حرمت و همدلی گمشده حمل و نقل عمومی

در گذشته ارزش‌های اخلاقی با جدیت مراعات می‌شد و ضمانت‌های اجرایی قوی داشت، به طوری که رعایت اخلاق فردی و جمعی یک ارزش شناخته ‌شده و آنقدر مهم بود که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شد؛ مثل ارزش احترام گذاشتن به بزرگ‌ترها و رعایت حقوق زنان و کودکان و افراد ناتوان و کم‌توان.

روحیه همدلی و همبستگی به این علت مهم است که افراد به کمک آن، احساس در جمع بودن می‌کنند و حس تنهایی و انزوا به آنها دست می‌دهد، اما امروزه ما در این حوزه دچار خلأهای جدی هستیم، به طوری که فردگرایی جای جمع‌گرایی را می‌گیرد و به همین علت، شاهد نادیده گرفته شدن حقوق افراد در فضاهای عمومی هستیم. البته این فردگرایی معضل جهان امروزی است و به نوعی پدیده‌ای جهانشمول محسوب می‌شود، به طوری که می‌بینیم اخلاق عمومی در سراسر جهان در حال کمرنگ شدن است و معیارها و ارزش‌های اخلاقی در حال تغییر هستند.

شاید این قضاوت کمی برخورنده باشد که بگوییم، امروزه نوعی دل‌سنگی در مردم جهان ایجاد شده تا آنجا که خیلی از ما هنگام غذا خوردن و گوش دادن به اخبار، صحنه مرگ صدها نفر را نگاه می‌کنیم بدون این که متاثر شویم یا تاثرمان ماندگار باشد. در گذشته‌های بشر، مرگ پدیده‌ای مهم تلقی می‌شد و به احترام کسانی که از دنیا رفته‌اند، آیین‌های مختلف برپا می‌شد در حالی که امروزه به این علت که مرگ در حجمی وسیع نمایش داده می‌شود، آدم‌ها بی‌خیال و بی‌اعتنا از کنارش می‌گذرند.

شاید بی‌مهری بعضی از ما در حق بعضی دیگر در جامعه و فضاهای عمومی را بتوانیم به پدیده تاخر فرهنگی ربط دهیم. این پدیده می‌گوید امکاناتی وارد زندگی بشر می‌شود بدون این که فرهنگ استفاده از آن به مردم آموخته شود، مثل این که آپارتمان ساخته می‌شود یا مترو وارد شهرها می‌شود، بی‌آن که آداب استفاده از آن به مردم تعلیم داده شود.

بی‌اعتنایی ما نسبت به هم را می‌توان از این منظر نیز تشریح کرد که ارزش‌هایی مثل همدلی با دیگران، کمک کردن به همنوعان و احترام به بزرگ‌ترها برای برخی مردم مثل گذشته ارزش نیست.

جامعه ایرانی جامعه‌ای است که ریشه‌هایش با فرهنگ ایثار، مهربانی و اخلاق‌مداری آبیاری شده، فرهنگی که در آن مردم به یکدیگر به چشم خواهر و برادر نگاه می‌کنند و پیشقدم کمک به یکدیگر و مراعات حال ناتوانان هستند،بنابراین بیگانگی فعلی ما از هم، متناسب فرهنگ ایرانی و اسلامی‌مان نیست و باید برای درمانش فکری کرد.

دکتر معصومه ابراهیمی

مردم‌شناس