در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
برای مثال در قسمت مرگ ناگهانی مرد قصاب یا بیماری حاکم وقت، ابن سینا صریحا به چربی خون و کلسترول اشاره میکند و حاکم را به خوردن نان و کشک نصیحت میکند. این سریال شاید آغازی بود بر نگاه جدیتر رسانه به برنامههایی که میخواهد به صورت مستقیم به درمان و سلامت ایرانیان بپردازد. نکته اینجاست که علم پزشکی در ایران و حتی کل جهان در 30 سال گذشته از درمان به سمت پیشگیری حرکت کرده و مسلما با همین نگاه برنامههای تلویزیونی هم جهتگیری متفاوتی خواهند داشت. برنامههای سلامت محور تلویزیون را از چند زاویه مهم میتوان بررسی کرد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
ویزیت با یک تماس
برنامههایی که عمدتا در شکل سنتی خود به شیوهای تعریف شدهاند که یک متخصص و پزشک در استودیو حاضر میشود و بینندگان با تماسهای تلفنی خود سوالات مربوط به بیماری خود را میپرسند. این نوع برنامههای پزشکی اصولا قدمتی بیشتر از دیگر برنامهها دارد و معمولا طرفداران زیادی هم دارد، زیرا عموما با یک سوال که بین بسیاری از افراد مشترک است تعداد زیادی از مخاطبان میتوانند پاسخ خود را دریافت کنند. البته این برنامه همواره با دو آسیب جدی همراه بوده، نخست اینکه تشخیص برخی علائم به صورت تلفنی درصد خطا را بالا میبرد و بیمار مجبور است به پزشک متخصص هم مراجعه کند و دوم اینکه برخی از پزشکان حاضر در این برنامهها بهواسطه حضور در تلویزیون از شهرت و اعتباری گاها منفی برخوردار میشدند و متاسفانه در برخی موارد و بخصوص در مورد برنامههایی با موضوع روانشناسی و مشاوره خانواده، تلویزیون باعث درآمد هنگفت این افراد میشده است.
با این رویه تلویزیون در اقدامی اصلاحی و مناسب از متخصصانی استفاده میکند که چندان احتیاجی به این نوع بازارگرمیهای کاذب ندارند، اما نکته مثبت اینگونه برنامهها دقیقا جایی است که بسیاری از افراد بیبضاعت و ضعیف جامعه به لحاظ مالی میتوانند با یک تماس تلفنی یا تماشای سوالات مشابه از مشکل خود مطلع شوند و با آگاهی برای درمان اقدام کنند. شاید بتوان بهترین تعریف را برای این گونه برنامهها به عنوان مجموعهای جهت آگاهی عمومی عنوان کرد.
دکتر سلام
گونه دوم برنامهها از نوعی است که ارتباط مخاطب تلویزیونی با آن به صورت تلفنی نیست. مشهورترین نوع آن مجموعه «دکتر سلام» است که در زمانهای کوتاه، یک پزشک متخصص به نوع خاصی از بیماری و درمانها و پیشگیری آن میپردازد.
مجموعه دکتر سلام با پخش از بسیاری از شبکههای سیما در یک مقطع توانست به آگاهی جامعه در مورد بیماریها کمک کند، اما آن چیز که در این مجموعه مشهود است همان روشهای پیشگیری مدرن به جای درمان است.
همانطور که اشاره شد پزشکی امروز بر این نکته تاکید دارد که باید با یک سبک زندگی درست، از حجم ابتلا به بیماریهای مهلک کاست.
البته دلیل اصلی این تغییر نگاه، نکتهای بسیار پیچیده و در سطحی کلان، اقتصادی است.
اصولا هزینههای درمان و نظام پزشکی بسیار سنگین است و به دلیل ساز و کارهای بیمهای در ایران و دولتی بودن بسیاری از آنها، پیشگیری میتواند به شکل بسیار مهمی از هزینههای سنگین دولتها بکاهد. این سبک زندگی و رفتارهای پزشکی خصوصا در دوران کهنسالی باعث میشود چرخه بیمار، دولت و بیمه هزینههای کمتری صرف کنند.
به عنوان مثال در تحقیقی بینالمللی عنوان شده است که یکی از کشورهای اسکاندیناوی با اصلاح شیوه تولید روغنهای خوراکی نزدیک به نیمی از سکتههای قلبی کشور را کاهش داده که رقم بالایی است. اهمیت برنامههایی همچون دکتر سلام دقیقا اینجا مشخص میشود، زیرا به دلیل اعتماد سنتی مردم به تلویزیون، اینگونه برنامهها میتواند نقش بسزایی در اصلاح سبک زندگی خصوصا در جوامع شهری داشته باشد.
البته دکتر سلام دارای چالشهایی هم هست، اول اینکه به نظر میرسد باید با یک کنداکتور دقیق در هر شبکه ساعت پخش مناسبی به آن اختصاص داد. دوم اینکه باید با یک اطلاعرسانی جامع، مخاطبان را از پخش هر برنامه در حوزهای درمانی و خاص مطلع کرد.
تجربه سری اول نشان میدهد با این حجم از پیامهای گاها غلط به لحاظ پزشکی که در شبکههای اجتماعی دست به دست میشود رسانهای امن و جامع همانند تلویزیون میتواند با ضریب نفوذ بالا به این روند کمک کند.
