کرسی آزاداندیشی؛ بذری که به بار ننشست

ذبح آزاداندیشی در نظام آموزشی تقلیدی

با وجود تاکید رهبر معظم انقلاب بر ترویج کرسی‌های آزاداندیشی، هنوز این «محیط سالم» برای بحث‌های آزاد دانشجویی قوت نگرفته است، اما محمد فرهادی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در شبکه رادیویی تهران تاکید کرد که در چند سال اخیر، اقدامات موثری برای برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی انجام شده است. به گفته فرهادی، «این وزارتخانه اهتمام ویژه‌ای به برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی دارد، چنان که در چهار ماه نخست امسال بیش از صد کرسی برگزار شده است.»

تعداد کرسی‌های آزاداندیشی از نگاه فرهادی، رو به فزونی است، طوری که به قول او در سال 94، تعداد این کرسی‌ها به 400 عدد می‌رسید، اما در چهار ماه اول امسال به بیش از صد کرسی آزاداندیشی رسیده است.

جدای از تعداد کمی کرسی‌های برگزار شده، دکتر مهدی ناظمی‌اردکانی، عضو دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با جام‌جم، وضعیت کیفی کرسی‌های برگزار شده آزاداندیشی را چندان مطلوب نمی‌داند و می‌گوید: «تنها در شرایطی فلسفه کرسی‌های آزاداندیشی می‌تواند کاملا در دانشگاه‌ها محقق شود که مدیران حوزه آموزش عالی و به طور کلی مدیران کشور، خود بر اهمیت آزاداندیشی واقف باشند. فقط یک مدیر آزاداندیش می‌تواند یک دانشجوی آزاداندیش را تربیت کند، اما هم‌اکنون شاهد هستیم که گاه برخی مدیران، حتی هزینه تصمیمات خود را هم به عهده نمی‌گیرند، در حالی که یک مدیر آزاداندیش باید ضرورت بررسی افکار و اندیشه‌های مختلف را به دانشجو آموزش دهد.»

به باور این عضو هیات علمی دانشگاه امام حسین، «نظام آموزش و پژوهش کشور ما هم زمینه‌ساز آزاداندیشی نیست، بلکه خیلی اوقات، به جای آن که تولیدکننده علم باشد، بیشتر یک نظام تقلیدی و مصرف‌کننده علم است.»

آزاداندیشی در اولویت مدیران نیست

اگر بخواهیم دلایل جدی گرفته نشدن کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها را بررسی کنیم، مثنوی هفتاد من خواهد شد. حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر ابراهیم کلانتری، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران به عمده دلایل مغفول ماندن این کرسی‌ها در مراکز آموزش عالی کشور اشاره می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: «گاهی اوقات می‌بینیم که دانشجو و حتی استاد، آگاهی و مطالعه چندانی درباره موضوعات قابل بحث در کرسی‌های آزاداندیشی ندارند و به همین دلیل، خروجی این کرسی‌ها مطلوب از آب درنمی‌آید، در حالی که برای برگزاری مفید یک کرسی باید با برگزاری نشست‌های مختلف، ابتدا دانشجویان را نسبت به آن موضوع، آگاه و دغدغه‌مند کرد.»

مشکل دیگر اینجاست که به گفته کلانتری، «گاهی این کرسی‌ها دچار سیاست بازی هم می‌شوند، طوری که گاهی عده‌ای تلاش می‌کنند این کرسی‌ها را به نفع جریان سیاسی خود مصادره کنند، به همین دلیل هم عده‌ای از دانشجویان از این کرسی‌ها فراری می‌شوند. بعضی اوقات هم می‌بینیم که برخی مدیران به حدی در کارهای اجرایی و مدیریتی غرق شده‌اند که دیگر موضوع مهمی مثل کرسی‌های آزاداندیشی در زمره اولویت‌هایشان قرار نمی‌گیرد.»

رئیس دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران، بر این باور است که «اگر کرسی‌های آزاداندیشی جان بگیرد، آن وقت دیگر آنهایی که با سر دادن شعارهای تهی می‌خواهند پیاده نظام جذب کنند، پشتوانه فکری نخواهند داشت. در نتیجه موضع حق جان می‌گیرد و فضای فکر و اندیشه در دانشگاه‌ها توسعه می‌یابد.»

البته نباید فراموش کرد که جو بسته بعضی دانشگاه‌ها و برخوردهای قهری برخی مسئولان مراکز آموزش عالی هم باعث شده که جرات و جسارت دانشجویان برای مطرح کردن بحث‌های انتقادی جدی در دانشگاه‌ها فروکش کند و خیلی اوقات، مباحث کرسی‌ها به موضوعات روزمره و بحث‌های کم‌تنش محدود شود.

کرسی‌های آزاد اندیشی در بیانات رهبر معظم انقلاب

رهبر معظم انقلاب درخصوص ضرورت برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی تاکید کردند: «این کرسی‏های آزاداندیشی که ما گفتیم، در دانشگاه‌ها باید تحقق پیدا کند و باید تشکیل بشود. اگر چنانچه بحث‌های مهم تخصصی در زمینه‏ سیاسی، در زمینه‏های اجتماعی، در زمینه‏های گوناگون حتی فکری و مذهبی، در محیط‌ های سالمی بین صاحبان توان و قدرتِ بحث مطرح بشود، مطمئنا ضایعاتی که از کشاندن این بحث‌ها به محیط های عمومی و اجتماعی ممکن است پیش بیاید، دیگر پیش نخواهد آمد.»

«آن کرسیهای آزاداندیشی را که من صد بار - با کم و زیادش - تأکید کردم، راه بیندازید و اینها را هی آنجا بگوئید؛ این میشود یک فضا. وقتی یک فضای گفتمانی به وجود آمد، همه در آن فضا فکر میکنند، همه در آن فضا جهتگیری پیدا میکنند، همه در آن فضا کار میکنند؛ این همان چیزی است که شما میخواهید. بنابراین اگر چنانچه این کاری که شما مثلاً در فلان نشستتان، در فلان مجموعه‌ی دانشجوئیتان کردید، فکری که کردید، ترجمه‌ی عملیاتی نشد، به صورت یک قانون یا به صورت یک دستورالعمل اجرائی درنیامد، شما مأیوس نشوید.»

گروه جامعه