نرم‌خبر، اطلاع‌رسانی با چاشنی احساس

رسانه‌های کشور ما نیز در امتداد این موج رسانه‌ای به نرم‌خبر توجه کرده‌اند که از بارزترین آنها می‌توان به بخش خبری 20 و 30 اشاره کرد. آنچه از ظاهر نرم‌خبرها برداشت می‌شود این است که عمدتا با لحن صمیمانه‌تر و محاوره‌ای ارائه می‌شوند. ارائه نرم‌خبرها به‌عهده گویندگان خبر نیست، بلکه افرادی آشنا به زبان بدن این بخش‌های خبری را اجرا می‌کنند. در این خبرها از زاویه‌ای متفاوت به اخبار رسمی و جدی نگاه شده و معمولا کنایه، انتقاد، طنز یا نکته‌ای چاشنی خبرها می‌شود.

نرم‌خبر، فراتر از خبر

حسین سفاری، مدیرکل اخبار داخلی خبرگزاری صدا و سیما کارکردهای متفاوتی برای نرم‌‌خبر قائل است: نرم‌خبر می‌تواند احساس بهتری برای مخاطب ایجاد کند و چنانچه در فاصله چند سخت خبر یا خبر جدی و رسمی پخش شود، حکم زنگ تفریح را خواهد داشت و اگر در انتهای اخبار قرار بگیرد، حسن ختام بخش‌های خبری محسوب می‌شود. کارکرد دیگر نرم‌خبرها، ایجاد لطافت و نرمی به کمک خلاقیت‌های ادبی و بصری است. این خبرها عمدتا از ادبیات ویژه‌ای برخوردارند و در نگارش آنها ذوق به خرج داده می‌شود و در نتیجه تاثیر بیشتری بر ذهن مخاطب دارد. سومین کارکرد نرم‌خبر، ایجاد قدرت تحلیل در مخاطب است؛ چرا که این خبرها سابقه هر خبر و اخبار مرتبط به آنها را بیان می‌کنند و جزئیاتی در اختیار می‌گذارد که امکان تحلیل را فراهم می‌کند.

از نگاه سفاری کارکرد نرم‌خبر، مدیران و خبرنگاران را بر آن می‌دارد که در انتخاب خبرها برای تبدیل به نرم‌خبر، شیوه پرداخت آنها و لحن و ادبیات هر خبر از ذوق و قریحه بهره بگیرند تا بتوانند نتیجه لازم را از این نوع اخبار بگیرند.

مدیرکل اخبار داخلی خبرگزاری صدا و سیما، پردازش اخبار را در تبدیل اخبار به نرم‌خبر مهم می‌داند و معتقد است: آنچه در شکل‌گیری نرم‌خبر اهمیت دارد، پردازش خبر است و حتی خبرهای رسمی مانند سخنرانی رئیس‌جمهور یا بیانیه‌ها و اطلاعیه‌های رسمی هم می‌توانند در قالب نرم‌خبر ارائه شوند.

انعطاف در برابر زمان

دکتر محسن بنی‌هاشمی، استاد دانشگاه صدا و سیما نیز درباره مفهوم نرم‌خبر و اشتباهاتی که در تعریف آن وجود دارد می‌گوید: نرمی و ملایمت موضوع یک خبر نیست که آن را به نرم‌خبر تبدیل می‌کند، بلکه انعطافی که این نوع خبر در مقابل زمان دارد باعث نرمش آن می‌شود. برگزاری جشن شکوفه‌ها به خاطر مضمونش نمی‌تواند نرم‌خبر باشد، بلکه به این دلیل که نمی‌شود آن را روز دوم مهر به اطلاع مردم رساند و انعطاف زمانی ندارد، دقیقا سخت خبر است.

نرم‌خبر، فوق استراتژیک است

کارکردهای نرم‌خبر از ضرورت‌های این نوع خبر حکایت دارد و برداشت‌ عمومی از این نوع‌خبر را به عنوان یک شیوه لوکس و زیبای عرضه به گونه‌ای از اخبار هویتمند و هدفمند تغییر می‌دهد. دکتر بنی‌هاشمی درباره ضرورت‌ ارائه اخبار در قالب نرم‌خبر می‌گوید: همچنان که تحولات رسانه‌ای در دنیا اتفاق می‌افتد، بشر چون با تنوع صداهای رسانه‌ای در جریان اطلاعات شناور می‌شود، نیازش به نرم‌خبر افزایش پیدا می‌کند و در کنار سخت‌خبر به یک نیاز قطعی بدل می‌شود.

