تـلخ و شـیرین یک شـروع تـازه

چرا برای برخی کودکان ورود به مدرسه و جدایی از پدر و مادر با کلی دردسر و اضطراب همراه است؟ آمادگی کودکان برای ورود به مدرسه با توجه به سن و مقطعی که ورود می‌کنند، متفاوت است.

معمولا کودکانی که سابقه رفتن به مهدکودک را دارند با آمادگی بیشتر و با کمترین مشکلات وارد مقطع ابتدایی می‌شوند یا حداقل کودکانی که مقطع پیش‌دبستانی را گذرانده‌ و دوره‌های لازم برای رشد مهارت‌های شناختی و اجتماعی کودک را گذرانده‌اند با کمترین مساله وارد مقطع ابتدایی می‌شوند.

پس بهتر است اولین سن جدایی کودک از منزل و مادر را سه سالگی در نظر بگیریم که سن اجتماعی شدن کودکان است.

اگر مادر خانه‌دار باشد نیز توصیه می‌شود حتی اگر شده به صورت نیمه‌وقت کودک را به مهد کودک بفرستد که کودک بتواند آموزش‌های لازم قبل از سنین مدرسه را دریافت کرده و از نظر اجتماعی شدن نیز به خوبی بتواند این دوره را طی کند.

با درنظر گرفتن این سن کمترین مشکلات را برای ورود به مدرسه خواهیم داشت.

آیا این نوع ترس و دلهره طبیعی است؟

ورود به یک محیط جدید و دور شدن از محیط خانوادگی و دور شدن از اسباب‌بازی و اتاق خواب طبیعتا استرس‌هایی را به کودک وارد می‌کند.

هر چقدر کودک قبلا با محیطی که قرار است با آن زندگی کند و آموزش ببیند، آشنا شده باشد، طبیعی است که میزان استرس‌ها کم می‌شود.

پس توصیه می‌شود در صورتی که مقدور است در طول تابستان کودک از کلاس‌هایی که در محیط مدرسه جدید برگزار می‌شود، استفاده کند و حتی اگر خانواده نتوانست کودک را در کلاس‌های همان مدرسه ثبت‌نام کند.

بهتر این است در روزهای پایانی شهریور مرتب به بهانه‌های مختلف به مدرسه سر زده شود تا کودک با محیط جدید آشنایی پیدا کند و در محیط مدرسه با کمترین میزان استرس همراه باشد.

مدرسه و معلمان تا چه اندازه در زمینه کاهش ترس نقش دارند؟

برخورد اولیای مدرسه با کودک در روزهای آغازین سال تحصیلی می‌تواند در کم کردن سطح اضطراب کودکان بسیار کمک‌کننده و تاثیرگذار باشد.

خیلی خوب است در سال‌های اخیر جشن شکوفه‌ها برگزار می‌شود و اولین روز ورود کودکان به مدرسه با شادی و جشن همراه است و کودکان در روز جشن شکوفه‌ها تفریح کرده و با یک خاطره خوب مدرسه را ترک می‌کنند.

این یک آمادگی خوب برای ورود به مدرسه است. خوشبختانه استقبال بسیار خوبی در روز اول مدرسه از کودکان می‌شود.

معمولا به کودکان شاخه‌های گل می‌دهند و مدیران، ناظمان و معلمان مدرسه برخورد خوبی با دانش‌آموزان دارند.این کار می‌تواند در کم کردن اضطراب کودکان و جذب آنها به محیط آموزشی موثر باشد.

توصیه می‌شود معلمان نیز همچنان که همیشه این را مدنظر داشته‌اند بخصوص در مورد بچه‌های اول ابتدایی این نکات را رعایت کنند تا شاید کودکان ما با کمترین میزان استرس و آمادگی بیشتر وارد کلاس اول شوند.

سیستم نمره‌دهی و امتیازگیری در مدارس تا چه حد می‌تواند روی اضطراب و استرس‌های دانش‌آموزی تاثیرگذار باشد؟

خوشبختانه با توجه به تحولی که در سال‌های اخیر در نظام آموزشی انجام شده و این‌که ارزشیابی از کمی به کیفی تغییر پیدا کرده، مساله نمره و ارزشیابی صفر تا 20 را حداقل در مقطع ابتدایی نداریم و این خود باعث می‌شود که بار بزرگی به نام استرس نمره از روی دوش کودکان ما و همچنین والدین آنها برداشته شود.

ارزشیابی کیفی چیزی است که ما به شدت توصیه می‌کنیم، زیرا باعث می‌شود که کودکان اضطراب کمتری داشته باشند.

خوشبختانه آموزش‌ها در چند سال اخیر دانش‌آموز‌محور و فعالیت‌ها گروهی‌تر شده است؛ یعنی بچه‌ها در گروه‌های مختلف قرار می‌گیرند و آموزش به صورت گروهی پرداخته می‌شود و نتیجه گروهی مهم است نه این‌که فقط فردمحور باشند. یعنی بچه‌ها یاد می‌گیرند که وارد رقابت‌های مخرب نباشند.

