قدم آهسته نفت به بازارهای جهانی

افزایش یک میلیون بشکه در 2 مرحله

ایران اعلام کرده است قصد دارد در پساتحریم، تولید و صادرات نفت خام خود را یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد، اما این افزایش به یکباره نبوده؛ بلکه در دو مرحله صورت خواهد گرفت. بر این اساس، در گام اول و با رفع تحریم‌ها 500 هزار بشکه افزایش می‌یابد و سپس در گام دوم و در فاصله شش ماه پس از لغو تحریم‌ها میزان تولید و صادرات 500 هزار بشکه دیگر افزایش می‌یابد.

با توجه به این که هم‌اکنون بازار نفت با عرضه یک میلیون و 600 هزار بشکه نفت مازاد مواجه است، پس از اعلام این سیاست ایران در پساتحریم، نگرانی‌هایی نسبت به افزایش بیشتر نفت مازاد ایجاد شد به گونه‌ای که برخی پیش‌بینی می‌کردند با رفع تحریم‌ها میزان نفت مازاد به حدود سه میلیون بشکه خواهد رسید. اما روند تحولات بازار پس از رفع تحریم ایران نشان داد که پیش‌بینی‌ها چندان درست نبوده و تا حدی در آن اغراق شده است.

افزایش تدریجی صادرات نفت

برخلاف تصور اولیه که ادعا می‌شد یک روز پس از لغو تحریم‌ها، صادرات نفت ایران 500 هزار بشکه افزایش و نفتکش‌های ایران بلافاصله روانه بازارهای جدید در اروپا خواهند شد، در عمل، چنین اتفاقی نیفتاد. روند تحولات نشان داد مذاکرات به صورت تدریجی در حال انجام است و آن گونه که پیش‌بینی می‌شد برقراری بیمه نفتکش‌ها به سرعت انجام نشد و محافظه‌کاری برخی بانک‌ها نیز مانعی سر راه آغاز سریع افزایش صادرات نفت ایران شد. بر این اساس، تاکنون افزایش 500 هزار بشکه‌ای صادرات نفت ایران روندی تدریجی به خود گرفته و تاثیری منفی بر بازار نگذاشته است. بررسی‌های دیدگاه‌های کارشناسان و تحولات بازار نیز نشان می‌دهد در صورت اجرای کامل سناریوی پیش‌بینی شده در توافق ایران و غرب و برداشته شدن تحریم‌ها، پس گرفتن سهم ایران از بازار نفت جهان قبل از سال 1395 اتفاق نخواهد افتاد. ایران در دوره تحریم و کاهش تولید نفت برنامه‌های گسترده‌ای را برای تعمیر چاه‌های غیرفعال و تاسیسات نمک‌زدایی در مهم‌ترین مناطق نفتی کشور اجرا کرده است و از جهت فنی مشکلی برای افزایش یک باره تولید نفت خود نخواهد داشت، اما مولفه‌های دیگری وجود دارند که تاثیر آنها بی‌گمان تاخیر قابل توجهی در افزایش تولید نفت ایران ایجاد خواهد کرد.

رقابت در اوپک

هرچند بازگشت نفت ایران به بازار، به صورت تدریجی و تقریبا آرام انجام شده است، اما پیامدهای این تحول در اوپک بیشتر بوده و به افزایش رقابت میان اعضای بزرگ آن یعنی ایران و عربستان منجر خواهد شد. بر این اساس می‌توان ادعا کرد جنگ سهم خواهی در اوپک بیشتر خواهد شد. هم‌اکنون عربستان در سایه لغو نظام سهمیه‌بندی در اوپک روزانه بیش از ده میلیون بشکه نفت تولید می‌کند و به نظر نمی‌رسد برنامه‌ای برای تجدیدنظر در این سیاست خود داشته باشد. با توجه به این که بخشی از سهم سابق ایران در بازار را در دوران تحریم، عربستان اشغال کرده، ایران قصد دارد این سهم را بازپس بگیرد، اما عربستان کوتاه نمی‌آید. بنابراین در ماه‌های آینده، رقابت میان ایران، عربستان و دیگر اعضای اوپک برای گرفتن سهم بیشتر از بازار بیشتر خواهد شد.

هرچند بعید به نظر می‌رسد این اختلافات باعث سقوط شدید بازار جهانی نفت شوند، اما تاثیر آن جلوگیری از افزایش قابل توجه قیمت‌ها خواهد بود.