5 تابوی پایان‌نامه‌ها که باید شکسته شود

این هزینه جدای از هزینه وقت استادان و دانشجویان، هزینه مواد مصرفی و امثال آن است البته بسیاری از مقالات تولید شده از همین پایان‌نامه‌ها زمینه قرارگیری ایران را در جمع 20 کشور برتر در تولیدات علمی فراهم کرده است.

این در حالی است که در زمینه تولید ثروت از علم، متأسفانه این جایگاه نه دیده و نه حس می‌شود.

یکی از راهکارهای برون‌رفت از این مشکل و حرکت به سوی تجاری‌سازی علم در کشور و شاید به زبان ساده‌تر کاربردی کردن این‌گونه تولیدات، شکستن تابوهایی است که به دلایل متعددی برای نگارش یک پایان‌نامه در سطح نظام دانشگاهی شکل گرفته است.

1.‌ تابوی عنوان‌یابی: این تابو دانشجویان را از هدف اصلی تحقیق که تحقیق برای حل مساله یا دریافت پاسخ و شناخت عمیق است به سوی تحقیق برای تحقیق و تحقیق برای نوشتن مقاله هدایت می‌کند. نتیجه این نوع نگرش، تحقیقاتی است که حتی خود فرد بخوبی نمی‌تواند از آن دفاع کند و صرفا در حد همان ادبیات پژوهشی و بعضا جلوه‌گری آماری باقی می‌ماند که بندرت از آن راه حل مناسبی برای یک مشکل ساده یافت می‌شود. این تابو را بویژه در مقطع کارشناسی ارشد باید شکست و زمینه‌ای را فراهم کرد تا به تناسب توان دانشجویان موضوعاتی را پذیرفت که خود دانشجو در آن تحقیق کند و لذت تحقیق را کسب کند و الگوی پژوهش را در زندگی به‌کار گیرد.

2.‌ تابوی برتری تحقیق کمی نسبت به تحقیق کیفی در هر شرایط: بسیاری از دانشجویان به دنبال تحقیقات کمی و استفاده از روش‌های آماری پیشرفته هستند؛ بدون توجه به این‌که انتخاب روش تحقیق و روش‌های تجزیه و تحلیل یافته‌ها بستگی به شرایط، امکانات و ظرفیت‌های خود دانشجو دارد. باید این تابو را شکست که فقط تحقیق کمی خوب است، بلکه باید پذیرفت همه انواع روش‌های تحقیق خوب هستند اگر درست و بجا استفاده شوند.

3.‌ تابوی مطول‌نویسی: یکی از جلوه‌های اغلب پایان‌نامه‌ها در علوم انسانی، حجم پایان‌نامه برای اغلب افراد است! گاهی پایان‌نامه‌های کم‌حجم در کنار پایان‌نامه‌های با تعداد صفحات بالا، بدون توجه به محتوای آن، ضعیف‌تر به نظر می‌رسند. وقتی به ساختار معمول پایان‌نامه‌ها نگاه می‌کنیم، به نظر می‌رسد در برخی از بخش‌ها راهنمایان یا داوران پایان‌نامه از کم‌حجم بودن مطلب گله می‌کنند و نگارنده را به افزایش حجم مطلب دعوت می‌کنند.

4.‌ تابوی تاکید بر نگارش با زبان تخصصی و صنفی: هر چند زبان صنفی و تخصصی از ویژگی‌های اسناد علمی مانند پایان‌نامه‌ها و بویژه رساله‌های دکتری است اما باید توجه داشت که هرچقدر این زبان به زبان معیار و قابل فهم عمومی نزدیک‌تر باشد، احتمال مطالعه و استفاده از آن افزایش می‌یابد. بارها از دانشگاهیان شنیده‌ایم که به کار تحقیقی من توجه نمی‌شود. نخستین دلیل آن این است که حتی استفاده‌کنندگان، زبان نگارش شما و راه‌حل‌های نوشته شده را نمی‌توانند رمزگشایی کنند.

5.‌ تابوی نوشتن «فقط مقاله علمی»: انواع نشریات علمی - پژوهشی و علمی - ترویجی اغلب فقط مقالات با محتوای علمی پژوهشی با نگارش خاص تخصصی را پذیرا هستند. چون امتیاز دانشگاهیان تنها در این نوع مجلات وجود دارد، این نگارش به تنها اولویت دانشگاهیان بدل شده است. این در حالی است که مخاطبان این‌گونه نشریات هم خاص و هم محدودند. اما نگارش مقاله‌ای با محتوای علمی و با جاذبه‌های لازم در نشریات عامه‌پسند و نشریات عمومی می‌تواند زمینه جلب و جذب مخاطبان بیشتر و گرایش بیشتر مصرف‌کنندگان از آن تولید علمی را فراهم کند.

دکتر حمید قاسمی - دانشیار دانشگاه پیام نور