بیشترین مخدر مصرفی کشور

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از ایسنا محسن روشن پژوه در نشست خبری «پیمایش ملی اعتیاد» ؛ اظهار کرد: در پیمایش ملی خانوار زنگ حداقل 30 هزار خانه به صدا درآمد و از میان جمعیت 61 هزار نفری این پیمایش حدود 59 هزار نفر با بعد خانوار سه نفر معادل بیش از 20 هزار خانوار در جمعیت عمومی کشور به سوالات این پیمایش پاسخ دادند.

وی ادامه داد: این طرح به شیوه خوداظهاری و به روش خانه به خانه بوده و در تمامی استان‌ها و شهرهای کشور دارای نمونه بوده است.

نرخ شیوع اعتیاد خیلی نگران کننده نیست

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تاکید کرد: پیش از این پیمایش هیچ مطالعه و یا تحقیقی در کشور به این شکل صورت نگرفته بود تا بتوانیم با استناد به آن بگوییم که در حال حاضر نرخ شروع اعتیاد در کشور کاهش و یا افزایش یافته است؛ به عنوان مجری این طرح معتقدم نرخ شیوع اعتیاد کشور در حال حاضر خیلی نگران کننده نیست و بسیار نزدیک به واقعیت های موجود جامعه است.

روشن پژوه ادامه داد: جمعیت هدف این طرح 61 هزار نفر بوده و افراد 15 تا 64 سال در این طرح مورد سنجش قرار گرفته و محدوده جغرافیایی آنها نیز در جمعیت عمومی کشور (شهری و روستایی) و به شکل ملی بوده؛ همچنین به دلیل پراکندگی این نمونه‌ها نتیجه این پیمایش قابل تعمیم به کل کشور است.

وی همچنین عنوان کرد: حدود دو سال پیش پیشنهادی به ستاد مبارزه با مواد مخدر جهت اجرای تحقیقی میدانی و ملی در راستای برآورد میزان شیوع مصرف مواد و روانگردان‌ها در جمعیت عمومی کشور ارائه دادیم و سپس پروپوزال آن تدوین و پس از اصلاحات طی فراز و فرودهایی گوناگون در نهایت اجرای آن در سال 93 به تصویب ستاد مبارزه با مواد مخدر رسید.

ستاد مبارزه با مواد مخدر فعلا اجازه انتشار نتایج پیمایش ملی اعتیاد را نداده است

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور ضمن تاکید بر آنکه این پیمایش بزرگترین تحقیق میدانی جمهوری اسلامی و حتی کل تاریخ کشور است گفت: در این طرح حدود 200 نفر از جمله پژوهشگر، پرسشگر، مشاور و صاحبنظر با ما همکاری کرده و این پژوهش به سفارش ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی کل کشور بوده و منابع آن نیز از طریق این دو نهاد تامین شده و مجری طرح نیز شخص بنده بوده‌ام.

روشن پژوه همچنین عنوان کرد: نظارت در اجرای یک پیمایش ملی نقش بسیار مهمی را دارد و به همین دلیل دکتر ملک افضلی، استاد ملی که به عنوان یک وزنه علمی در کشور حضور دارد ناظر ملی این پروژه بوده است.

وی ادامه داد: مدت زمان اجرای این پروژه 16 ماه پیش بینی شده بود که از 20 دی 1393 اجرای آن به شکل رسمی کلید خورد. بخش جمع آوری داده‌ها نیز بالغ بر 4 الی 5 ماه به طول انجامید و پایان جمع‌آوری داده‌ها نیز در آذرماه 1394 بود و سپس تحلیل داده‌های این پیمایش نیز به مدت دو ماه به طول انجامید و نهایتا در اسفندماه سال 94 گزارش نهایی این پیمایش آماده و به ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی کشور تحویل داده شد.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تصریح کرد: در حال حاضر حدود شش ماه از تحویل نتایج این پیمایش به ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گذرد و ریز نتایج آن در اختیار این نهاد است اما آنها به ما اعلام کرده‌اند که به عنوان مجری طرح اجازه انتشار نتایج را نداشته و باید نتایج این پیمایش به طور مستقیم از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام شود.

روشن پژوه همچنین در تبیین هدف اجرای این پیمایش ملی اظهار کرد: هدف از این پیمایش تعیین شیوع مصرف مواد مخدر و روانگردان‌ها در کل کشور به تفکیک استان‌ها و گروه‌های سنی و جنسی مختلف و همچنین تعیین نوع مصرف و تعیین شیوع مصرف مواد در هفته، ماه، سال گذشته و طول عمر مصرف کننده بوده است.

