تقلب ممنوع

آیا تاکنون فکر کرده‌اید چرا روی مداد مشکی و پرکردن کامل دایره خالی تاکید می‌شود؟ تصحیح امتحانات تستی (چهار گزینه‌ای) در بیشتر مواقع بخصوص امتحانات بزرگ با رایانه و به‌صورت خودکار انجام می‌شود و پاسخ پرسش باید به‌قدری واضح و خوانا باشد تا ماشین به خطا نیفتد؛ زیرا راه بازگشت وجود ندارد. پاسخنامه‌ها معمولا به وسیله اسکنرهایی خوانده می‌شود که میلیون‌ها تومان قیمت دارد، اما اکنون یک کارآفرین ایرانی نرم‌افزاری ساخته که می‌تواند حتی با دوربین موبایل هر نوع پاسخنامه تستی را تصحیح کند. گزارش این هفته حاصل گفت‌وگوی کلیک با امیرحسین عابدینی، موسس این طرح است.

همه چیز از کلاس درس آغاز شد

سال 88 است که چند دوست معلم ایده‌ای جالب را در ذهن عابدینی می‌پرورانند. «چند نفر از دوستانم که معلم بودند از دشواری تصحیح برگه‌های امتحانی گله می‌کردند» این جمله را عابدینی می‌گوید و توضیح می‌دهد این ایده چگونه و از کجا به ذهنش رسیده است. همین مساله باعث می‌شود به فکر فرو رود تا شیوه‌ای برای تصحیح برگه‌ها به‌صورت مکانیزه بیابد که به جای انسان از هوش رایانه برای این کار کمک گرفته شود. به نظر عابدینی با این سیستم معلم می‌تواند متوجه شود دانش‌آموزان چقدر پیشرفت کرده‌اند و بهتر است برای پیشرفت تحصیلی‌شان چه کارهایی انجام شود. همچنین زمان و انرژی بسیار کمتری از معلم گرفته می‌شود تا برگه‌ها را تصحیح کند و در نهایت خروجی آن، کارنامه با رتبه‌بندی و پردازش پیشرفت تحصیلی شاگرد است که در روش سنتی ممکن نیست.

نخستین گام برای آغاز یک ایده شناخت بازار و آگاهی از نمونه‌های مشابه است که عابدینی این کار را انجام می‌دهد. به گفته او سال‌هاست سیستم‌های ماشینی برای تصحیح برگه‌های امتحانی چهار گزینه‌ای وجود دارد، اما آنها فقط برگه‌های مخصوص را که کادربندی مشخص دارد، تصحیح می‌کند. عابدینی توضیح می‌دهد: «قدیم‌ترها سیستم OMR هم بود که یک شابلون داشت و با استفاده از دیودهای مادون قرمز پاسخنامه را می‌خواند. گیرنده‌ها زیر پاسخنامه حرکت می‌کرد تا ببیند کدام گزینه چهار جوابی پر شده و براساس آن برگه را تصحیح می‌کرد. این سیستم به یک نفر اپراتور نیاز داشت تا یکی یکی برگه‌ها را درون دستگاه بگذارد. در OMR سرعت دستگاه کم و زیاد می‌شد و خطاهای سیستم به‌سادگی قابل تشخیص نبود.»

این دلایل عابدینی را تحریک می‌کند با همه مشغله‌هایش و کنار شغل اصلی‌ خود، زمانی را برای کار روی ایده بگذارد. او می‌گوید: «برگه‌ای از الگو‌های فکر هوش مصنوعی که چگونه الگوریتم‌های تصحیح برگه انجام شود نوشته بودم و تقریبا پنج روز تمام مدت دستم بود و آن را می‌خواندم. در اتوبوس و مترو گاهی نیم ساعت به برگه خیره می‌شدم و در ذهنم فرمول‌های مختلف را چک می‌کردم. گاهی اطرافیانم با تعجب به من نگاه می‌کردند که چه می‌خوانم!»

