جای خالی «جعفر والی»

به گزارش جام‌جم، آلودگی هوای تهران دوباره قربانی گرفت؛ اما این بار از صحنه تئاتر. آلودگی هوای تهران به کارگردانی که با اشتیاق زیاد در تدارک اجرای یک نمایش بود امان نداد و او را راهی بیمارستان کرد تا آخرین روزهای زندگی کسی که سال‌ها خاک صحنه نمایش را خورده در بخش مراقبت‌های ویژه سپری شود.

جعفر والی این اواخر درصدد بود نمایشی با عنوان «در گوش سالمم زمزمه کن» با همراهی ایرج راد و هرمز هدایت در جشنواره تئاتر فجر به روی صحنه ببرد.

ایرج راد درباره این نمایش و آخرین روزهای جعفر والی به جام‌جم می‌گوید: پیش از این‌که ایشان راهی بیمارستان شوند 20 روز بود تمرین را آغاز کرده بودیم و روی متن کار می‌کردیم که متاسفانه در یکی از همین روزهایی نامساعد هوای تهران، ایشان در تمرین احساس کرد حال مناسبی ندارد. آن روز تمرین تعطیل شد و فردای آن روز به بیمارستان شهید رجایی منتقل شد.

حدود دو هفته در این بیمارستان بود و پس ازترخیص به منزل آمد. در منزل احساس کردیم که وضعیت مناسبی ندارند و مجدادا با نظارت و پرستاری دختر ایشان به تهران کلینیک منتقل و در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شد که نهایتا دیروز صبح درگذشت.

ایرج راد، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون و از اعضای هیات رئیسه خانه تئاتر با بیان این‌که خدمات جعفر والی در عرصه هنرهای نمایشی و تئاتر بر کسانی‌که از سال‌های قبل با او و کارهایش آشنایی داشتند پوشیده نیست، می‌گوید: جعفر والی دانش‌آموخته هنرستان هنرپیشگی بود و پیش از حضورش در اداره هنرهای دراماتیک با گروه‌های مختلفی کار تئاتر می‌کرد و زمانی که به اداره هنرهای دراماتیک آمد جزو کارگردانان شاخص بود و همواره همکاری‌اش را با اداره تئاتر ادامه داد و جزو چند کارگردان مطرح این اداره بود که کارهای او همواره در تالار سنگلج که بعدها تالار رسمی اداره تئاتر بود به روی صحنه می‌رفت و طبق برنامه‌های اداره تئاتر که نمایش‌ها در مناطق مختلف کشور اجرا می‌شد او نیز آثارش را برای اجرا به شهرستان‌ها به ویژه جنوب کشور می‌برد. او همچنین در برنامه چهارشنبه‌شب‌ها که آن زمان به صورت زنده از تلویزیون پخش می‌شد چه به عنوان کارگردان و بازیگر حضور داشت.

به گفته راد، کارهای والی همواره به نوعی بود که هم در ارتباط با تماشاگر و مخاطبان دارای ویژگی خاصی بود و هم در روند تئاتر تاثیرگذاری داشت و نوع تئاتری که کار می‌کرد جایگاه ویژه‌ای داشت: «به ویژه این‌که جعفر والی کارها را به دقت و وسواس خاصی انتخاب می‌کرد و حتما حرف و اندیشه‌ای پشت کارش بود و به صرف اجرا کار را به دست نمی‌گرفت.»

این بازیگر تئاتر با بیان این‌که والی در کارش از تحلیل بهره می‌برد و نمایش و شخصیت‌های آن را به طور کامل برای تمام عوامل آن تحلیل می‌کرد و درباره مسائل مرتبط با نمایش از عوامل و بازیگرها نظرخواهی می‌کرد و بهره می‌برد، می‌افزاید: از دیگر ویژگی‌های مثبت او می‌توان به وقت‌شناسی و نظم در تمرینات منسجم و مستمر اشاره کرد که اگر کسی از عوامل بدون چنین انگیزه‌ای در کار حضور پیدا می‌کرد، والی نمی‌تواست با او کار کند و عذرش را می‌خواست.

به گفته راد، جعفر والی افزون بر تئاتر، در عرصه سینما و تلویزیون نیز جایگاه ویژه‌ای داشت و در آثار مختلفی حضور پیدا کرد. کمتر کاری بود که بدون احساس رضایت در آن شرکت کرده باشد مگر به گفته خودش دو سه اثر که از همکاری در آن رضایت نداشت.

آلودگی هوای تهران همچنان قربانی می‌گیرد و ما فقط نظاره‌گریم. مراسم تشییع پیکر زنده یاد جعفر والی فردا ساعت 9 صبح از مقابل تالار وحدت برگزار می‌شود.

بالاتر از یک همکار و دوست

جمشید مشایخی با اشاره به دوستی و همکاری چندین ساله خود با زنده‌یاد جعفر والی، به مهر می‌گوید: جعفر والی برای من بالاتر از یک همکار و دوست بود.

مشایخی درباره همکاری و دوستی خود با این هنرمند فقید عرصه سینما، تئاتر و تلویزیون عنوان می‌کند: والی از سال 1336 به اداره هنرهای دراماتیک آمد و بعد از مدتی به تئاتر اسکویی رفت و مجددا به اداره برگشت. من و جعفر والی در یک گروه بودیم و خیلی با ایشان کار کردم. ما در عین حال که همکار بودیم، با هم به مدت 20 سال نیز همسایه بودیم و فرزندان ما با هم دوست بودند و به طور کل یک خانواده بودیم. ایشان از هنرمندان تاثیرگذار تئاتر ایران بود. جعفر والی از دوستان صمیمی غلامحسین ساعدی بود و برای اولین بار نمایشنامه‌های ساعدی را در تئاتر کار کرد و باعث آشنایی ساعدی با هنرمندان تئاتر شد. جعفر والی برای اولین بار نمایشنامه «گاو» را در قالب تئاتر تلویزیونی در تلویزیون آن زمان اجرا کرد و بعد از آن بود که فیلم «گاو» توسط داریوش مهرجویی ساخته شد. از درگذشت این هنرمند بزرگ بسیار متاسفم.

معلم بزرگی بود

بهزاد فراهانی که از دیرباز با این هنرمند دوستی و همکاری داشت نیز درباره زنده یاد جعفر والی به مهر می‌گوید: جعفر والی از بزرگان تئاتر مملکت بود که هم با فرهنگ و هم با سواد بود. او از زمانی که کارگردانی را آغاز کرد یک سر و گردن از بقیه بالاتر بود. من در نوجوانی به دیدن تئاتری رفته بودم که در آن زنده‌یاد رشیدی، جمشید مشایخی و جعفر والی بازی می‌کردند. جعفر والی در آن تئاتر به ما نشان داد هنرپیشه چیزی فراتر از بیان است و یک پدیده به نام فیزیک دارد که می‌تواند ابزاری عالی برای بیان اندیشه‌های هنرپیشه باشد. او فیزیک انحصاری در بازی داشت و جزو شخصیت‌هایی بود که مکتب استانیسلاوسکی را بخوبی گذرانده بود. وقتی او بازنشسته شد و به اروپا رفت باز هم بیکار ننشست و هر زمان به ایران بازمی‌گشت به تئاتر سر می‌زد. او معلم بزرگی بود و منش خوبی داشت. حتی وقتی در سینما ورود پیدا می‌کرد سبک و سیاق خود را داشت. ضمن این‌که او بسیار به خانه تئاتر کمک می‌کرد و در کارهای جمعی پیشگام بود.

کمیل انتظاری