درمانهای مستقیم
برنامههای مستند و ترکیبی همانند «اکسیر» تجربه متفاوتی در حوزه برنامهسازی سلامت محور تلویزیون است. فیلم مستند به دلیل ساختار خود میتواند به شکل مستقیم و علمی به حوزه درمان و سلامت بپردازد.
یک مثال البته غیر ایرانی اهمیت فیلم مستند و سلامت را بیشتر نمایان میکند. یک مستندساز و ژورنالیست آمریکایی برای آن که آسیبهای فستفود و مک دونالد را نشان دهد به مدت 40 روز در خانهای نزدیک به مک دونالد فقط از غذاهای آن استفاده میکند و پس از این زمان با یک سری آزمایشهای پزشکی روی خود عمق فاجعه را به مخاطبان نشان میدهد. مثال دوم به مستند سیکو ساخته مایکل مور بازمیگردد که با یک فیلم جسورانه توانسته سیستم بهداشت و درمان و بیمههای درمانی آمریکا را زیر سوال ببرد، اما متاسفانه جای اینگونه مستندها در تلویزیون و فضای فیلم مستند ما خالی است و بر اثر برخی سوء تفاهمات هنوز تابو و خط قرمز محسوب میشود.
به نظر میرسد حوزه درمان و بهداشت نیاز به یک واکاوی جدی توسط مستندسازان جوان دارد تا سوژههای بکری که بخش حاشیههای پزشکی اخبار 20:30 نشان میدهد به حال خود رها نشود و توسط این فیلمسازان بررسی شود.
نمایش یک درد
برنامههای نمایشی،اصولا به شکل جدی به غیر از چند استثنا حضور موثری نداشته است. از پخش سریال بینظیر پرستاران که به نظر یک مدل عالی از سریالسازی در این حوزه است و البته سریال پزشکان که چندان جدی وارد حوزه درمان نشد و بیشتر به روابط انسانی پرداخت، اما شاید بتوان گفت مهمترین و پرحاشیهترین ورود تلویزیون در حوزه کارهای نمایشی به این وادی، سریال در حاشیه ساخته مهران مدیری است که انبوهی از مخالفان و موافقان را رودرروی هم قرار داد.
این سریال حاصل نارضایتی عمومی از شرایط بیمارستانها و پزشکان است که البته دارای نواقصی بود، اما شجاعت تلویزیون در این سریال قطعا ستودنی است. نکته دیگر دستورالعمل شورای سلامت سازمان صدا و سیما برای ممنوعیت تبلیغ خوراکیهای مضر است که خوشبختانه اجرا میشود و البته توجه ویژه به تولیدات نمایشی که به شکل غیرمستقیم و حتی در حد آکسسوار صحنه هم از این خوراکیهای مضر استفاده نکند.
شبکهای برای سلامت
تاسیس شبکه سلامت به شکلی جدی توجه رسانه را به افزایش سلامتی و آگاهی نشان میدهد. این شبکه با داشتن زمان مناسب، فضای بسیار مناسبی برای مخاطب ایرانی است تا بتواند به سلامت خود به شکل جدی فکر کند.
این شبکه البته به دلیل تخصصی بودن هنوز به زمان برای جلب مخاطب نیاز دارد اما باید توجه داشت به دلیل این که مردم همواره و در زمانهای مورد نیاز به درمان و حواشی آن میپردازند مخاطبان این شبکه هم به صورت مقطعی با آن همراه هستند، اما با یک برنامهریزی مناسب و جدی میتوان برای این شبکه مخاطب دائم و جدی طراحی کرد.
پزشک، پرستار، بیمارستان، درمان، دارو و بسیاری کلمات دیگر همگی در مجموعهای قرار میگیرند که اصولا انسانها خاطره خوشی از آن ندارند، اما در قرن جدید و دنیای مدرن این خاطره ناخوش میتواند با تمهیداتی تبدیل به یک روند دلپذیر برای ادامه حیات سالمتر باشد. در این پروسه علاوه بر حاکمیت و مردم، تلویزیون و رسانه میتواند حلقه واسط و البته مکمل این ارتباط حیاتی باشد.
تلویزیون هم از بعد نظارتی و هم آگاهیبخشی در حوزه درمان که اتفاقا بسیار پولساز و گران است باید نقشی کلیدی ایفا کند تا مثلا یک بیمار شهرستانی مجبور نباشد برای بیماری ساده به تهران بیاید چون در فلان فیلم یا سریال و حتی مستند در تلویزیون دیده که شهر خودش یا مرکز استانش همان امکانات درمانی را دارد.
مردم عادی و عمدتا بیبضاعت وقتی به بیمارستان یا مرکز درمانی وارد میشوند نگاه نگران و غمگینی دارند و مظلومانه به دنبال یک نوای امیدبخش و شفادهنده هستند و البته که تلویزیون در تمام این سالها کوشیده تا از بار سنگین این غم و نگرانی بکاهد، تلویزیونی که برخلاف برخیها مجانی ویزیت میکند.
امیرکیوان رضوی
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
برای بررسی کتاب «خلبان صدیق» با محمد قبادی (نویسنده) و خلبان قادری (راوی) همکلام شدیم