انسجام گروهی کودکان بیشتر می‌شود. وابستگی به هم در گروه بیشتر شده و تلاش جمعی است که مورد تشویق قرار می‌گیرد و همین تلاش جمعی است که باعث می‌شود انگیزه بچه‌ها برای حضور در فعالیت گروهی بیشتر شود.

بنابراین تغییری که در نظام آموزشی رخ داده از نظر کیفی بوده و از آنجا که فعالیت‌ها گروه‌محور است و زمینه ورود بچه‌ها در رقابت‌های ناسالم را کمتر می‌کند، باعث می‌شود بچه‌ها با کمترین میزان استرس در مدرسه روبه‌رو شوند.

طبیعی است که چون رفتار معلم نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای را ایفا می‌کند در صورتی که معلمان ما صبوری بیشتری داشته باشند و با مهربانی و صبر بیشتر با کودکان برخورد کنند، میزان استرس کمتر می‌شود.

امیدواریم که در هیچ مدرسه‌ای شاهد توهین، تخریب، سرزنش و خدای نکرده تنبیه بدنی از طرف معلمان نباشیم که تمامی این موارد در بالا بردن سطح استرس کودکان تاثیرگذار است و ما آن را به‌عنوان کودک‌آزاری به حساب می‌آوریم.

بدیهی است که این موارد میزان استرس و اضطراب کودک را بالا می‌برد و کارایی کودک به عنوان یک دانش‌آموز در مدرسه پایین می‌آید و در موارد شدید حتی امتناع از رفتن به مدرسه را هم شاهد هستیم.

برخی از دانش‌آموزان با تنبلی و کرختی روبه‌رو هستند. برای مقابله با این تنبلی چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟

در مورد کودکانی که کرختی و بی‌حوصلگی دارند، باید گفت که توجه به ساعت خواب دانش‌آموز بسیار مهم است.

توصیه ما به والدین این است که در طول سال تحصیلی در منزل حتما ساعت خواب مشخصی برای کودکان در نظر بگیرند.

بچه‌ها نباید همزمان با والدین به محل خواب مراجعه کنند. باید ساعت خواب برای بچه‌های مقطع دبستانی بین 8 تا 9 شب برنامه‌ریزی شود و باید روی این قانون تاکید داشته باشند.

میزان خواب کودک اگر کافی باشد، سستی و کرختی کودک در طول روز کمتر خواهد بود. انجام چند ورزش صبحگاهی سر صف به کاهش میزان کرختی و سستی بچه‌ها در طول روز کمک می‌کند

خیلی از مدارس این ورزش صبحگاهی سر صف را دارند که بسیار کمک‌کننده است.

بهترین شیوه برای تشویق و مسئولیت‌پذیری کودکان در انجام تکالیف چیست؟

برای کودکانی که وارد مقطع ابتدایی بخصوص کلاس‌های اول و دوم می‌شوند خصوصا ماه‌های اول بهتر است قوانینی برای انجام تکالیف آنها در منزل در نظر گرفته شود.

این قوانین باید حتما با هماهنگی معلم مدرسه باشد. برای بچه‌ها زمان تکلیف را بین نیم تا یک ساعت بستگی به مقطع کودک مشخص می‌کنند.

بیشترین زمان این کار می‌تواند دو ساعت در مقطع ابتدایی باشد و به بچه‌ها تاکید می‌شود که بین این زمان‌ها باید تکالیف انجام داده شود و بعد از آن تکالیف جمع شود و دیگر سراغ تکلیف نروند.

گذاشتن این قوانین در محیط مدرسه و منزل این کمک را می‌کند که بچه‌های ما نظم‌پذیر و مسئولیت‌پذیر شوند و مدیریت زمان را نیز به آنها یاد دهیم.

درخصوص بچه‌هایی هم که هنوز ساعت را بلد نیستند استفاده از زمان‌سنج‌ها و نشان دادن عقربه به آنها کمک می‌کند مفهوم زمان و ساعت را یاد و مدیریت زمان را برعهده بگیرند.

بدیهی است که در ابتدا مدیریت زمان برای آنها کار ساده‌ای نیست. همراهی والدین خصوصا مادر در کمک به فرزند برای برنامه‌ریزی در انجام تکالیف معمولا کمک می‌کند که کودک مدیریت زمان را یاد گرفته و آموزش ببیند که طی زمانی که برای تکالیف در نظر گرفته شده تکالیف خود را انجام دهد.

بچه‌ها به خصوص در مقطع اول و دوم به نظارت نیاز دارند. یادمان باشد منظور از نظارت بر انجام دروس به هیچ وجه نشستن کنار کودک نیست، زیرا بشدت در مورد انجام تکالیف به مادر وابسته می‌شود.

نظارت و سرزدن بر انجام درس را شدیدا توصیه می‌کنیم که با سرپرستی مادر انجام بگیرد، اما بچه باید از همان روزهای ابتدایی یاد بگیرد که تکالیف مربوط به اوست و انجام آن نیز مربوط به خودش است و مادر تنها یک سرپرستی برای انجام بهتر تکالیف را به عهده دارد.

فرحناز احمدی - سیب