پزشکان و پرستاران اندک اندک می روند!

چندی قبل علی‌محمد آدابی، رئیس کل سازمان نظام پرستاری کشور از افزایش 300 درصدی مهاجرت پرستاران خبر داد.

آن‌طور که این مقام مسئول گفته، مهاجرت پرستاران ایرانی به کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشورهای غربی در اردیبهشت و فروردین امسال 300 درصد افزایش پیدا کرده است.

نکته نگران‌کننده اینجاست که به اعتقاد مسئولان سازمان نظام پرستاری، معمولا بهترین و حرفه‌ای‌ترین پرستاران از ایران مهاجرت می‌کنند؛ آن هم در حالی که نظام سلامت بشدت با کمبود پرستار در مراکز درمانی، دست و پنجه نرم می‌کند.

این‌که کشور از پرستاران حرفه‌ای و ماهر خالی شود، دغدغه جدی است که بارها مسئولان نظام پرستاری مطرح کرده‌اند. هیچ آمار دقیقی از مهاجرت پرستاران در دسترس نیست، اما بر اساس تخمین مسئولان حوزه پرستاری، می‌شود پیش‌بینی کرد که سالانه حداقل هزار پرستار به دلیل نارضایتی شغلی از کشور خارج می‌شوند.

داستان فقط به مهاجرت پرستاران برنمی‌گردد. این روزها برخی از پزشکان عمومی هم دل در گرو مهاجرت دارند. نارضایتی شغلی بین این گروه از نیروهای درمانی هم موجب شده که خیلی از آنها به امید اشتغال یا ادامه تحصیل در آن سوی آب‌ها، زادگاهشان را ترک کنند. برای هر کدام از پرستاران و پزشکانی که از کشور مهاجرت می‌کنند، سرمایه‌های هنگفتی هزینه شده است، اما در مرحله‌ای که قرار است نتیجه زحمات آنها، دردی را از جامعه دوا کند، کشور از وجود این نیروها محروم می‌ماند. این‌درحالی ا ست که زندگی در آن‌سوی آب‌ها هم مصائب خود را دارد.

بیشتر کشورهای غربی که برخی پزشکان متخصص ایرانی به آنجا سفر کرده‌اند، تخصص این نیروها ی درمان را نمی‌پذیرند و آنها برای فعالیت مجبور به گذراندن مجدد بسیاری از دوره‌های تخصصی و تحصیلی هستند. پزشکان عمومی هم راهی بسیار طولانی تا اشتغال دارند.

از سوی دیگر پرستاران هم پس از مهاجرت با انواع مشکلات برای تطبیق خود و خانواده‌اشان در خارج از کشور مواجه می‌شوند و فشار کار برای آنها به عنوان نیروی خارجی همچنان زیاد است.

شرایط مساعد باشد پرستار مهاجرت نمی‌کند

گرچه احتمال دارد برخی دلایل مهاجرت نیروهای درمان از سر معیشت عالی و اوضاع مالی مساعد باشد، اما بیشتر این مهاجرت‌ها از سر ناچاری است. دکتر یعقوب جعفری، عضو شورای عالی نظام پرستاری در گفت‌وگو با جام‌جم به همین مساله اشاره می‌کند و می‌گوید: «خیلی از پرستارانی که تن به مهاجرت می‌دهند، از وضعیت شغلی و درآمدی خود ناراضی هستند، اما اگر شرایط مساعد باشد، بعید است پرستار مهاجرت کند. البته عده‌ای از پرستاران هم پیدا می‌شوند که برای ادامه تحصیل به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند.»

جعفری تاکید دارد که «این مهاجرت‌ها به دلیل اشباع بازار کار پرستاری در ایران نیست، بلکه اتفاقا هنوز در بسیاری از مراکز درمانی، با کسری شدید نیروی پرستار مواجه هستیم، طوری‌که هم اکنون حدود 150 هزار پرستار شاغل در مراکز درمانی داریم، اما دقیقا به همین تعداد هم کمبود نیروی پرستار داریم.»

کشورهای عربی، ترکیه، کانادا، استرالیا و آمریکا عمده مشتریان پرستاران ایرانی هستند که جعفری به آنها اشاره می‌کند. به گفته او، حتی برخی پرستاران پیدا می‌شوند که مدام بین ایران و ترکیه تردد دارند و به‌طور قطع، مهاجرت نکرده‌اند. کار و زندگی در خارج ازکشور اما به اذعان بسیاری از نیروهای درمان که جلای وطن کرده‌اند، سرابی بیش نیست و دشواری‌های خاص خود را دارد که نه‌تنها خودشان بلکه تک‌تک اعضای خانواده‌اشان را نیز درگیر می‌کند. و به این ترتیب باعث می‌شود آنها از اینجا مانده و از آنجا رانده شوند.

