خسته نباشید!

گویی سلام کردن یک جور کسر شأن است. با خودم گفتم اگر سلام می‌کردی بزرگ می‌شدی و مگر نمی‌دانی که این عبارت (خسته نباشی) فقط برای کسانی به کار می‌رود که کار عضله می‌کنند؟! البته او این عبارت را از مجریان برنامه‌های تلویزیون یاد گرفته بود. حالا این عبارت، بجا و بیجا، ورد زبان ما شده و به جای سلام، می‌گوییم: خسته نباشید. حتی صبح اول وقت که تازه از رختخواب بیرون آمدیم و لباس پوشیدیم و صبحانه خوردیم و در اوج نشاط (البته به طور نسبی) زمانی که تازه به سرکار آمدیم، به جای سلام کردن می‌گوییم: خسته نباشی!

بعدها در سال‌های متمادی یک‌ نفر که نه، بلکه صدها نفر، کوچک‌تر یا بزرگ‌تر با من همین کار را کردند و من در پاسخ به جای کلمه «مانده نباشی» گفتم: سلام، من خسته نیستم، زیرا تازه از خواب بیدار شده‌ام و همیشه تا نیمه‌های شب کار می‌کنم و خسته نمی‌شوم برای آن‌که کار برایم برکت و سربلندی است. من هرگز به یک سخنران، نویسنده، معلم، مترجم، کارمند یا رهبر ارکستر و تمام کسانی که کار فکری می‌کنند یا کار خلاقه انجام می‌دهند، نمی‌گویم خسته نباشید، زیرا می‌دانم که آنان پس از ارائه کارشان روی آسمان‌ها سیر می‌کنند. به آنان می‌گویم: عرض تشکر، تبریک، یا خیلی استفاده کردم، یا به شما افتخار می‌کنم، چقدر عالی بود و ... .

بارها در یک برنامه تلویزیونی دیده‌اید که مجری به تماشاگران حاضر در استودیو رو می‌کند و می‌گوید: حالا به افتخار خودتان دست بزنید! از شما می‌پرسم: کدام آدم خودپسندی به افتخار خودش دست می‌زند؟! برخی از مجریان برای آن‌که بفهمانند بسیار باسواد هستند به جای واژه شگفت‌زده، می‌گویند: سورپرایز؛ به جای واژه وقت می‌گویند: تایم؛ به جای واژه نماد یا نشانه، می‌گویند: سمبل و بسیاری مثال‌های دیگر. قبل از این‌که به موضوع بعدی بپردازم، یادآوری می‌کنم که برخی از واژه‌های لاتین یا روسی و ترکی در حدود صد سال پیش وارد زبان فارسی شده‌اند و نمی‌توانیم آنها را بیرون کنیم و حالا بومی شده‌اند. آیا این درست است که مترادف فارسی داشته باشیم و واژه فرنگی استفاده کنیم؟

یادآوری می‌کنم که در علوم پزشکی جایز است که از واژه انگلیسی یا فرانسه استفاده شود تا بیماران از مکالمه پزشکان درباره بیماری خودشان دچار وحشت نشوند. همچنین در دانشگاه‌ها و گردهمایی‌های علمی و فنی می‌توان از واژگان غربی استفاده کرد، اما در برنامه‌های عادی و غیرتخصصی تلویزیونی یا رادیویی، شایسته نیست که به حفظ زبان مادری خود بی‌اعتنا باشیم.

دکتر اکبر عالمی - دانشیار دانشگاه تربیت مدرس