این استاد ارتباطات تصریح می‌کند: هوش رسانه‌ای مردم بالا رفته و آنها مانند گذشته سخت‌خبرها را باور نمی‌کنند؛ بنابراین زمان آن رسیده که رسانه با نرم‌خبرها بر دل و احساس مخاطب تاثیر بگذارند. رسانه‌ها با سخت خبرها اطلاعات می‌دهند، اما با نرم‌خبرها ایدئولوژی می‌سازند.

از نگاه این استاد ارتباطات دانشگاه صدا و سیما، نرم‌خبر‌ها از اطلاع‌رسانی صرف به اطلا‌ع‌رسانی سرگرمی ارتقا پیدا می کنند‌ و با اثرگذاری بر احساس مخاطب به ذهن او جهت می‌دهند. وی با استناد به همین تعاریف و برداشت‌ها تاکید می‌کند: نرم‌خبر فوق استراتژیک است چون در عصر رقابت رسانه‌ها، هر رسانه‌ای که بتواند دل مخاطبان بیشتری را ببرد، در جهت‌دهی به ذهن جمعیت بیشتری از مخاطبان موفق خواهد بود و اگر رسانه‌ای نتواند دلبری کند، در این رقابت شکست خواهد خورد.

شگفتی راز نرم‌خبر

نرم‌خبرها با کارکردهای متنوع هنوز نتوانسته‌اند خبرهای رسمی و جدی را از میدان به در کنند و به نظر می‌رسد قرار هم نیست چنین اتفاقی رخ بدهد. امیر شجاعی، خبرنگار و مجری بخش خبری «صرفا جهت اطلاع» درباره ویژ‌گی‌های این دو نوع خبر می‌گوید: در سخت‌خبرها یا همان خبرهای رسمی و جدی، تازگی و فوریت لحاظ می‌شود، اما در نرم‌خبر آنچه اولویت دارد، شگفتی و شهرت است.

این خبرنگار درباره کارکرد مهم نرم‌خبر می‌گوید: خبرهای رسمی از وقوع رخدادها اطلاعات می‌دهند و شاید چندان فرصتی برای پرداختن به چرایی و چگونگی آنها نداشته باشند و این کاری است که نرم‌خبر با لحن ملایم‌تر و متفاوت‌تر انجام می‌دهد.

از نگاه شجاعی، کارکرد نرم‌خبرها ایجاب می‌کند اخباری برای پرداخت به صورت نرم‌خبر انتخاب شوند که از ارزش شگفتی و شهرت برخوردارند؛ یعنی از وقوع اتفاقی عجیب، غیرمتعارف و متفاوت خبر می‌دهند یا از اتفاقی که برای سیاسیون، ورزشکاران، هنرمندان، بازیگران و دیگر افراد شهیر جامعه رخ داده است.

دکتر بنی‌هاشمی در این زمینه به انطباق خبری اشاره می‌کند و آن را مهم ترین ارزش و ویژگی‌ نرم‌خبر می‌داند. وی تاکید می‌کند: مسابقه سرعت بین رسانه‌ها در زمینه سخت‌خبرها رخ می‌دهد، اما مسابقه خلاقیت به نرم‌خبر ارتباط دارد. در سخت‌خبر، سرعت ارائه در درجه اول اهمیت قرار دارد و در نرم‌‌خبر خلاقیت از انتخاب خبر، زمان‌سنجی ارائه آن و پردازش خبر بر سرعت اولویت دارد.

این استاد دانشگاه توجه به تاثیرات روانی خبرها را در نرم‌خبرها بسیار بیشتر از سخت‌خبر می‌داند و توضیح می‌دهد: نرم‌خبر به اهالی رسانه اجازه می‌دهد در فرصتی عرضه و ارائه شوند که در کنار سایر اخبار و شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه مفهوم و برداشت مد نظر اهالی رسانه را ایجاد کنند.

صمیمت ابزار ارائه نرم‌خبر

تعاریف ارائه شده از ماهیت و عملکرد نرم‌خبر، حاکی از آن است که خبر صرفا به واسطه لحن و بیان محاوره‌ای، به نرم‌خبر تبدیل نمی‌شود.

