احیای دشت‌های خوزستان، چالش پساب

به گزارش جام‌جم، طرح 550 هزار هکتاری احیای دشت‌های خوزستان و ایلام که به دلیل واقع شدن 500 هزار هکتار از آن در خوزستان، به طرح 550 هزار هکتاری خوزستان موسوم بوده و قرار است با بهره‌گیری از روش‌های نوین کشاورزی و آبیاری، علاوه بر اشتغال‌زایی، موجب بالارفتن راندمان آب و افزایش تولیدات کشاورزی شود، در سال 75 به تصویب رسید. قرار بود این طرح در همان سال‌ها اجرایی شده و به بهره‌برداری برسد؛ اما اجرای آن بیش از یک دهه به تعویق افتاد تا این که در قانون بودجه سال 87 گنجانده شد، بدون این که اعتبار چندانی به آن اختصاص یابد. سرانجام در دی ماه 92 و پس از سفر رئیس‌جمهور و هیات دولت یازدهم به استان خوزستان، 5/1 میلیارد دلار از محل صندوق توسعه به منظور سرعت بخشیدن به پیشرفت طرح در نظر گرفته شد که با اختصاص این اعتبار در سال 93، اجرای سریع آن از مهرماه آغاز شد.

این طرح پس از گذشت بیش از 18 سال از اجرای آن، گرچه اکنون از پیشرفت خوبی برخوردار است، اما از هم اکنون نواقص آن در حال رو شدن است، که البته نگرانی‌ها و مخالفت‌هایی را در پی داشته است. یکی از این چالش‌ها بحث تامین آب مورد نیاز این طرح کلان کشاورزی است که باوجود بحران کم آبی و کاهش منابع آبی در کشور، اختلافاتی از سال گذشته بر سر تامین منابع آبی مورد نیاز طرح، میان مسئولان وزارت نیرو و مسئولان آب و برق خوزستان به وجود آمد. این در حالی است که وزارت نیرو نتوانست آبی برای تمام این اراضی اختصاص دهد، ولی مسئولان استان معتقدند درصورتی که حقابه تاریخی استان داده شود، مشکل تامین آب نخواهند داشت.

ضرورت مدیریت پساب‌های طرح

طرح 550 هزار هکتاری که اجرای آن به موسسه جهاد نصر «از جمله شرکت‌های تابعه و وابسته به وزارت جهاد کشاورزی» واگذار شده و قرار است در اراضی پایاب سدهای موجود در پنج حوضه دز، کارون، کرخه، مارون، زهره و خیرآباد در ذیل شبکه‌های اصلی اجرا شود، مشکل بزرگ دیگری هم دارد که برای رفع آن چاره‌اندیشی نشده است. این مشکل شامل رها شدن پساب‌ها و زهاب‌های کشاورزی این دشت‌ها به رودخانه‌های خوزستان است که می‌تواند مخاطرات جدی برای سلامت شهروندان و آب و خاک این استان در پی داشته باشد. معاون امور عمرانی استاندار خوزستان دراین خصوص به جام‌جم می گوید: نباید حلاوت طرح 550 هزار هکتاری را با عدم مدیریت پساب‌ها از بین برد.

احمد سیاحی با ابراز نگرانی از نبود تدبیر جدی برای سرنوشت زه آب‌های این طرح می‌افزاید: طرح 550 هزار هکتاری بیش از شش برابر زه‌آب‌های طرح‌های توسعه نیشکر تولید زه‌آب خواهد کرد و اگر فکری به حال وضعیت زه‌آب‌های این طرح نشود، محیط زیست استان بشدت به مخاطره افتاده و در آینده با مشکلات جدی در استان مواجه خواهیم شد.

وی با بیان این‌که بی‌شک اجرای صحیح این طرح باعث اشتغال‌زایی و افزایش درآمد کشاورزی در استان خواهد شد، تاکید می‌کند: اما این نتایج مثبت در صورتی حاصل شده و گوارا خواهد بود که مشکلات طرح از جمله تامین آب مورد نیاز، و همچنین نبود مدیریت درخصوص سرنوشت پساب‌های طرح برطرف شود؛ زیرا در صورت مدیریت نشدن این پساب‌ها، سموم و کودهای استفاده شده به رودخانه‌ها باز خواهد گشت و با افزایش شوری آب، مشکلات فراوانی در سال‌های آینده برای استان و ساکنانش ایجاد خواهد شد.