از کشتی‌سازی تا برنامه‌نویسی

عابدینی درباره کشتی‌سازی توضیح می‌دهد و این‌که چگونه وارد حوزه برنامه‌نویسی شده: «با این‌که رشته تحصیلی‌ام کشتی‌سازی بود، به رایانه علاقه داشتم. سعی می‌کردم همه کارهایم را با برنامه‌نویسی رایانه انجام دهم، در حالی‌که فقط یک کلاس برنامه‌نویسی پاسکال در دانشگاه گذرانده بودم و تاکنون نیز کلاس دیگری نرفته‌ام. تا قبل از این ایده برنامه‌های ساده می‌نوشتم تا این‌که پس از پاسکال با دلفی کار کردم و نرم‌افزار تصحیح تست را هم با همین زبان نوشتم.»

برای آغاز طراحی نرم‌افزار، تمام پاسخنامه‌هایی را که از دوستان معلم به دستش می‌رسد، جمع می‌کند. عابدینی می‌گوید با کنار هم گذاشتن این پاسخنامه‌ها توانسته با فرمول‌های ریاضی الگوریتمی تعریف کند که همه پاسخنامه‌ها را پوشش دهد و این همان نکاتی بوده که در برگه‌ای که به آن خیره می‌شده نوشته است. عابدینی از استقبال و بازخورد ایده‌اش می‌گوید و این‌که خیلی از دوستانش به او گفته‌اند چنین کاری غیرممکن است و نمی‌توان نرم‌افزاری نوشت که هر نوع برگه
چهار جوابی را تصحیح کند: «دوستان می‌گفتند غیرممکن است بتوان از هر زاویه و هر نوع برگه‌ای را تصحیح کرد. با این حال سعی می‌کردم قدم به قدم پله‌های زیر پایم را درست کنم و در مسیر صحیح جلو بروم. می‌دانستم مسیر را درست می‌روم، اما مطمئن نبودم در نهایت چه اتفاقی می‌افتد.»

رقیبی که قرمز شد

ده ماه بعدی را به همین شکل ادامه می‌دهد تا در نهایت نرم‌افزاری آماده می‌شود که می‌تواند تصویر اسکن شده هر نوع برگه چهارجوابی را بدون خطا تصحیح کند. دوستانی که نتیجه را می‌بینند اعتراف می‌کنند نرم‌افزار عابدینی شاهکاری در این زمینه است. عابدینی می‌گوید: «به‌عنوان یکی از محصولات زیرشاخه شرکت دوستم وارد بازار شدم و در نمایشگاه الکامپ شرکت کردیم. در نمایشگاه یک روز گروهی آمدند و گفتند آیا می‌شود نرم‌افزارتان را امتحان کنیم؟ کارشان را شروع کردند، معلوم بود این کاره هستند و قبلا با این نوع نرم‌افزارها کار کرده‌اند. علائم، نقطه‌ها و خطوطی روی کاغذ کشیدند که نامتعارف بود، اما باز هم نرم‌افزار از پس تصحیح آن برآمد. وقتی کار تمام شد یکی از آن افراد قرمز شد؛ بعد فهمیدم یکی از اعضای شرکت رقیب بوده است.»

دو سال به‌عنوان محصول زیرشاخه شرکت دوستش باقی می‌ماند، اما چون زمان لازم برای بازاریابی ندارد چیزی حاصلش نمی‌شود و تصمیم می‌گیرد جدا شود. بازاریابی شکست خورده، آن هم به دو دلیل: یکی این‌که بیشتر مدارس برای سیستم‌های قدیمی‌تر هزینه کرده‌اند و بودجه کافی برای هزینه دوباره ندارند و دیگر این‌که مدرسه‌ها ترجیح می‌دهند موسسات آموزشی خصوصی کارهای امتحانی‌شان را انجام دهند و خود را درگیر فرآیند تصحیح اوراق امتحانی نکنند. به‌این‌ترتیب بیشتر مشتری‌های عابدینی را مدرسه‌های غیرانتفاعی تشکیل می‌دهند، اما باز هم نتیجه چندان رضایتبخش نیست. همین‌جا عابدینی دل را به دریا می‌زند و نرم‌افزاری را که 350 هزار تومان می‌فروخت رایگان می‌کند. تا پیش از این فقط در تهران بازاریابی کرده بود، اما به محض رایگان شدن استقبال زیادی از سوی شهرستان‌ها می‌شود.

