قانونگرایی ضامن حیات اجتماعی

ما درباره برخی مفاهیم مانند زمان، پول، قدرت، ثروت، لذت، حقوق، قانون و این قبیل مفاهیم پایه‌ای به‌شدت فقیر هستیم و ادبیات قوی نداریم و کمتر متفکری داریم که در چند سطر بگوید بالاخره قدرت خوب است یا بد. برای مثال ما مفهومی به نام خیابان داریم که در دنیای جدید مظهر فضای عمومی است. در پشت ظاهر آرام خیابان، یک جنگ تاریخی در کشور ما وجود دارد. جنگ بین دولت و ملت. دولت خیابان را متعلق به خود می‌داند و ملت زمین غصب شده از سوی دولت . برای همین مردم در خیابان آشغال می‌اندازند و بی‌قانونی می‌کنند. شهروند ایرانی خیابان را متعلق به ملت نمی‌داند.

اینها در نهان انسان‌ها به صورت ژنوم منتقل شده است. بسیاری از کسانی که این کارها را می‌کنند این تئوری‌ها را نمی‌دانند اما در عمل در خیابان مجری این تئوری‌ها و حاملان این معانی هستند. اینها مسائل تاریخی است که ریشه در سیاست، فرهنگ، جامعه و اقتصاد دارد. ما تا این مساله را سامان ندهیم، هر کاری کنیم این داستان‌ها ادامه دارد و فرد به‌راحتی در خیابان زباله می ریزد. اینها در غرب هم ریشه دارد. فکر نکنیم در جهان متمدن افراد از مادرزاد این مشکلات را نداشته‌اند، بلکه آنها این مسائل را حل کرده‌اند.

در این باره تئوری فرهنگی هردر درباه ملت سازی و تئوری گوبینو قابل بررسی است. هردر معتقد است ملت‌ها حول مشترکات مانند خون، زبان، جفرافیا و... شکل می‌گیرد. همان تلقی که ما داریم و کاملا غلط است. این که ما می‌گوییم همه ما به یک تبار مشترک می‌رسیم، یک حرف کاملا غلط است چرا که اختلاط‌ها و زادوولد بسیاری در طول تاریخ بوده است. این نگاهی بوده که مثلا در آلمان به نازیسم منجر شده است. در مقابل نگاه فرانسوی که غالب است می‌گوید ما باید ملت را مبتنی بر ارزش‌های مشترک و همکاری بسازیم و اینجاست که قانون معنی پیدا می‌کند. در صورتی که در جامعه ما مردم قانون را حرف زور دولت می‌پندارند و در این جامعه طبیعی است که قانون‌شکنی مانند نقل و نبات باشد و مردم تا می‌توانند قانون‌شکنی ‌‌کنند، اما در جامعه‌ای که قانون ضامن حیات اجتماعی تلقی می‌شود، آن را دور نمی‌زنند.

دکتر امیر دبیری‌مهر

پژوهشگر و مدرس علوم سیاسی