پاسداری خبرگان از حریم ولایت

مردم بعد از انتخاب نمایندگان خود شاهد و ناظر بحث و بررسی نمایندگان در مورد پیش‌نویس قانون اساسی بودند. در همین مجلس بود که راهکارهای شکل‌گیری مجلس خبرگان رهبری فراهم شد.

مجلس خبرگان رهبری یکی از مهم‌ترین نهادهای ابتکاری نظام جمهوری اسلامی است که اهمیتی فراتر از سایر نهادهای قانونی در کشور دارد. شکل‌گیری این نهاد مهم و مسئولیت خطیری که نمایندگان آن به عهده دارند تا به آن حد بود که معمار بزرگ انقلاب اسلامی، این مسئولیت را در راس همه مسئولیت‌ها دانستند و تاکید کردند «کوچک‏ترین سهل‏انگاری و مسامحه و کوچک‏ترین اعمال نظرهای شخصی و خدای نخواسته تبعیت از هواهای نفسانی که ممکن است این عمل شریف الهی را به انحراف کشاند، بزرگ‏ترین فاجعه تاریخ را به‌وجود خواهد آورد». بی‌تردید حضور این نهاد مهم قانونی، پشتوانه مهمی برای نگهداری و حفاظت از دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی در لحظه‌های مخاطره‌آمیز است.

طبعا در چنین شرایطی، انتخاب منتخبان ملت برای حضور در این مجلس اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند. چون نمایندگان آن باید در شرایط حساس و خطیری سکان هدایت جامعه و کشور را به عهده رهبری فقیه و شایسته و آگاه به زمان و مدبر بسپارند تا نظام هیچ گاه از وجود ولی فقیه در جامعه اسلامی بی‌بهره نماند.

شرایط نامزدی خبرگان‏

برابر با کلیات قانون اساسی، اعضای مجلس خبرگان باید علاوه بر اشتهار به دیانت و شایستگی اخلاقی و داشتن اجتهاد و اعتقاد به نظام جمهوری اسلامی ایران و نداشتن سوابق سوء سیاسی و اجتماعی واجد مقام اجتهاد نیز باشند تا بتوانند ولی فقیه واجد شرایط رهبری را تشخیص دهند. شورای بازنگری قانون اساسی در سال 1368 نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان در بخش اجرا را به عهده شورای نگهبان گذاشته است. از سوی مجلس خبرگان برابر با اختیاراتی که اصل 108 قانون اساسی به عهده این نهاد گذاشته، صلاحیت کاندیداهای این مجلس را نیز به فقهای شورای نگبهان واگذار کرده است. همچنین نظارت بر صحبت انتخابات مجلس خبرگان نیز به عهده شورای نگهبان است. مجلس خبرگان از آنجا که این شورا مقامی فراتر از سلایق جناحی و سیاسی دارد و اعضای آن نسبت به موازین فقهی و قانونی اشراف کامل دارند و رفتار یکسانی را در بررسی شایستگی‌های نامزدها دارند و فقهای این نهاد علمای باسابقه در حوزه‌های علمیه و معتمد امام راحل و رهبر معظم انقلاب هستند از این رو تائید صلاحیت‌ها را به این شورا واگذار کردند.

وظایف خبرگان‏ چیست؟

برابر با اصل 107 قانون‏اساسی، تعیین رهبری وظیفه مجلس‏خبرگان است. برابر با همین اصل، اعضای خبرگان رهبری درخصوص همه فقهای واجد‌شرایط مذکور در اصول پنجم و یکصد و نهم بررسی و مشورت می‏کنند و هرگاه یکی از آنان را اعلم به احکام و موضوعات فقهی یا مسائل سیاسی و اجتماعی یا دارای مقبولیت عامه یا واجد برجستگی خاص در یکی از صفات مذکور در اصل یکصد و نهم تشخیص دهند، او را به رهبری انتخاب می‏کنند. همچنین در اصل 111 قانون اساسی آمده است: هرگاه رهبر از انجام وظایف قانونی خود ناتوان شود یا فاقد یکی از شرایط مذکور در اصول پنجم و یکصد و نهم گردد یا معلوم شود از آغاز فاقد بعضی شرایط بوده است، از مقام خود برکنار خواهد شد. تشخیص این امر به عهده خبرگان مذکور در اصل یکصد و هشتم است.

وضع قوانین مجلس خبرگان و تفسیر آن نیز براساس اصل 108 قانون اساسی به عهده این مجلس است. ماده 45 آیین‏نامه داخلی مجلس خبرگان مقرر کرده: «تفسیر قانون انتخابات و آیین‏نامه داخلی مجلس خبرگان، در موارد ابهام با خود خبرگان است.»

مجلس بزرگان، فارغ از بازی‌های سیاسی

نظر به اهمیت و جایگاه مجلس خبرگان در ساختار سیاسی ایران، در دوره‌های گذشته رقابت‌ها در این انتخابات به‌دور از بازی‌های معمول حزبی و سیاسی بوده است. هرچند به‌نظر می‌رسد در این دوره از انتخابات برخی افراد تلاش دارند فضایی جناحی را بر این انتخابات حاکم کنند، اما به‌نظر نمی‌رسد افکار عمومی با این جریان همراهی کنند. چنین است که می‌توان امیدوار بود در دوره پنجم با هشیاری شورای نگهبان و نیز رأی‌دهندگان، مجلسی شکل بگیرد که ضمن آشنایی با جایگاه خطیر خبرگان بتواند به وظایف خود عمل کند و حافظ مهم‌ترین رکن نظام جمهوری اسلامی، یعنی ولایت فقیه باشد.

آشنایی با کمیسیون‌های مجلس خبرگان رهبری

فتاح غلامی