امیر شجاعی در این باره پا را فراتر گذشته و نه تنها اعتقادی به تاثیر لحن گوینده در نرم‌شدن اخبار ندارد، بلکه توضیح می‌دهد: یک خبر می‌تواند عقبه‌ای بسیار جدی و رسمی داشته باشد، اما به شیوه‌ای پرداخت و ارائه شود که نرم و ملایم باشد و در زمره نرم‌خبرها قرار بگیرد. لحن مجری یا گوینده، صرفا یک ابزار است که معمولا با ماهیت خبر متناسب می‌شود، اما این امکان وجود دارد نرم‌خبر با لحن جدی و رسمی نیز ارائه شود.

دکتر بنی‌هاشمی درباره لحن نرم‌خبر تاکید می‌کند: در نرم خبر‌، رسانه این فرصت را دارد که رابطه‌اش را با مخاطب خودمانی‌تر کند، اما باید مراقب بود این رابطه از چارچوب خارج نشود. نباید ظرفیت‌های اقتداری خبر شکسته شود، اما کلیشه‌های سنتی را می‌توان کنار گذاشت.

نخبه‌ها در خدمت نرم‌خبر

طبیعی است اخباری که زوایای تازه‌ای از رخدادها را به نمایش می‌گذارد، شیوه ارائه آنها نیازمند دانش و توانایی ویژه‌ای است.

امیر شجاعی تصریح می‌کند: اگر بهترین‌ نرم‌خبرها در اختیار گویندگانی قرار بگیرد که اجرای تلویزیونی را تجربه نکرده باشند یا به‌عبارتی درباره زبان بدن، لحن و بیان اطلاعات درستی نداشته باشند، نتیجه چیزی جز لطمه به خبر نخواهد بود. مجری در این نوع اخبار سهم زیادی دارد. همچنان‌که نویسندگان این نوع خبرها نیز باید از توانایی‌ها و مهارت‌های خبرنویسی برخوردار باشد و البته صاحب‌نظر و ذوق نیز باشد.

تجربه‌ای به نام 20 و 30

امیر شجاعی به عنوان خبرنگار برنامه 20 و 30، حسین سفاری و دکتر بنی‌هاشمی بر این عقیده‌اند در زمینه تولید و ارائه نرم‌خبر هنوز ابتدای راه هستیم و اشتباهات رایجی درباره نرم‌خبر وجود دارد که باید به آنها توجه شود.

دکتربنی هاشمی بر ضرورت خلاقیت نیروهای خبری در رسانه تاکید دارد؛ اما از نگاه او خلاقیت به تنهایی کفایت نمی‌کند و مدیران رسانه‌ای باید با ایجاد شرایط مناسب زمینه بروز خلاقیت در عوامل خبری را فراهم کنند. وی مدیران رسانه‌ای را به ایجاد رضایت شغلی، فضای حرفه‌ای امن و بدون فشار و ارائه فرصت تجربیات بیشتر دعوت می‌کند و می‌گوید: مدیران رسانه‌ای باید نرم‌خبر سفارش بدهند و شرایط تولید نرم‌خبرهای جذاب را فراهم کنند. با دیدگاهی مصلحانه و دلسوزانه و با توجه به اهمیت نرم‌خبر باید بگویم متاسفانه وضعیت نرم خبرهای ما جذاب نیست. هر قدر فضاهای خبری، منعطف‌تر، علمی‌تر و غیرعامرانه‌تر باشد، ظرفیت‌های نرم‌خبر بالاتر می‌رود چون تولید نرم‌خبر به خلاقیت، نخبگی فرهنگی و پختگی‌ خبری نیاز دارد.

نرم‌خبر و تاثیرگذاری القایی

دکتر محسن بنی‌هاشمی، استاد دانشگاه صدا و سیما درباره شیوه تاثیرگذاری نرم‌خبرمی‌‌گوید: براساس مطالعات انجام شده بخش قابل توجهی از مردم راست دست هستند، بنابراین نیمکره چپ مغز در بخش زیادی از مردم غالب است. از آنجا که این نیمکره امور عقلانی و منطقی را مدیریت می‌کند چنانچه در ارائه اخبار از موسیقی یا امثال آن استفاده کنیم، یعنی از تکنیک‌های القایی به جای اقناع بهره ‌گرفته‌ایم. نرم‌خبر بر خلاف سخت‌خبر به دلیل بهره‌مندی از خلاقیت‌های ادبی و بیانی از تکنیک‌های القایی بهره می‌گیرد و از منظر مدیریت هیجانی و عاطفی اهمیت پیدا می‌کند. اخباری که با این دیدگاه تولید می‌شوند، زنجیره‌ای شامل توجه به خبر، اعتماد به آن و اعتبار رسانه را در درازمدت پدید می‌آورند.

آذر مهاجر

رادیو و تلویزیون