وی ادامه داد: همچنین تعیین الگوی مصرف نیز از اهداف اصلی این پیمایش محسوب می‌شود به طوریکه در این پیمایش به دنبال آن بودیم که بدانیم چه ماده‌ای بیش از سایر مواد توسط مصرف کنندگان به مصرف می‌رسد؛ همچنین گروه مصرف کننده و شکل، نوع و مقدار مصرف نیز به طور دقیق مشخص شود.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور همچنین در ارتباط با سن شروع اعتیاد در میان مصرف کنندگان نیز اظهار کرد: در پرسش نامه‌های پیمایش سوالی مبنی بر زمان مشخص اولین تجربه اعتیاد فرد و انگیزه وی از مصرف آورده شده بود که در حال حاضر اطلاعات آن به طور کامل در کشور وجود داشته و در اختیار ستاد مبارزه با مواد مخدر است.

روشن پژوه همچنین ضمن تاکید بر آنکه نتایج این پیمایش ملی به شدت قابل استفاده در تدوین برنامه‌های ملی پیشگیری و همچنین کاهش آسیب در حوزه اعتیاد است گفت: این پیمایش دارای اهداف استراتژیکی بود از جمله آنکه به دنبال آن بودیم تا الگویی را به شکل ملی مختص پیمایش‌های ملی کشور در حوزه اعتیاد طراحی کرده و به عرصه تحقیقات ملی ارائه کنیم تا از این پس این الگو به شکل «الگوی واحد ملی» شناخته شود تا در سال‌های آتی نیز تحقیقات این حوزه با همین روش صورت گرفته و نهایتا بتوانیم روند شیوع و بروز اعتیاد در کشور را طی سالیان مختلف با یکدیگر مقایسه و برای آنها برنامه ریزی کنیم.

وی در ادامه خاطرنشان کرد در حال حاضر نمی‌توانیم روند شیوع و بروز اعتیاد را با سال‌های گذشته حتی بر اساس پیمایش سال 90 مقایسه کنیم زیرا روش تحقیقات قبلی متفاوت بوده است اما نتایج این پیمایش منحصر به فرد بوده و می‌تواند در حوزه اعتیاد کارگشا باشد. همچنین آنکه تمامی اقدامات در این پروژه نیز مستندسازی شده است.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور همچنین بر اهمیت «نظارت» در طرح‌ها و پیمایش‌های ملی تاکید کرد و گفت: در این پیمایش سه سطح استانی، منطقه‌ای و ملی را برای نظارت تعیین کرده و کشور را به 9 منطقه تقسیم، در هر استان و منطقه یک ناظر و برای کل کشور نیز یک ناظر ارشد اختصاص دادیم و همچنین توانستیم الگوی نظارت اختصاصی این پیمایش را نیز تدوین کنیم.

روشن پژوه ادامه داد: 61 هزار نفر جامعه نمونه این طرح در قالب 2300 خوشه در کل کشور دسته بندی شدند؛ در واقع جامعه نمونه خود را به سازمان آمار کشور تحویل و با دسته بندی خانوارها به بعد سه نفر 10 خانوار در هر خوشه جای گرفته و به این ترتیب کل طرح در قالب 2300 خوشه دسته بندی شد.

وی در ادامه به نتایج شیوع شناسی سال 1390 اشاره کرد و گفت: در شیوع شناسی سال 90 کشور از لحاظ میزان شیوع به سه دسته کم، متوسط و پر شیوع با نرخ شیوع متوسط 2.7 تقسیم بندی و بر اساس آن استان‌های کرمان، مازندران، خوزستان و سیستان و بلوچستان پر شیوع، تهران، البرز و خراسان متوسط شیوع و استان‌های اصفهان، زنجان، یزد و چهارمحال و بختیاری نیز کم شیوع شناسایی شدند.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور همچنین تاکید کرد: در این پیمایش پرسشنامه‌ها کاملا محرمانه، بدون نام و بدون قابلیت ردیابی به خانواده‌ها تحویل داده شد و از آنها خواستیم که هر زمان که مایلند پرسشنامه‌ها را به پرسشگران تحویل دهند و همچنین آنکه این پیمایش بر مبنای خوداظهاری و نه پرسشگری بود.

روشن پژوه همچنین اظهار کرد: ضریب عدم پاسخ دهی را در این طرح در حدود 10 درصد و ضریب خطا را نیز حدود پنج صدم درصد در نظر گرفته‌ایم.

