مدارس بیگانه با دنیای مولاژ و ماکت

نفس‌ها تنگ می‌شود. از کنار وان‌ها عبور می‌کنیم و وارد پاگردی جا دار می‌شویم، جایی که صدها نیم تنه صورتی رنگ انسان کنار هم چیده شده و ماکت‌های عضلانی‌تر، یکدست را بالای سرآورده‌اند. این ماکت‌ها فعلا چقدر شبیه گوشت صورتی بره‌اند.

پشت این پاگرد سالنی بزرگ است، اینجا قالب‌های آماده شده در اتاق کوچک قالب‌سازی از موادی صورتی رنگ پر می‌شود و داخل کوره می‌رود. تحمل حرارت کوره‌ها سخت است. انگار پوست درحال گر گرفتن است وقتی به آنها نزدیک می‌شویم، ولی دیدن دستگاه بزرگ همزن که مخلوطی از پی وی سی و استابیلایزر را به خورد هم می‌دهد، جالب است. این مخلوط صورتی رنگ همانی است که آن ماکت‌های آماده داخل پاگرد را ساخته است. وقتی کارگرها با پارچ این مایع صورتی را درون قالب‌ها می‌ریزند، خوب محکمش می‌کنند و داخل کوره‌های سانتریفیوژی می‌گذارند.

درگوشه‌ای ازسالن، محصول کوره‌ها را می‌شود دید. فعلا بدون جذابیت و با اضافات زیاد که عده‌ای کارگر با تیغ‌هایی تیز به جان این اضافات می‌افتند و محصولی صاف و بی‌زائده تولید می‌کنند.

ازپله‌ها پایین می‌رویم. دوباره همان بوی تند رنگ می‌کوبد توی صورتمان و راهنمایی می‌شویم به سالن نقاشی. یک دنیای جالب خوش آب و رنگ که ازآن احجام صورتی، مولاژها و ماکت‌های خوشرنگ و لعاب می‌سازند. اینجا دور چند میز بزرگ، چند خانم ظریف کار با قلم موهای نازک،رنگ‌های نزدیک به واقعی را روی اندام‌های مختلف انسانی، کلیه‌ها، مثانه، سرخرگ، پوست، استخوان، روده و عضله می‌نشانند تا محصول نهایی، وسیله‌ای کمک آموزشی شود برای رفتن به مدارس و آمدن پیش چشم دانش‌آموزان تا درس را بهتر فرابگیرند.

خبرنگاران در سرزمین عجایب

آلیسِ سرزمین عجایب حالا ما بودیم. ما خبرنگاران در حال گشت و گذار درسالن‌های مختلف شرکت صنایع آموزشی و چشم دوخته به قفسه‌های پر از وسایل کمک آموزشی، همه ساخت ایران، همه محصول کار و تلاش کارگران ماهر ایرانی؛ وسایلی که در طول 12 سال تحصیلمان در مدرسه هرگز ندیدمشان بجز چند وسیله پیش پا افتاده را.

وارد نمایشگاه می‌شویم. یک سالن بزرگ با بیش از2000 محصول آموزشی و کمک آموزشی، از وسایل ریز و کوچک گرفته تا آنها که آن‌قدر بزرگ‌اند که با جرثقیل باید تکانشان داد. روی سکوها قدم می‌زنیم و پای هر ویترینی مکث می‌کنیم. چینه خلاقیت، آبرنگ، شطرنج، دومینو، لوح ریاضی، ماکت شهرسازی، آناتومی، احجام هندسی،‌ مدل طناب نخاعی، دماسنج دیجیتال، مدل قانون هوپ، مدل چین خوردگی، سلول عصبی، مدل میتوز در سلول گیاهی، ناهمواری‌ها در زمین‌شناسی، دستگاه استخراج مایع از مایع، تقطیر، کیت مواد شیمیایی، دستگاه انبساط غیرعادی آب، مدل ژنتیک، برق خودرو، ماکت جرقه‌زن، درخت سیم، سیستم انتقال قدرت، مبدل حرارتی پوسته و لوله و... .

اینجا دنیایی است برای خودش، دنیایی که سیم رابطش می‌توانست با مدارس وصل شود و رابطه سرد دانش‌آموزان با وسایل آموزشی و کمک آموزشی را گرم کند. ما خبرنگاران در تور یکروزه‌مان با لیسانس و فوق‌لیسانس به کمک همین وسایل، تازه بعضی از مفاهیم کتاب‌های درسی را درک کردیم‌؛ موضوعاتی که معلم درکلاس درس می‌کوشید با دست خالی و نهایتا کشیدن اشکال کج ومعوج روی تخته سیاه آن را به زور در ذهن‌مان جا بیندازد که گاه می‌شد و گاه نمی‌شد.

آخ که چه حس خوبی داشت وقتی کارشناس بخش تولید کیت‌های عدسی، روی تخته برایمان لیزر تاباند و ما نحوه شکست نور درعدسی‌های مقعر و محدب و منشور را دیدیم و سرانجام معنی کانون حقیقی و مجازی را هضم کردیم.

مدارس عطش دارند، اما...

