطر انتقال بیماری‌های ایدز و هپاتیت را کاهش داد و در نتیجه، جامعه را از این بیماری‌ها مصون نگه داشت.

امداد‌رسانی سیار و ارائه خدمات اولیه حمایتی شامل تغذیه، پوشاک و استحمام: ساماندهی و اعزام نیروهای آموزش دیده، علاقه‌مند و فعال به محل تجمع معتادان کارتن‌خواب و مصرف‌کنندگانی که بسختی در دسترس قرار می‌گیرند،‌ همچنین تشکیل کارگروه‌های همیار برای ایجاد ارتباط مناسب، صمیمانه و گسترده با آنان به منظور افزایش دسترسی به جمعیت دارای رفتارهای پرخطر و ارائه خدمات در محل زندگی و رفت و آمد آنها راهی است که پیشنهاد و هم‌اکنون به صورت محدود درکشور اجرا می‌شود.

جمع‌آوری سرنگ و سوزن‌های استفاده شده و توزیع سرنگ و سوزن نو: ایجاد زمینه تهیه آسان یا حتی رایگان سرنگ و سوزن به صورتی که معتادان تزریقی برای دریافت این امکانات ثبت‌نام و ازاین خدمات استفاده کنند، یکی از راه‌های ثمربخش است.

آموزش تزریق ایمن و سالم: آموزش مختصر و مفید تزریق سالم که با در دسترس قرار دادن سرنگ و سرسوزن و وسایل تزریق استریل همراه است و همچنین توزیع مواد ضد عفونی‌کننده رایگان می‌تواند از بروز و شیوع ایدز و هپاتیت بکاهد.

آموزش روابط جنسی ایمن: این نوع آموزش، بخصوص در زنان کارتن‌خواب از اهمیت اساسی برخوردار است. شیوع بالای رفتارهای پرخطر جنسی در معتادان تزریقی و این که اعتیاد تزریقی، عامل مؤثری برای گسترش بیماری‌های ایدز و هپاتیت در سایر گروه‌های جامعه هست، باعث می‌شود این معضل محدود به خود معتاد نباشد و خانواده و جامعه را نیز درگیر کند.

توزیع کاندوم: آموزش استفاده از کاندوم چه در زنان و چه در مردان کارتن خواب بسیار مهم است و می‌تواند بسیار مفید باشد و سبب کاهش بروز (موارد جدید) و کاهش شیوع بیماری‌های آمیزشی، هپاتیت و ایدز شود.

انجام آزمایش ایدز و هپاتیت: معتادان شاید به دلیل ترس از مشخص شدن وضعیت بیماری، علی‌رغم توصیه‌های مؤکد تمایلی به انجام آزمایش نداشته باشند. عاملی که موجب تشدید این ترس و نگرانی شده و سبب امتناع ازانجام آزمایش می‌شود، انگ و تبعیضی است که در جامعه علیه افراد آلوده به ویروس ایدز وجود دارد. بنابراین لازم است راهکاری برای کاهش انگ و تبعیض علیه این افراد تبیین و زمینه انجام آزمایش ازمعتادان کارتن‌خواب فراهم شود.

ارجاع بیماران: با تست‌های مربوطه می‌توان به تأیید تشخیص دو بیماری ایدز و هپاتیت رسید و شرایط لازم را برای ورود مبتلایان به درمان مهیا کرد. همچنین مشاوره و برنامه‌های حمایتی از این بیماران باید به جد در دستور کار تیم درمانگر قرار گیرد.

دکتر رادین آرمین

پژوهشگر اعتیاد