موج کوتاه

این ضعف پیش از تمام اینها، خودش را در سرویس موج (Wave) نشان داد. سرویسی که پیش از آن‌که کاربران بفهمند چیست و چطور باید از آن استفاده کنند، به پایان رسید!

ایجاد

مثل خیلی سرویس‌های دیگر، آغاز سرویس موج نیز پیش از معرفی رسمی آن و با تبلیغاتی خاص و جنجالی همراه بود. گوگل قبل از کنفرانس سالانه‌اش I/O در سال 2009 از معرفی سرویسی متفاوت و فوق‌العاده خبر داده بود، همراه با عباراتی چون «رویکرد کاملا متفاوت به ارتباطات» یا «ایمیل نسخه‌ 2.0»! با این بازی تبلیغاتی، همه منتظر بودند ببینند این سرویس «متفاوت» چه خواهد بود.

بالاخره کنفرانس گوگل I/O در 27 می ‌2009 برگزار و سرویسی به نام موج (Wave) معرفی شد. موج توسط تیمی در استرالیا طراحی شده بود، با هدف یکسان‌سازی ارتباطات در وب. احتمالا شما هم منتظرید بفهمید سرویس موج دقیقا چه بود؟ بدانید شما تنها نیستید! تمام کسانی که در کنفرانس گوگل شرکت کرده بودند و بقیه‌ رسانه‌های مجازی هم گرفتار همین مساله بودند. حتی گوگل هم به نظر می‌آمد نمی‌داند سرویس موج را چگونه به کاربران معرفی کند! اصطلاحاتی مانند «موجی از اطلاعات» هم چندان فایده‌ای نداشت.

«موج یک پلتفرم بر پایه‌ وب است برای ترکیب ویژگی‌های اصلی رسانه‌های ارتباطی مانند ایمیل، پیام‌رسانی، ویکی و شبکه‌های اجتماعی». این مفهوم ساده و قابل‌فهم، تعریفی است که ویکی‌پدیا از موج گوگل دارد. بقیه‌‌ سایت‌ها و وبلاگ‌ها هم دست‌کمی نداشتند و تقریبا همه به این‌ نتیجه رسیده بودند که نمی‌توان موج را درست و در یک جمله تعریف کرد! اما امروزه و با ظهور سرویس‌هایی مانند تلگرام، موج را بهتر می‌توانیم تعریف کنیم: موج چیزی شبیه گروه‌های تلگرام در وب بود. به این معنا که شما و چند کاربر دیگر می‌توانستید در مکالمه‌ای امکان فرستادن انواع فایل‌ها را داشته باشید و البته تمام این مکالمات (که موج نام داشت) به طور کامل ذخیره می‌شد و مثلا امکان قرار دادن آن در بلاگ وجود داشت. البته تفاوتی که موج با پیام‌رسانی مانند تلگرام داشت، ویژگی «همکاری» بود که کاربران می‌توانستند روی فایل‌ها یا پیام‌ها تغییراتی اعمال کنند. حالا دیگر تا حدودی می‌دانید موج چه بود.

خیزش

سرویس موج ابتدا فقط برای برنامه‌نویسان بود که با توجه به منبع باز بودن آن و وجود یک SDK، قابلیت این را داشتند تا امکاناتی را به آن اضافه کنند و حتی بتوانند موج را روی سرور‌های خود بالا بیاورند. در سرویس موج علاوه بر امکانات اولیه، ویژگی‌هایی چون افزونه‌ها، ربات‌ها (کاربران خودکار یک موج) و گجت‌ها (افزونه‌ای با قابلیت فعل و انفعال از سوی کاربران) نیز دیده شده بود.

پس از آن گوگل به سبک جیمیل، کاربران را به صد هزار نفر گسترش داد که آنها می‌توانستند کاربران دیگر را دعوت کنند. با وجود مبهم بودن کارکرد موج، به دلیل این‌که سرویس را گوگل نوشته بود، علاقه‌مندان زیادی بی‌صبرانه منتظر دریافت دعوت‌نامه بودند. حجم این درخواست‌ها‌ برای دعوت‌نامه‌ آن‌قدر بالا بود که عده‌ای از کاربران آنها را در سایت‌ها به مزایده می‌گذاشتند!

