نوشداروی خراسان‌جنوبی در معرض خطر

به گزارش جام‌جم، خراسان‌جنوبی سومین استان خشک کشور پس از یزد و سیستان و بلوچستان است و خشکسالی 15 سال اخیر ضربه‌های جبران‌ناپذیری به اقتصاد آن وارد کرده است؛ اقتصادی که چرخش بیش از هر چیز روی کشاورزی می‌چرخد. در این کشاورزی که البته امروز دچار بحران بی‌آبی و نابودی تدریجی شده، محصولاتی مثل زرشک و عناب و زعفران و پنبه و انار حرف اول را می‌زند و البته در کنار این محصولات، گیاهان دارویی هم بخشی از اشتغال و درآمدزایی جوامع محلی و کشاورزان را به خود اختصاص داده است. گیاهان دارویی از دو طریق رویش خودرو و کشت توسط کشاورزان تولید و روانه بازار می‌شود، گرچه امسال خشکسالی به آنها هم امان نداده و بسیاری از رویشگاه‌ها را نابود کرده است.

رویشگاه‌هایی که خشک شدند

حسن پروانه، کارشناس مسئول بهره‌برداری اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی در این باره به جام‌جم می‌گوید: گیاهان دارویی متعدد و متنوعی در رویشگاه‌های استان می‌روید که عمده آنها مورد بهره‌برداری و مصرف شخصی جوامع محلی قرار می‌گیرد، اما دو گیاه آنغوزه و وشاء ( کندل) ارزش اقتصادی داشته و میزان رویش و تولیدشان به قدری است که اشتغالزایی و درآمدزایی ایجاد کرده و صادر می‌شوند.

وی می‌افزاید: هر ساله و در شرایط نرمال بارندگی، متوسط تولید آنغوزه 60 تن و وشاء پنج تا هفت تن بود، که امسال با کاهش بارش‌ها و تشدید خشکسالی، میزان تولید آنغوزه به 20 تن کاهش یافت و از چهار رویشگاه وشاء هم سه رویشگاه خشک و نابود شد و یک رویشگاه هم در حال استراحت است و امسال محصولی نداد.

به گفته این کارشناس مسئول، سطح برداشت آنغوزه و وشاء صد هزار هکتار و بیشتر در محدوده طبس و بشرویه است که البته اکنون عمده آن نابود شده و بهره‌برداران آنها برای کار و بهره‌برداری از گیاهان دارویی به خراسان‌رضوی مهاجرت کردند.

پروانه، درخصوص میزان اشتغالزایی و درآمدزایی این گیاهان هم می‌گوید: رویشگاه‌های آنغوزه و وشاء (در 21 منطقه) از طریق طرح‌های مزایده و توسط اداره منابع طبیعی به بهره‌برداران واگذار می‌شود که آنها موظفند علاوه بر بهره‌برداری، رویشگاه‌ها را هرساله احیا کنند. این درحالی است که حدود 1500 خانوار از طریق کار در این مناطق و تحت نظر این بهره‌برداران، امرار معاش می‌کنند.

کارشناس مسئول بهره‌برداری اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی یادآور می‌شود: تقریبا تمام آنغوزه و وشاء برداشت شده از سطح رویشگاه‌های استان به کشورهایی همچون هند و حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شود و درآنجا هم به مصارفی همچون تهیه ادویه، تهیه چسب برای قطعات هواپیما و تولید مواد دارویی مانند داروهای ضد عفونی و... می‌رسد.

تلاش برای نجات کشت گیاهان دارویی

گیاهان دارویی علاوه بر رویش طبیعی و خودرو در عرصه‌های طبیعی، در مزارع کشاورزان خراسانی هم جان می‌گیرد و به عمل می‌آید. در واقع کشاورزان، کشت‌های دوم و سوم خود و حتی در برخی موارد کشت اول خود را به تولید این گیاهان باارزش و سودآور اختصاص می‌دهند.

مهدی عصمتی‌پور، معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی دراین باره به جام‌جم می‌گوید: از 800 گونه گیاه دارویی موجود در کشور، 30 گونه آن در خراسان جنوبی می‌روید و علاوه بر عرصه‌های طبیعی در مزارع هم تولید می‌شود که عمده آنها بجز زعفران، شامل آویشن، خاکشیر، زیره سبز و سیاه، کلپوره، نعناع، زینان، به لیمو، مریم گلی و آلوئه‌ورا است.

وی می‌افزاید: 1200 کشاورز به کشت گیاهان دارویی در سطح 8970 هکتار از اراضی خود مشغولند و کشت این گیاهان درآمدزایی خوبی برایشان دارد، گرچه خشکسالی و کاهش بارش‌ها، تولید این محصولات و سودآوری آنها را تحت تاثیر قرار داده است.

به گفته عصمتی‌پور، گیاهان دارویی جزو محصولات کم‌آب‌بر هستند که نسبت به سایر محصولات به آب کمتری برای رشد نیاز دارند، بنابراین ترویج کشت آنها در دستور کار جهادکشاورزی استان هم قرار گرفته و قرار شده به جای تولید محصولات آب‌بری همچون چغندر و...، محصولاتی همچون گیاهان دارویی، علوفه دام و ذرت علوفه‌ای را در میان کشاورزان ترویج و تشویق کنیم، بویژه این‌که شرایط خشکسالی و کم‌آبی خراسان جنوبی هم ضرورت ترویج این الگوی کشت را بیش از بیش نشان می‌دهد.

فاطمه مرادزاده