اجرای طرح را متوقف می‌کنیم

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان نیز که انتقادات زیادی درباره مدیریت نشدن پساب‌های کشاورزی این طرح دارد، در این زمینه به جام‌جم می‌گوید: به علت بی‌نتیجه بودن مکاتبات ما و برگزاری جلسات متعدد و همچنین تذکرات معاون اول رئیس‌جمهور در شورای عالی آب کشور در خصوص وضعیت پساب‌های زهکش طرح 550 هزار هکتاری، به‌رغم میل باطنی در ماه جاری اقامه دعوی قضایی خواهیم کرد و دستور توقف عملیات این طرح را صادر می‌کنیم.

احمدرضا لاهیجان‌زاده با تاکید بر این که طرحی که مزین به نام رهبر معظم انقلاب است، باید در چارچوب قوانین اجرا و تمام الزامات و دستورالعمل‌های قانونی آن رعایت شود، می‌افزاید: از آغاز کلید خوردن طرح 550 هزار هکتاری، مشکلات زیست محیطی این طرح را بازگو و نگرانی خود را درخصوص تبعات آن اعلام کردیم، که توجهی به آن نشد.

وی با بیان این که خوزستان پیش از این نیز متحمل خسارت سنگینی از توسعه نیشکرها در بخش محیط زیست شده است، می‌گوید: درخصوص مشکلات زیست محیطی طرح 550 هزار هکتاری نیز طی دو سال گذشته مکاتبات متعددی هم با مسئولان استان و هم توسط خانم ابتکار با دو وزیر نیرو و جهاد کشاورزی انجام دادیم که جز پاسکاری میان دو وزارتخانه و شانه خالی کردن از انجام یک وظیفه قانونی به نتیجه دیگری منتهی نشده است.

لاهیجان‌زاده با بیان این که در صورت مطالعه اثرات زیست محیطی طرح 550 هزار هکتاری دیگر نمی‌توان براحتی از افزایش 9 میلیون تنی تولیدات کشاورزی و ایجاد 300 هزار فرصت شغلی آن سخن گفت، تصریح می‌کند: اکنون پساب‌های زهکش‌های کرخه، دوباره به همین رودخانه بازمی‌گردد و اگر به همین صورت استمرار یابد، مجبور خواهیم شد در ماه جاری و بر خلاف میل باطنی خود دستور توقف اجرای پروژه را صادر کنیم و تا زمانی که تکلیف مطالعات زیست محیطی این طرح روشن نشود، از این دعوی قضایی دست بر نخواهیم داشت.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان نیز به این مشکلات واکنش نشان داده و با بزرگ خواندن این طرح یادآور می‌شود که در خصوص مسائل و مشکلات آن نیز از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور تقاضای وقت کرده‌ایم تا در اسرع وقت به آنها رسیدگی شود.

به مسائل زیست‌محیطی بی‌تفاوت نیستیم

در همین حال معاون اجرایی موسسه جهاد نصر که مجری طرح نیز هست، با بیان این‌که ما به مسائل زیست‌محیطی بی‌تفاوت نیستیم، به مشکلات زهکش‌های CMD و EMD اشاره کرده و می‌گوید: این زهکش‌ها دچار مشکلاتی است که مشاور در حال مطالعه روی آنهاست. همچنین قرار است وزارت نفت نیز در این زمینه به کمک سازمان آب و برق بیاید تا مشکل زهکش‌های CMD و EMD حل شود.

حسن علاقه‌بند می‌افزاید: مشکلاتی که در خصوص زهکش‌های EMD و CMD به وجود آمده است تنها به خود این سازه‌ها ارتباط ندارد، بلکه بهره‌برداران در این مناطق بیش از برنامه کشت کرده‌اند و اقدام آنها بر مشکلات زهکش‌ها افزوده است.

وی در عین حال یادآور می‌شود که در سال گذشته موسسه جهاد نصر حدود 40 میلیارد تومان در بحث زهکش‌ها برای وزارت نیرو کار انجام داد و اکنون نیز باید برای حل مشکل زهکش‌ها، اعتبار کافی از سوی وزارت نیرو در اختیار سازمان آب و برق قرار بگیرد تا بتواند مشکلات به وجود آمده را حل کن

محمد علاف‌پور

جام‌جم خوزستان