داعش بهانه غرب برای حضور نظامی در غرب آسیا

گروه موسوم به دولت اسلامی عراق و شام با نام اختصاری داعش یک گروه تروریستی مسلح با اندیشه و شیوه سلفی جهادی است که اعضای آن تشکیل خلافت اسلامی و اجرای شریعت در عراق و سوریه را هدف نهایی خود قرار داده، اما در پشت سر این گروه تروریستی ردپای کشور‌های بزرگی چون آمریکا و عربستان دیده می‌شود که با حمایت از تروریسم هدفی جز بر هم زدن معادلات منطقه ندارند.

وحید احمدی تحلیلگر، سفیر پیشین ایران در مغرب و رئیس کمیته سیاست خارجی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم بر این نظر است که آمریکا در مبارزه با داعش به گونه‌ای بازی را هدایت می‌کند که ضمن این ‌که حاضر به از بین رفتن این گروهک نیست، اما در تلاش است تا در اذهان عمومی خود را مبارزی واقعی جلوه دهد. وی در گفت‌وگو با جام‌سیاست در این زمینه به سوالاتمان پاسخ داده که می‌خوانید.

توان داعش برای آسیب‌رسانی به عراق از کجا آمده و این قدرت از کجا نشات گرفته است؟

چند عامل را در این خصوص باید موثر دانست؛ عامل اول تبانی نیروها و مسئولان محلی به عنوان عامل نفوذ بود که زمینه را فراهم کرد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن داعش بتواند وارد این کشور شود و بخش عظیمی از سرزمین عراق، شامل چند استان را در اختیار بگیرد. حضور فرماندهان نفوذی و عواملی که به تعبیری توانسته بودند در سیستم‌های دولتی نفوذ کنند زمینه‌ای را برای حضور داعش ایجاد کرد و بر همین مبنا داعش ظرف چند روز توانست چند استان و بخش عظیمی از تجهیزات ارتش عراق را که ارتش پرساز و برگی در خاورمیانه بود به دست بیاورد. نکته دوم کاری است که با پشتوانه آمریکایی‌ها، اسرائیلی‌ها و انگلیسی‌ها صورت گرفت. همه می‌دانند که داعش به لحاظ تجهیزاتی و اطلاعاتی حمایت می‌شد و اطلاعات دقیقی از مراکز و نیروهای متقابل خود داشت و می‌توانست ماموریت محوله را در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام بدهد. لذا همه این داده‌ها نشان می‌دهد که ارتباط مستقیمی بین داعش با نیروهای غربی وجود داشته است. اشکال بعدی این بود که در سرزمین عراق یکپارچگی بین نیروها وجود نداشت و نیروهای کرد به سمتی حرکت کردند که ابتدا بعد از حضور داعش با آنها مدارا کردند تا از آسیب در امان باشند، اما بعد از این‌که داعشی‌ها وارد سرزمین‌های آنان شدند و طمع کردند آن وقت بود که کردها متوجه شدند عجب غفلت و اشتباهی کردند که با داعش کنار آمدند.

به نقش کردها اشاره کردید. به عنوان یک کرد ایرانی نظرتان در مورد عملکرد کردهای عراقی در مبارزه با داعش چیست؟

کردهای کردستان ایران که در داخل کشور هستند به نظام جمهوری اسلامی وفادار هستند و نکاتی که عرض می‌کنم در واقع ناظر به کردهای عراق است، بر این اساس به نظرم در بدو ورود داعش به منطقه، کردها عملکرد مطلوبی نداشتند و به مرور وقتی فهمیدند داعش برای آنها تهدید جدی بوده و اربیل در آستانه سقوط قرار گرفته متوجه این اشتباه شدند. اگر به تاریخ کردها نگاه کنیم متوجه می‌شویم که از ثباتی برخوردار نبودند ولی در شرایط فعلی عملکردشان در برخورد با داعش مناسب است و در همراهی با ارتش و نیروهای حشدالشعبی مناسب عمل کردند.

