پلیس کودک هم آمد

روز گذشته فرمانده انتظامی تهران بزرگ، از راه‌اندازی پلیس اطفال و نوجوانان خبر داد؛ پلیسی که شاید بتواند در آینده‌ای نزدیک، میزان این شکل از بزهکاری کودکان را کاهش دهد.

به گفته سردار حسین ساجدی‌نیا، این پلیس تخصصی برای نخستین بار در کشور فعالیت خود را در پایتخت آغاز کرده است: «بحث راه‌اندازی پلیس تخصصی در ارتباط با کودکان و نوجوانان از مدت‌ها قبل در فرماندهی انتظامی تهران بزرگ مطرح بود و در این خصوص تحقیقات و اقدامات کارشناسی مفصلی نیز انجام شده است. همزمان با تصویب و ابلاغ قانون جدید آیین دادرسی کیفری و به استناد ماده 31 این قانون، زمینه راه‌اندازی این پلیس تخصصی فراهم و فعالیت پلیس تخصصی اطفال و نوجوانان از دیروز در تهران بزرگ آغاز شد.»

نیروهای این پلیس نوپا را قرار است مددکاران، روان‌شناسان و ضابطان قضایی تشکیل دهد.

به گفته این مقام مسئول، در این نهاد از کارشناسان ارشد زن و مرد متخصص در علوم اجتماعی، روان‌شناسی و نیز مشاوره بهره گرفته می‌شود تا به امور اطفال و نوجوانان بزهکار و بزه دیده رسیدگی کنند. همچنین کارکنان این پلیس تخصصی ضابط قضایی هستند و آن طور که ساجدی‌نیا گفته، این نیروها در کلانتری‌ها و پلیس‌های تخصصی پایتخت، به جرایم اطفال و نوجوانان رسیدگی خواهند کرد.

«رسیدگی به آسیب‌های کودکان و نوجوانان و پیشگیری از وقوع جرایم در این سن و تفکیک جرایم کودکان و نوجوانان از بزرگسالان» هدف راه‌اندازی این پلیس عنوان شده است.

نکته جالب در راه‌اندازی این پلیس این است که در این نهاد از پلیس‌های زن نیز استفاده می‌شود، چون به اعتقاد فرمانده انتظامی تهران بزرگ، پلیس‌های زن برخورد عاطفی‌تری با کودکان و نوجوانان دارند و کودکان و نوجوانان از حمایت قانونی بیشتری در برابر خطرات برخوردار می‌شوند.

هنوز برای ارزیابی زود است

آن طور که مرکز اطلاع‌رسانی پلیس تهران بزرگ گزارش داده، ساجدی‌نیا درباره انگیزه‌های راه‌اندازی این پلیس خاص در پایتخت توضیح داده که «به دلیل این که شالوده شخصیت کودکان و نوجوانان به‌صورت کامل شکل نگرفته و سوء استفاده از آنها در این سن می‌تواند باعث بروز جرایم در بزرگسالی آنها شود، پلیس پایتخت با ایجاد پلیس اطفال و نوجوانان، سعی در جلوگیری از بروز آسیب‌های اجتماعی دارد، کودکانی که خود نوعی بزه دیده محسوب می‌شوند.»

اما دکتر علی صابری، وکیل و حقوقدان در گفت‌وگو با جام‌جم درباره آسیب‌های احتمالی پلیس کودک هشدار می‌دهد: نوع آموزش‌هایی که به نیروهای این پلیس داده می‌شود، بسیار مهم و حیاتی است. اگر قرار باشد با چند روز آموزش، این افراد جذب پلیس کودک شوند، آن وقت حضور پلیس کودک بیشتر از این که کاربردی باشد، شکل «فانتزی» به خود خواهد گرفت.

در عین حال صابری معتقد است بهتر است فعلا برای شروع کار، پلیس کودک فقط در چند نقطه پایتخت به طور آزمایشی شروع به کار کند و در صورتی که این طرح موفقیت‌آمیز از آب درآمد، در سطح گسترده‌تری اجرا شود.او بر این باور است که هنوز برای قضاوت و ارزیابی درباره عملکرد این پلیس، زود است و به همین دلیل باید اجازه دهیم این طرح قدری جلو برود و سپس آن را ارزیابی کنیم. البته این حقوقدان، با ماهیت کلی پلیس کودک موافق و معتقد است در صورت اجرای درست و موفق آن، می‌توان از افزایش جرم و بزهکاری در بین کودکان و نوجوانان جلوگیری کرد.

