جشنواره فجر؛ دروازه ستاره‌های سینما

این مساله بویژه برای بازیگران تازه وارد حائز اهمیت است و آنها این شانس را دارند که درصورت حضور در این جشنواره، بخوبی دیده شوند و درصورت ارائه یک بازی خوب، مورد توجه و تحسین هم قرار بگیرند. گاهی در جشنواره فیلم فجر شانس در همان نخستین گام در خانه یک بازیگر جوان یا تازه‌وارد را زده و او حتی به سیمرغ بلورین یا در آن دوره‌های نخستین جشنواره به لوح زرین بازیگری هم دست پیدا کرده است. تاریخ جشنواره فیلم فجر از این گام‌های محکم اولیه برای بازیگران کم ندارد و از پرویز پرستویی که با اولین فیلمش، دیار عاشقان برنده لوح زرین نقش مکمل مرد در دومین دوره جشنواره شد تا ترانه علیدوستی که با فیلم نخستش، من ترانه 15 سال دارم در بیستمین دوره این رویداد، برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شد، گواه این ادعاست.

در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر هم شاهد حضور برخی بازیگران جوان و تازه‌وارد خواهیم بود که احتمال موفقیت آنها در نخستین گام وجود دارد. به همین بهانه سراغ برخی بازیگران شناخته شده سینمای ایران رفته‌ایم که در اولین قدم ورود به سینما و عرصه بازیگری در ویترین جشنواره دیده شدند و در ادامه اتفاق‌های خوبی برای آنها افتاد.

حبیب اسماعیلی، بازیگر فیلم «بازجویی یک جنایت»

جدا از این‌که مردم و علاقه‌مندانِ جدی‌تر سینما دوست دارند، تازه‌ترین فیلم‌ها را در رویداد مهمی چون جشنواره فیلم فجر ببینند، بازیگرانی هم که فیلم اول خود را تجربه می‌کنند، دوست دارند اولین رویارویی آنها با نظر تماشاگران در جشنواره فیلم فجر باشد. فارغ از فیلم اول خودم، پرواز به سوی مینو که موقعیت خوبی برای نمایش پیدا نکرد و اصلا در جشنواره فیلم فجر نبود، با دومین بازی‌ام در سینما و با فیلم بازجویی یک جنایت، ساخته محمدعلی سجادی در دومین دوره جشنواره فیلم فجر در سال 62 دیده شدم. اگر فیلم دچار یک سری ممیزی نمی‌شد، می‌توانست اتفاقات بهتری برای آن بیفتد. بازجویی یک جنایت، درست شبی که قرار بود در سینما آزادی اکران شود، گرفتار مشکلاتی شد، وگرنه این ظرفیت را داشت که در بخش‌هایی نامزد دریافت جایزه شود. خیلی از اهالی و تماشاگران سینما هنوز معتقدند بازجویی یک جنایت، یکی از فیلم‌های موفق سجادی است اما همان حضور در جشنواره فیلم فجر و برخورد خوب تماشاگران و منتقدان هم راضی‌کننده و امیدوارکننده بود.

در سال‌های بعد هم اتفاقات خوبی برای برخی بازیگران در جشنواره فیلم فجر افتاد. مثلا مرحوم خسرو شکیبایی با این‌که چند فیلم کار کرده بود، اما با بازی در هامون و در جشنواره فجر خیلی خوب درخشید. دوره‌هایی هم در جشنواره فیلم فجر بود که خیلی به نسل جوان بها نمی‌داد و تقریبا بیشتر جوایز اصلی را بازیگران باسابقه می‌گرفتند، ولی سال 77 فیلمی که ما تهیه کرده بودیم، به نام قرمز (فریدون جیرانی) باعث درخشش بازیگران جوان آن شد و برای اولین بار هر دو بازیگر مرد و زن فیلم، (محمدرضا فروتن و هدیه تهرانی) سیمرغ بلورین دریافت کردند.

جشنواره فیلم فجر ویترین سینمای ایران است و می‌تواند موقعیت خوبی برای عوامل آن از جمله بازیگران جوان و تازه‌وارد باشد که فیلم اول خود را تجربه می‌کنند. در این میان شوق این بازیگران هم برای دیده شدن در چنین فضایی قابل اشاره است. این شوق در کارگردان‌های فیلم‌اولی هم وجود دارد و آنها دوست دارند، فیلم اولشان توسط همکاران سینمایی کهنه‌کارتر و تماشاگران جدی‌تر دیده شود. حالا اگر بازیگران و کارگردان‌های فیلم‌اولی بتوانند در نخستین گام نامزد دریافت جایزه شوند و حتی جایزه هم بگیرند، دیگر نور علی نور است و خیلی به آنها برای ادامه فعالیت کمک می‌کند. البته از طرفی حساسیت روی کار آنها هم بالاتر می‌رود و مسئولیتشان بیشتر و سخت‌تر می‌شود.