آمریکا ابتدا اجازه رشد داعش را در عراق داد. مگر دولت عراق متحد آمریکا نبود که چنین اتفاقی افتاد؟

این موضع به ماهیت آمریکا برمی‌گردد، ماهیت آمریکا سلطه‌گری و سلطه‌طلبی است. آنها هیچ وقت نمی‌خواستند قدرت دست اکثریت شیعه در عراق بیفتد چون شیعیان همپیمان ایران هستند و این می‌تواند تهدیدی برای آمریکایی‌ها باشد، لذا بعد از سقوط صدام وقتی دیدند روند طبیعی امورات در عراق به سمتی است که حاکمیت اکثریت عراق شیعه است تمامی تلاش خود را به کار گرفتند. حکومت شیعیان در عراق مطلوب آمریکایی‌ها نبود، در نتیجه اقدامات ظاهری مثل پیمان‌های کاذب بسته شد، اما این ظاهر قصه بود. آمریکایی‌ها همیشه می‌خواستند بهانه‌ای برای حضور در منطقه و عراق داشته باشند. لذا حضور یک گروه به نام داعش یا هر عنوان دیگر بهترین فرصت را به وجود می‌آورد که جایگاه خود در منطقه را توجیه کنند و به واسطه این حضور، دائما عراق را از هر روزنه‌ای آسیب‌پذیر نمایند تا بیشتر به خواسته‌های آمریکایی‌ها تن بدهد. بر این مبنا آمریکا به گونه‌ای وانمود ‌کرد که اگر حضور در منطقه نداشته باشد عراق بیش از گذشته آسیب‌پذیرتر خواهد بود. آمریکا در ظاهر برای مبارزه با تروریسم ائتلافی را برای مبارزه با داعش تشکیل داد ولی در واقع پشت صحنه این ائتلاف برای مبارزه با داعش و به کنترل درآوردنش و جلوگیری از سقوط این گروه خطرناک بود. آمریکایی‌ها می‌خواستند نیرویی مثل داعش همیشه در منطقه باشد تا به این وسیله امکانات کشورهای اسلامی را به هدر ببرند و کشت و کشتار بین کشورها را ایجاد نمایند تا در نتیجه نهایی، اسرائیلی‌ها با خیال راحت بتوانند به زندگی خودشان ادامه دهند.

در جریان عملیات موصل چرا آمریکایی‌ها این عملیات را بارها به دلیل اختلاف بین شیعه و سنی عقب انداختند؟

شکست داعش یعنی شکست آمریکا، چون به اعتقاد من جنگ‌هایی که داعش انجام می‌دهد نیابتی است و جنگی است که به نیابت از آمریکا به راه انداخته است لذا وقتی داعش چه در سوریه و چه در عراق شکست بخورد یعنی آمریکا شکست خورده و آمریکا تمایلی برای این وضعیت ندارد. اگر می‌بینید آمریکا اخیرا اعلام آمادگی برای آزادسازی موصل کرده تا در این نبرد حضور داشته باشد و در قالب پروازهای عملیاتی اقدام کند به نظرم این حضور، برای آن است که به نوعی سرنوشت داعش را در دست بگیرد و اجازه نابودی نهایی این گروهک را ندهد. البته آمریکایی‌ها برای مبارزه با داعش و نابودی این گروهک تلاش دارند در نزد افکار عمومی جایی برای خودشان باز بگذارند تا از نقش خود در نابودی داعش سخن‌سرایی کنند و برنامه‌های بعدی‌ را نیز با این شکل تنظیم کنند.

چه زمینه‌های فکری باعث شد برخی از جامعه اهل سنت عراق جذب تفکر تکفیری بشود؟

عوامل متعددی وجود دارد، یکی از این عوامل، احساس تحقیری است که حاکمان کشورهای عربی و اسلامی در طول تاریخ، نسبت به ملت خود آن را پذیرفتند. عامل دوم وجود مجموعه‌های تکفیری در قالب وهابی‌گری است که سال‌های سال است به کار گرفته می‌شود و با دستاویز قرار دادن برخی مسائل توانسته افکارش را توسعه دهد، حمایت‌های مالی وسیع از ناحیه کشورهایی مثل عربستان و قطر و ایجاد حوادث در منطقه نیز یکی از این عوامل است. عامل دیگر فقری است که در جوامع اسلامی وجود دارد، شما اگر بررسی میدانی کنید می‌بینید که بسیاری از آدم‌های فقیر در واقع به این سمت کشیده می‌شوند، ولی در اساس کار به اعتقاد من سلب هویت از جوامع اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار بود.

گفت‌وگو: فاطمه امیری

ضمیمه جام سیاست - جام جم