با وجود امکانات فراوان، سرویس موج دچار مشکلاتی جدی بود که همان کاربران اولیه را نیز دچار دردسر کرده بود. یکی از این مشکلات، عدم امکان ارتباط با مخاطبان (Contact) بود. کاربرانی که با ذوق و شوق دعوت‌نامه گرفته و در سرویس ثبت‌نام کرده بودند، بسرعت متوجه شدند که براحتی امکان ایجاد مکالمات یا موج با مخاطبان و دوستانشان را ندارند، چون آنها در سرویس نبودند!

اما بزرگ‌ترین مشکل موج که از همان ابتدا نیز واضح بود، پیچیدگی بیش‌ از حد آن بود. گوگل، موج را نسخه‌ 2 ایمیل معرفی کرده بود. اما موج اصلا به سادگی کار با یک سرویس ایمیل نبود و بسیاری از کاربران بسختی می‌توانستند از سر و ته آن سر دربیاورند. قضیه‌ آن‌چنان عجیب شده بود که یکی از کاربران کاربلد موج، راهنمایی 195 صفحه‌ای برای استفاده از این سرویسِ پیچیده نوشته بود!

موج بالاخره پس از هشت ماه کارکرد محدود، برای عموم عرضه شد. اما این عرضه به عموم معضل دیگری را نیز به فهرست مشکلات سرویس افزود: نویز. با افزایش کاربران و تعداد موج‌ها، حجم مکالمات بیهوده، هرزنامه‌ها و حتی مکالمات مرسوم میان کاربران نیز آن‌چنان افزایش یافت که افراد بسختی می‌توانستند این حجم مکالمات را دنبال کنند. نبود امکان مدیریت موج‌ها هم مزید بر علت شده بود تا موج به بهشت هرزنامه‌گران تبدیل شود که سوار بر این موج، انواع و اقسام تبلیغات و پیام‌های بی‌ربط را به خورد کاربران بیچاره می‌دادند!

پایان

پس از گذشت تنها سه ماه از عرضه‌ عمومی سرویس موج، هم کاربران و هم گوگل می‌دانستند آینده‌ روشنی در انتظار این سرویس عجیب‌الخلقه نخواهد بود و در چهارم آگوست 2010، گوگل در پیامی که چندان هم جای تعجب نداشت، اعلام کرد توسعه‌ سرویس موج را به حالت تعلیق در‌می‌آورد و سایت فقط تا پایان سال فعال باقی خواهد ماند. دلیل این تعلیق از سوی گوگل، تعداد پایین کاربران سرویس و عدم استقبال مورد انتظار از آن اعلام شده بود.

پس از آن نیز در نوامبر سال 2011 اعلام شد سرویس موج به‌صورت تنها ـ خواندنی در خواهد آمد و بعد از گذشت چند ماه به‌طور کامل تمام موج‌ها حذف خواهد شد. سرنوشت پلتفرم موج نیز به‌صورت متن‌باز به بنیاد نرم‌افزاری آپاچی (Apache Software Foundation) سپرده شد که بر اساس آن محصولی به نام «موج در جعبه» (Wave in a Box) را توسعه داد.

درس‌ها

انتظارات واهی درست نکنید! حواستان باشد در تبلیغات پیش از ارائه‌ یک محصول، انتظارات از آن را تا چه حد بالا می‌برید. گوگل، موج را یک انقلاب در ارتباطات اینترنتی تبلیغ کرد، اما آنچه در واقع به کاربران عرضه شد، فقط ترکیبی از یک پیام‌رسان و ویرایشگر اشتراکی بود.

محصول را درست تعریف کنید. اگر شما خودتان نتوانید خیلی ساده بگویید محصولتان دقیقا چیست و به چه کاری می‌آید، چگونه می‌توانید انتظار داشته باشید کاربران به آن علاقه نشان دهند و از آن استفاده کنند.

محصولی تولید کنید که ارزشمند باشد! صرفِ تولید یک محصول که به نظرتان جالب می‌آید، به هیچ‌وجه یک برنامه‌ کسب‌وکار مناسب به حساب نمی‌آید. قبل از هر کاری باید بدانید مزیت رقابتی محصولتان چیست و چرا کاربران باید از آن استفاده کنند.

محمود صادقی