صنایع دستی در راه لوکس شدن

به باور مسعود سلطانی‌فر، لوکس بودن صنایع دستی کشورمان سبب متمایز شدن این آثار با صنایع دستی کشورهای دیگر از جمله چین می‌شود. به گمان او کالای لوکس صنایع دستی ارزش افزوده بسیار بالایی دارد و در اشتغال هم بسیار موثر است.

سلطانی‌فر، این نکات را در دیدار با صادرکنندگان و تولیدکنندگان صنایع دستی بیان کرده، اما توضیح نداده که کالای لوکس صنایع دستی دقیقا چیست و تمایزش با دیگر تولیدات صنایع دستی چه است. درحالی‌که بیشتر فعالان صنایع دستی تولید محصولات کاربردی و تزئینی ارزان‌قیمت را در دستور کار خود قرار داده‌اند، چگونه کالاهای لوکس یا فاخر صنایع دستی که به‌نظر می‌رسد مخاطبان خاص دارد، می‌تواند تحولی در صادرات تولیدات صنایع دستی ما و حضور در مارکت‌های جهانی ایجاد کند؟ او تنها به بیان این نکته اکتفا کرده که آثار لوکس صنایع دستی همان‌طور که در داخل کشور اهمیت دارد و مورد توجه قرار می‌گیرد، در خارج از ایران هم علاقه‌مندان بسیاری دارد.

بی‌برنامگی، مشکل اصلی

حسین بختیاری، رئیس هیات مدیره و مدیرعامل مجمع ملی هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی کشور که در کنار برخی از صادرکنندگان فعال در صنایع دستی از 15 مهرماه انجمن جدیدی را به نام انجمن صادرکنندگان صنایع دستی ایران تأسیس کرده‌اند و دیدار اخیر با سلطانی‌فر به درخواست هیات‌مدیره این انجمن صورت گرفته، درباره پیشنهاد سلطانی‌فر می‌گوید: برخی از دوستان ما در این جلسه خواستار این بودند که به صنایع دستی فاخر یا خاص که امروز‌ی‌ها به آن صنایع دستی لاکچری یا لوکس می‌گویند، بیشتر توجه شود و آقای سلطانی‌فر نیز معتقد بود اگر این بخش مورد توجه قرارگیرد، می‌تواند تحولی در بازرگانی صنایع دستی ایجاد کند و به تبع آن درآمد و ارزآوری خاصی که ایجاد می‌کند، می‌توان در عرصه تولید نیز تحولی به‌وجود آورد. او در توضیح صنایع دستی لوکس، آثار استاد محمود فرشچیان در حوزه نگارگری را مثال می‌زند و بیان می‌کند: استادان قلمزنی آثارشان را اگر روی طلا خلق کنند، قطعا این اثر ارزش ویژه‌ای پیدا خواهد کرد که ما به آن کالای لوکس صنایع دستی می‌گوییم.

اما این محصول هنری قیمت بالایی دارد که تنها مشتریانی خاص از پس خرید آن برمی‌آیند؛ برای مثال موزه‌ها و مجموعه‌داران. بر این اساس چگونه این کالا می‌تواند تحولی اساسی در صنایع دستی ایجاد کند، در حالی که بیشتر صنعتگران ما به تولید کالاهای کاربردی مشغول‌اند. بختیاری با پذیرش این که مشتری این کالاها خاص هستند، به فروش ده میلیارد تومانی این آثار در دو سه حراج اخیر آثار هنرهای سنتی و صنایع دستی اشاره می‌کند و می‌گوید: ما دچار یک بی‌سر‌وسامانی در حوزه شناخت بازار، بازاریابی و بازارسازی هستیم. مشکل اصلی ما بی‌برنامگی است و نه نداشتن کالای مناسب در بازار. در بازار ما انواع کالاهای صنایع دستی و هنرهای صنایع دستی با قیمت‌های متنوع وجود دارد. اما نمی‌دانیم این کالا را کجا و چگونه ارائه کنیم.

مشکلات اقدامات جزیره‌ای

دبیر شورای عالی تشکل‌های غیردولتی صنایع دستی ایران به انحلال شرکت بازرگانی صنایع دستی در دهه گذشته اشاره و بیان می‌کند: با انحلال این شرکت، کار تشکیلاتی منظم در بازرگانی صنایع دستی دچار نقصان شد و اکنون شرکت‌های خصوصی به صورت انفرادی اقدامات جزیره‌ای و پراکنده انجام می‌دهند.

بختیاری به عنوان تولیدکننده و صادرکننده آبگینه و شیشه‌های سنتی و صنایع دستی ایران که بیش از 80 درصد محصولاتش را به خارج از کشور صادر می‌کند، با بیان این که تولیدکنندگان صنایع دستی کمتر به سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع دستی لوکس تمایل دارند، پیشنهاد می‌دهد بخش غیردولتی صنایع دستی مانند تشکل‌ها، اتحادیه، شرکت‌های تعاونی و ... کنار هم در قالب شورای تشکل‌های غیردولتی صنایع دستی و معاونت صنایع دستی به عنوان بخش صنایع دستی، کنار همدیگر برای ساماندهی بازار تولید و مصرف صنایع دستی در داخل و خارج کشور برنامه‌ریزی کنند. به گفته او، تسهیلاتی مانند معافیت گمرکی می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.

تفاوت کالاهای مصرفی و تزئینی

محمد بشیری جلال، مدیر بازگانی شرکت سفال تاج که به تازگی به عنوان شرکت صادرکننده نمونه صنایع دستی کشور مورد تجلیل قرار گرفت، درباره کالاهای لوکس صنایع دستی می‌گوید: ما در حوزه صنایع دستی کالاها را به دو دسته تقسیم می‌کنیم: کالاهای مصرفی یا کاربردی. برای مثال در حوزه سفال به گلدان‌ها می‌توان اشاره کرد. دیگری شامل کالاهای میناکاری، منبت، خاتم‌کاری، قلمزنی و در مجموع آثار تزئینی است که به عنوان کالاهای لوکس شهرت یافته است. بشیری‌جلال که همراه برادرانش در حوزه صادرات سفال لاله‌جین فعال است، در تمایز این دو کالا در صادرات صنایع دستی عنوان می‌کند: اخیرا کانتینری از محصولات مصرفی را به هلند صادر کردیم با قیمت 70 میلیون تومان، اما کانتینر کالاهای تزئینی و لوکس ما به بوسنی یک میلیارد تومان قیمت داشت. به گفته او، در حال حاضر صادرات کالاهای تزئینی درآمد و ارزآوری بیشتری برای صادرکنندگان خواهد داشت.

کمیل انتظاری

فرهنگ و هنر