در همین بحبوحه یک موسسه آموزش زبان انگلیسی از راه می‌رسد و روی خوش به نرم‌افزار نشان می‌دهد: «تست گرفتند و خیلی از برنامه خوششان آمد. نرم‌افزار را به یکی از مراکز‌شان بردند که ده هزار دانش‌آموز داشت و آن را به‌صورت پایلوت در آنجا آزمایش کردند. وقتی دیدند جواب می‌دهد حدود 60 نکته را پیشنهاد دادند تا به نرم‌افزار اضافه کنم. سفارش‌هایشان را به نرم‌افزار اضافه کردم و کم کم در شعبه‌های دیگر نیز از آن استفاده کردند. اکنون تقریبا همه شعبه‌های این موسسه از این نرم‌افزار استفاده می‌کنند.»

پس از رایگان شدن نرم‌افزار تماس‌ها و پیغام‌های زیادی از شهرستان‌ها برای عابدینی ارسال می‌شود که از او می‌خواهند قابلیتی به نرم‌افزار اضافه کند تا عکس گرفته شده از پاسخنامه با دوربین موبایل را نیز تصحیح کند: «می‌گفتند وسع‌مان نمی‌رسد اسکنر بخریم، بنابراین پیشنهاد اسکن با دوربین موبایل زیاد شد، حتی می‌گفتند خودشان این کار را انجام داده‌اند.»

تصحیح اوراق با دوربین موبایل

عابدینی می‌گوید: «دستگاه اسکنر نواری از دوربین دارد که کاغذ از جلویش حرکت می‌کند و در حقیقت از کاغذ، فیلم می‌گیرد و آن را به عکس تبدیل می‌کند. اسکنر مثل دوربینی می‌ماند که عرض لنز آن به اندازه کاغذ A4 است. وقتی با دوربین موبایل عکس می‌گیرید این شرایط وجود ندارد و ممکن است کاغذ کج شود. دید دوربین موبایل به‌اصطلاح از یک نقطه است که به آن نقطه فرار یا ایزومتریک می‌گوییم. تبدیل عکس دوربین به اسکن، پیچیدگی‌هایی دارد که کار را برای اسکن گرفتن سخت‌تر می‌کند. همه این کارها را نو نویسی کردم و تمام انحناها را با معادله‌های ریاضی انجام دادم تا عکس موبایل به عکسی تبدیل شود که اسکنر خروجی می‌دهد. این کار حدود دو ماه طول کشید.» عابدینی می‌گوید هدفش برای آینده نرم‌افزار این است که از روی فیلم برگه‌ها تصحیح شود. در طرح عابدینی از برگه‌های امتحانی فیلم گرفته‌ می‌شود و نرم‌افزار آنها را تصحیح می‌کند. به گفته او، برای استفاده از این نرم‌افزار به یک رایانه، یک پرینتر برای چاپ کارنامه و یک اسکنر حرفه‌ای که بتواند چند هزار برگه را در روز اسکن کند نیاز است، هرچند اکنون برای استفاده‌های کم می‌توان با دوربین موبایل برگه‌ها را تصحیح کرد. تا امروز 752 نسخه از این نرم‌افزار نصب شده و او این توصیه را به کارآفرینان دارد که شکست در کار مقدمه‌ای می‌شود تا کار بعدی را قوی‌تر شروع کنند.

نام ایده: آسا

سایت: asagozin.ir

امیرحسین عابدینی، موسس ایده آسا

امیرحسین عابدینی 43 سال دارد و مدرک کارشناسی‌ خود را در رشته مکانیک گرایش کشتی‌سازی از دانشگاه صنعتی شریف گرفته است. او در اوقات فراغتش برنامه‌نویسی می‌کند.

رامین فتوت