نه که ما دانش‌آموزان قدیم که دانش‌آموزان امروز نیز وضعشان شبیه ماست‌؛ این را زمانی فهمیدیم که دربازدیدی کوتاه از یکی از کلاس‌های آموزشی ویژه معلمان دوره ابتدایی با چند نفر از آنها که نماینده چند استان محروم بودند، صحبت کردیم و دیدیم وضع حالا نیز همانی است که بود. آنها آنجا بودند تا کار با وسایل آموزشی و کمک آموزشی را که در کتاب‌های درسی نام و تصویرشان آمده یاد بگیرند و بیاموزند که چطور مفاهیم درسی را به کمک این وسایل به دانش‌آموزان منتقل کنند، ولی چه سود وقتی نماینده سیستان و بلوچستان می‌گفت در مدارس نیکشهر و چابهار هیچ‌کدام از این وسایل پیدا نمی‌شود و نمایندگان استان خوزستان تاکید می‌کردند از هر چند مدرسه شاید یکی از آنها چند تایی از این وسایل را در اختیار داشته باشد.

آنها می‌گفتند ادارات کل بودجه ندارند یا می‌گفتند در بعضی مدارس معلمان خودشان هزینه کرده‌اند و چند وسیله‌ای خریده‌اند یا توضیح می‌دادند در برخی مدارس خانواده‌ها پول وسط گذاشته‌اند وچند وسیله به مدرسه آورده‌اند، فقط به خاطر بچه‌هایشان که از دنیای کلافه‌کننده تئوری به دنیای جذاب عمل و تجربه بیایند.

چین با ما چه می‌کند

از سال 54 شرکت دولتی صنایع آموزشی فعال است، ولی هیچ‌گاه تولیداتش به اندازه‌ای نبوده که همه مدارس ازآنها بهره‌مند شوند یا به عبارت دیگر درهیچ زمانی وزارت آموزش و پرورش به اندازه کافی بودجه نداشته یا رغبت نشان نداده به هر طریقی که شده وسایل آموزشی و کمک آموزشی را به مدارس تزریق کند تا درس خواندن برای دانش‌آموزان جذاب شود وسطح یادگیری بالا برود.

در عوض در چند سال اخیر تیر خلاصی نیز به این تولیدات وطنی زده شد تا برای بارچند هزارم، جای یک محصول ایرانی را محصولی چینی بگیرد، آن هم فقط به خاطر چندهزارتومان ارزان بودنش. کارگران شرکت صنایع آموزشی به خاطر این سیاست، فوج فوج بیکار شدند و سطح تولیدات نیزافت کرد و مدارس بیش از گذشته از داشتن این وسایل محروم شدند. در طول بازدید ما از نمایشگاه محصولات، یکی از مسئولان شرکت، مولاژ یک نیم‌تنه انسانی را آورد که نشان دهد این ساخت چین است. یک مولاژ مردانه، با چشم و ابرو و مژه‌های نقاشی شده که زرد بود و مصنوعی بودنش توی ذوق می‌زد. او می‌گفت این مولاژ مملو از آزبست است. همان ماده سمی که سرطان‌زاست و باعث آلودگی هوا نیز می‌شود.

البته‌ ای‌کاش همین مولاژ‌های بیگانه و بی‌کیفیت در مدارس یافت می‌شد تا اگر معلم می‌کوشد به دانش‌آموزان بگوید کلیه عضوی لوبیا شکل است و مثانه فلان شکل، آنها به عینه این موضوع را درک کنند و تا زنده‌اند مفاهیم علمی از یادشان نرود.

کمبود وسایل آموزشی و کمک آموزشی تقریبا مشکل مشترک همه مدارس است و معضل یکسان پایه‌های مختلف تحصیلی از دبستان تا دبیرستان که هرچه از شهرهای بزرگ به سمت شهرهای کوچک و روستاها پیش می‌رویم این کمبود عمیق‌تر می‌شود و نیاز به آموزش‌های تجربی، بی‌پاسخ‌تر و معطل مانده‌تر.

البته وزارت آموزش و پرورش در قرارداری به ارزش ده میلیارد تومان سفارش 6000 کیت آموزشی مختلف را داده، ولی فقط 6000 کیت و در خوشبینانه‌ترین حالت تنها ورود چند وسیله آموزشی و کمک آموزشی به 6000 مدرسه.

چرا وسایل آموزشی و کمک‌آموزشی مهم است؟

محمود معصومی، مدیرعامل شرکت صنایع آموزشی استفاده از وسایل آموزشی و کمک آموزشی یکی از ابزارهای مهم و کلیدی برای کیفیت بخشی به یادگیری وکاهش افت کمی (مردودی) است. البته افت کمی دلایل متعددی دارد، ولی بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد بخش عمده‌ای ازاین افت به نبود وسایل آموزشی و کمک آموزشی در کنار تدریس تئوری ربوط می‌شود.

این در حالی است که مطالعات نشان می‌دهد هزینه تکرار پایه‌های تحصیلی در هر سال برای دولت3100 میلیارد تومان است که این جدا از هزینه‌هایی است که خانواده‌ها می‌پردازند. بنابراین به توسعه تولیدات آموزشی و کمک‌آموزشی باید به عنوان یک نیاز نگریست نه به عنوان موضوعی لوکس و قابل چشمپوشی.

مریم خباز

جامعه