پای درد دل پرستاران

مهدیه رضایی، پرستاری 31 ساله در بخش نوزادان است. به قول خودش، بین شیفت‌های کاری، هر وقت فرصتی پیدا کند، در فضای مجازی دنبال موقعیتی برای «پریدن» می‌گردد که منظورش مهاجرت است. می‌گوید یکی دو تا از هم دانشکده‌ای‌هایش هم همین‌طور پریده‌اند، به هوای موقعیت بهتر. رضایی ناراضی است، نارضایتی‌اش هم بی‌دلیل نیست.

حرف دل او حرف دل خیلی از پرستارهاست. می‌گوید فشار کارشان زیاد است اما تعداد پرستارها در بیمارستان‌ها کافی نیست و تعداد پرستارها به ازای شمار تخت‌ها متناسب نیست.

همین موضوع فشار روانی و جسمی را روی آنها بیشتر کرده است و سبب شده که ساعت‌های بیشتر و طولانی‌تری اضافه کار داشته باشند.

میان حرف‌های رضایی پرستار دیگری می‌آید که نمی خواهد اسمش را بگوید، اما درد دلش شنیدنی است: «خیلی از وظایفی که ما مجبوریم در بیمارستان انجام دهیم از نظر علمی وظیفه مسلم پزشک است، اما بسیاری از پزشکان عارشان می‌آید که مسئولیت‌هایی همچون رگ‌گیری و خونگیری را بپذیرند و فقط دستور می‌دهند در حالی که در بیمارستان‌های کشورهای توسعه‌یافته، مسئولیت شغلی هر کسی دقیقا مشخص است.»

درد دیگر او درباره دستمزد است، طوری که خودش هم جزو کسانی شده که میان رفتن و ماندن تردید دارد. او می‌گوید: «حقوق پرستارها بسیار کمتر از پزشکان است. قبول دارم که حقوق بر مبنای مدرک تحصیلی است، اما در کشورهای توسعه‌یافته حقوق پزشک دو تا سه برابر پرستار است، درحالی که در ایران، این اختلاف بسیار بیشتر از این مقدار است. علاوه بر این، تفاوت کارانه‌ها به حدی زیاد است که هر پرستاری را از کار دلزده می‌کند.»

چمدان‌های بسته پزشکان عمومی

آمار دقیقی از مهاجرت پزشکان در دست نیست، چون هیچ کار علمی و تحقیقی در این خصوص انجام نشده است، اما دکتر محسن مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند که عمده پزشکانی که از کشور مهاجرت می کنند، پزشکان عمومی هستند که هیچ فرصت شغلی در ایران برایشان فراهم نشده است. به گفته این مقام مسئول، «به دلیل نبود برنامه‌ریزی درست در نظام سلامت و جا نیفتادن نظام ارجاع و پزشک خانواده، شاهد هستیم که خیلی از پزشکان عمومی، فرصت شغلی مناسبی پیدا نمی‌کنند.»

مصلحی یادآوری می‌کند که «این گروه از پزشکان عمومی، چند گزینه بیشتر پیش‌رو ندارند؛ یا باید ادامه تحصیل دهند و متخصص شوند تا امنیت شغلی آنها تامین شود، یا در شغل دیگری غیر از پزشکی مشغول شوند یا این‌که برای کار یا ادامه تحصیل در خارج از کشور اقدام کنند.» هم‌اکنون حداقل 40 هزار پزشک عمومی داریم که به گفته مصلحی، دست از شغل پزشکی کشیده‌اند. به گفته او، مهاجرت پزشکان عمومی به این شکل نیست که حتما شرایط کار برای آنها در خارج از کشور بهتر باشد.

پای درد دل پزشکان

یکی از پزشکان عمومی هم که نمی‌خواهد نامش در گزارش ذکر شود، در گفت‌وگو با جام‌جم از روزهای سخت کاری‌اش می‌گوید، این‌که بارها فکر مهاجرت به خارج از کشور، از سرش گذشته است: «این‌که شاگردهای اول کنکور به مرحله‌ای برسند که شغلی متناسب با دانش و تجربه‌شان پیدا نکنند، نشان می‌دهد که به پزشکان عمومی بهایی نمی‌دهند. در این شرایط، پزشک عمومی با خودش فکر می‌کند که چرا باید در کشوری خدمت کند که قدر آنها را نمی‌دانند.»

نباید از خاطر برد که انبوهی از پزشکان و پرستاران هم هستند که با وجود ناراضی بودن از دستمزدها، دندان‌گردی بیمه‌های درمانی و پرداخت نشدن کارانه‌ها، هیچ‌گاه حاضر نشده‌اند که خدمت در ایران را به کار کردن در خارج از کشور، تاخت بزنند و حتی برخی از آنها، بدون چشمداشت مالی در مناطق محروم کشور به شکل داوطلبانه و خیریه فعالیت می‌کنند.

امین جلالوند - جامعه