وی همچنین عنوان کرد در روند اجرای این پیمایش بر اساس گزارش‌های ارسالی در سراسر کشور در برخی مواقع اصلاحاتی را به انجام رسانده و هر مرحله با توجه به فرهنگ هر استان در جهت رسیدن به نتایج دقیق‌تر صورت گرفت.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور نکته حائز اهمیت در اجرای این طرح را ارائه آموزش‌های تخصصی به پرسشگران دانست و گفت: پرسشگران را از سراسر کشور و نه به شکل متمرکز و با توجه به ویژگی‌های بومی هر استان انتخاب شدند.

وی همچنین عنوان کرد به علت آنکه سازمان بهزیستی دارای بزرگترین شبکه NGO و عملیاتی در سطح کشور است. از این ظرفیت خود نیز استفاده کرده و با ارائه فراخوان به NGOهای همکار توانستیم با حدود 600 نفر داوطلب نیز در این طرح همکاری کنیم که بخشی از آنها از طریق NGOها، بخشی پژوهشگران و بخشی کارمندان سایر سازمان‌ها بودند که به طور کامل مورد آموزش قرار گرفتند.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور همچنین عنوان کرد: در این پیمایش مصرف سیگار، قلیان، الکل، داروی بدون تجویز پزشک (داروهایی که قدرت اعتیادآوری دارند) مواد مخدر و روانگردان‌ها به تفکیک انواع آن در سه گروه مواد مخدر، مواد صنعتی و خانواده حشیش مورد سوال قرار گرفته و میزان شیوع مصرف آنها در هفته، ماه، سال و طول عمر مصرف کننده نیز مورد پرسش قرار گرفت.

روشن پژوه در ادامه ضمن بیان آنکه هنوز هم میانگین سن شروع مصرف تفاوت معناداری با سایر تحقیقات قبلی ندارد اظهار کرد: بر اساس پژوهش صورت گرفته، جمعیت عمومی کشور ابتدا سیگار مصرف کرده و سپس مشروب و بعد از آن قلیان و در آخر به مصرف مواد مخدر و محرک‌ها گرایش پیدا می‌کنند.

وی همچنین خاطرنشان کرد: فاصله سن شروع مصرف در دهه‌های اولیه سنی میان زن و مرد کمتر شده؛ به عبارتی در گذشته چنانچه اختلاف سن شروع مصرف مواد در میان دختران و پسران سه الی چهار سال بود اما در حال حاضر زمان مصرف در زنان به زمان آغاز مصرف اولیه در مردان بسیار نزدیک شده است.

محرک‌ها؛ میزان قابل توجهی از مصرف‌ها را به خود اختصاص داده‌اند

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: مصرف محرک‌ها نیز نسبت به گذشته افزایش چشمگیری نداشته است و همچنان غالب مصرف در حوزه مخدرهاست؛ اگرچه افزایش زیادی در مصرف محرک‌ها مشاهده نمی‌شود اما همچنان قسمت قابل توجهی از مصرف به محرک‌ها اختصاص دارد که باید به این مسئله رسیدگی شود.

استان‌های پرمصرف و کم‌مصرف مواد مخدر

روشن پژوه در ادامه اعلام کرد: بر اساس این پژوهش استان‌های خوزستان، گلستان، کرمان و سیستان و بلوچستان پر مصرف ترین استان‌های کشور هستند.

وی ادامه داد: استان تهران دارای شیوع متوسط و استان‌های اردبیل و یزد نیز در گروه کم شیوع‌ها قرار دارند.

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور تصریح کرد: چنانچه شیوع مصرف را به سه دسته کم، متوسط و پر مصرف دسته بندی کنیم، اغلب استان‌های کشور در دامنه کم و متوسط شیوع قرار می‌گیرند به طوریکه عمده استان‌های کشور دارای شیوع شبیه به هم بوده و 11 استان کشور کم شیوع هستند.

افزایش روند چند مصرفی، موضوعی نگران کننده

روشن پژوه همچنین هشدار داد: در حال حاضر با توجه به نتایج این پیمایش مسئله نگران کننده افزایش روند چند مصرفی در کشور است.

وی تصریح کرد: میزان مصرف چند مواد مخدر و محرک در میان مصرف کنندگان کشور در حال افزایش است و نتایج این پیمایش نشان داده است که عده‌ای از مصرف کنندگان تنها یک ماده مخدر و یا محرک را مصرف نکرده و حتی سه ماده را نیز به طور همزمان با هم مصرف می‌کنند و حتی شاهد مصرف همزمان مخدر، محرک و الکل با یکدیگر در میان مصرف کنندگان هستیم که این مسئله نگران کننده است.