اکرم محمدی، بازیگر فیلم «مادر»

جشنواره فیلم فجر این سال‌ها نسبت به سالیان قبل تفاوت‌های زیادی کرده و من مدت‌هاست نه در آن مشارکت دارم و نه در آثار تلویزیونی و سینمایی فعالیت می‌کنم و حاضر هم نیستم با این شرایط کار کنم. بنابراین نمی‌توانم درباره وضعیت این جشنواره و اتفاقات، حاشیه‌ها و نتایج پیرامون آن نظر بدهم، اما این را می‌توانم بگویم که جشنواره فیلم فجر می‌تواند یک موقعیت و امکان خوب برای بهتر دیده شدن بازیگران تازه‌کار و فیلم‌اولی باشد.

شرایط کاری آن موقع با شرایط کاری الان خیلی فرق می‌کرد و یک بازیگر جوان با رعایت اصول و با یک روند منطقی به سینما وارد می‌شد و فعالیت خود را ادامه می‌داد. مثل الان نبود که یک بازیگر با روش‌های عجیب و غریبی که متداول است، وارد سینما شود. الان همه اتفاقات در سینما از جمله در بازیگری، شبیه یک موج است و همان‌قدر سریع که فوران می‌کند به همان سرعت هم فروکش می‌کند.

آن زمان همه چیز براساس کاری بود که انجام می‌شد و دیده شدن‌ها و قضاوت‌ها به دلایلی درست بود. من در حالی با بازی در نخستین فیلم سینمایی‌ام، «مادر» ساخته زنده‌یاد علی حاتمی دیده شدم که سابقه کاری نداشتم و مثل امروز نبود که بگویم این دیده شدن به‌واسطه پشتوانه سوابق کاری‌ام بوده است. به هرحال مادر جزو ماندگارترین کارهای مرحوم حاتمی است و هنوز هم دیده می‌شود. من هم خوشحالم که فعالیت سینمایی‌ام را با این فیلم شروع کردم و باز باعث خوشحالی من است که این حضور با دیده شدن و تشویق همراه بود.

رضا ایران‌منش، بازیگر فیلم‌های «سجاده آتش» و «آخرین شناسایی»

نمی‌توان منکر این شد که جشنواره فیلم فجر، موقعیت خوبی برای بهتر دیده شدن بازیگران جوان و تازه وارد است. اگر بازیگران در اولین فیلمشان که در جشنواره حضور دارد، بتوانند بازی خوبی ارائه کنند، می‌توان روند کاری خوبی را در ادامه برای آنها متصور بود. اما این به معنای آن نیست که بازیگران تازه‌وارد لزوما در جشنواره فیلم فجر دیده و معرفی می‌شوند. درست است که جشنواره فیلم فجر به نوعی ویترین سینمای ایران است، اما خیلی از بازیگران جوان هم نخستین بار در فضاهای دیگری از جمله اکران عمومی، آثار تلویزیونی یا جشنواره‌های دیگر دیده شده و درخشیده‌اند.

گاهی موفقیت و درخشش بازیگران جوان و فیلم‌اولی در جشنواره فیلم فجر، تضمین کننده ادامه فعالیت‌های آنها نیست و امتداد و استمرار آن به عوامل و شرایط دیگری بستگی دارد. بازیگری که با نخستین حضور و بازی در جشنواره فیلم فجر با تحسین روبه‌رو شده یا نامزد دریافت جایزه می‌شود یا حتی جایزه می‌گیرد، توقع‌ها و انتظارات تماشاگران را هم بالا می‌برد و شاید برای او سخت باشد در هر نقشی ظاهر شود. متاسفانه در سینمای کشور ما این شرایط چندان فراهم نیست تا بازیگران جوان و موفق در اولین گام بتوانند، در ادامه مسیری هموار را طی کنند.

این هم فقط مربوط به بازیگران نیست و سینمای ایران چندان نتوانسته از کارگردان‌هایی که گام‌های اول فیلمسازی در سینما را محکم برداشته و در قدم‌های بعدی هم فیلم‌های خوبی ساخته‌اند، حمایت کرده و شرایط فیلمسازی را برای آنها فراهم کند. در این زمینه و فقط به عنوان نمونه باید از آقایان احمد مرادپور و علی شاه‌حاتمی نام ببرم که اتفاقا نخستین حضور من در سینما در فیلم این دو نفر بود. چرا این دو کارگردان موفق در این سال‌ها غایب هستند و بویژه از توان آنها در سینمای دفاع مقدس استفاده نمی‌شود؟ من اولین بار با فیلم‌های سجاده آتش و آخرین شناسایی در دوازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر دیده شدم و موردتوجه قرار گرفتم و این دیده شدن باعث شد بتوانم فعالیت سینمایی و تلویزیونی‌ام را ادامه دهم.

علی رستگار

سینما