خشونت جواب نمی‌دهد

تا اسم پلیس کودک می‌آید، شاید خیلی‌ها به یاد بگیر و ببند بیفتند. اگرچه در اهدافی که برای راه‌اندازی پلیس کودک اعلام شده، نشانی از برخورد قهری و خشونت فیزیکی دیده نمی‌شود و در واقع پلیس کودک راه‌اندازی شده است تا از این نوع بگیر و ببندها جلوگیری شود.

دکتر هادی بهرامی، روان‌شناس که قبل از بازنشستگی هم عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی بوده است، در گفت‌وگو با جام‌جم به همین مساله اشاره می‌کند و می‌گوید: اگرچه باید با جرم کودکان برخورد قاطع شود، اما این به معنای اعمال خشونت نیست و هدف پلیس کودکان هم پیشگیری از اعمال چنین خشونت‌هایی است.

به گفته این روان‌شناس، باید کاملا متفاوت به ماهیت جرم کودکان نگریسته شود: «وقتی یک کودک حتی معنای مالکیت را هم به‌درستی نمی داند، این کار بی‌معنی است که ما انگ دزدی به او بزنیم، بلکه در ابتدا باید مفهوم و اهمیت مالکیت را برای او جا بیندازیم.» جدای از اقدامات فرهنگی که برای پلیس پایتخت در نظر گرفته شده، به نظر می‌رسد بحث پیش‌بینی خطرات آینده هم باید از سوی این پلیس در نظر گرفته شود. مثلا وقتی حضور بی‌ضابطه و آموزش‌ندیده کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، ممکن است به وقوع جرم در این گروه کم سن و سال منجر شود، بنابراین شاید یکی از اصلی‌ترین وظایف پلیس کودک، ساماندهی فضای مجازی باشد؛ طوری‌که فضای مجازی به عامل وقوع آسیب‌ها و بزهکاری‌های اجتماعی در کودکان و نوجوانان تبدیل نشود.

از ظرفیت خود کودکان هم استفاده شود

وقتی محیط جامعه برای کودک کم سن و سال، امنیت داشته باشد و احتمال بزهکاری از کودک دور شود، قطعا آن جامعه برای فرد بزرگسال هم امن‌تر خواهد شد.

دکتر محمدحسین ساکت، وکیل دادگستری نیز در گفت‌وگو با جام‌جم ، ایده راه‌اندازی پلیس کودک را همسو با ارتقای امنیت جامعه می‌داند.

البته این حقوقدان پیشنهاد می‌دهد برای اجرای موفق‌تر پلیس کودک، باید از ظرفیت‌های خود کودکان و نوجوانان هم استفاده شود. یعنی از بین نوجوانان برجسته کشور، عده‌ای انتخاب شوند و آموزش ببیند تا بتوانند به همسن و سال‌های خود آموزش بدهند؛ زیرا آموزش همسالان به یکدیگر بسیار تاثیرگذار خواهد بود. یکی از تهدیداتی که از نگاه ساکت ممکن است پلیس کودک هم به آن گرفتار شود، مبتلا شدن پلیس کودک به سرنوشت پلیس مدرسه است؛ زیرا از نگاه او این پلیس به دلیل درست استفاده نکردن از ظرفیت کودکان و نوجوانان، نتوانسته موفقیت چشمگیری به‌دست بیاورد چراکه کودکان به‌درستی آموزش ندیده‌اند تا بتوانند با پلیس راهور همکاری کامل داشته باشند.

ساکت هم صرف حضور پلیس کودکان را مثبت ارزیابی می‌کند و تاکید دارد در صورت بهره‌گیری از مشاوره‌های متخصصان و کارشناسان این حوزه، این پلیس می‌تواند سلامت اجتماعی کودکان را ارتقا ببخشد.

به هر حال نکته مهم در خبر عیدی سردار ساجدی‌نیا این است که از این پس دیگر قرار نیست کودکان و نوجوانان بلافاصله برچسب بزهکاری بخورند و با آنها برخورد قهری شود، بلکه کارشناسانی آگاه با آنها گفت‌وگو می‌کنند و با قانون آشنایشان می‌کنند و بدون تحقیر کردنشان به آنها می‌آموزند چگونه عواقب اشتباه‌شان را در برابر چشم‌های تیزبین قانون بپذیرند؛ چراکه وقتی کودک یا نوجوانی انگ بزهکاری می‌خورد و با او همچون مجرمی بزرگسال رفتار می‌شود، دیگر به سختی می‌تواند سیر نزولی زندگی‌اش را در سال‌های بعد تغییر دهد و به همین علت باید مراقب بود که حتی اگر کودکی از مسیر صلاح و قانون خارج شده است، او را با نرمی و صلح به مسیر درست زندگی و رعایت قانون بازگردانیم.

امین جلالوند - جامعه