یمن، سنگ محک رسانه‌های خبری

الجزیره؛ مبدع ادبیات هجومی به یمن

غلامرضا کوچک شوشتری، خبرنگار سال‌های دفاع مقدس که تجربه اداره دفاترخبری داخل و خارج از کشور را دارد، معتقد است: شبکه الجزیره با مجرب‌ترین کادر خبری در جنگ 33 روزه اسرائیل علیه لبنان، بیداری اسلامی تونس درسال 2010 تونس و پس از آن در مصر و سایر کشورها با تمام قدرت وارد عرصه شد و با برخورداری از پشتوانه قوی مالی و لجستیک اقدام به پوشش رسانه‌ای تحولات مردمی و سیاسی کرد. تا این مرحله، کوشش رسانه‌ای این شبکه به لحاظ تخصصی قابل توجه بود ولی به تدریج با سوگیری سیاسی این شبکه در وقایع کشور سوریه و یمن، حرکت در قوس نزول را آغازکرد. با شروع عملیات عاصفه الحزم سعودی علیه یمن، شبکه الجزیره با به‌کارگیری همه توانایی‌های حرفه‌ای، اقدام به خبرسازی به جای بیان حقایق عرصه و میدان و نقل خبر کرد.

این انحراف رسانه‌ای از رسالت باعث شده مخاطبان پرشمار این شبکه در سراسر جهان دیگر نتوانند چون گذشته به آن اعتماد کنند، به نحوی که ساده‌ترین اهالی خبر عرصه رسانه و مخاطبان عام به سادگی، غیرواقعی بودن خبرها را تشخیص می‌دادند و می‌دهند. الجزیره با این اقدام به ظاهر تخصصی، اما غیرعادلانه خود بر ضدمردم مظلوم یمن پا جای سلف آمریکایی خود یعنی شبکه سی‌ان‌ان گذاشت که در جنگ خلیج فارس در سال 1990 بر ضد عراق انجام داد. به عنوان نمونه، الجزیره اعلام کرد: «نیروهای طرفدار حوثی‌ها در تعز، گلوله جنگی به سوی تظاهرکنندگان شلیک کردند.» یا «راهپیمایی طرفداران حکومت قانونی در تعز با خشونت طرفداران حوثی‌ها مواجه شد.» این در حالی است که حتی یک گلوله هم شلیک نشده بلکه با تغییر ادبیات خبر و ارائه آن روی نوار متحرک خبر (خبرعاجل) ضمن حفظ آثار خبر دروغ اول در بیننده، با تکرار آن با ادبیاتی تازه و تکرار آن در ساعات بعدی دائما مخاطب پیگیر خود را در فضایی کاذب، دچار التهاب خبری می‌کند و در خلال آن با دعوت از مهمانان و کارشناسان متعدد به این جو دروغین بر ضد انصارالله و حوثی‌ها دامن می‌زند. این شبکه همچنین در ابداع ادبیات هجومی بر ضد انصارالله و جعل واژه‌های غیرمنطبق با حقایق صحنه بسیار فعال است و با نادیده گرفتن لشکرکشی ائتلاف به سرکردگی سعودی به یمن، مدافعان یمنی را میلیشیای حوثی یا کودتاگران علیه حکومت قانونی نامگذاری کرد تا هم بر شکاف‌های مذهبی تاکید کند و هم پیوستن ارتش یمن به گروه‌های مردمی یمن و انصارالله را نادیده انگارد.

العربیه؛ پیشقراول جنگی خادم‌الحرمین

کوچک در ادامه گفت: شبکه العربیه سعودی در جنگ یمن به‌عنوان پیشقراول جنگی خادم الحرمین، ملک سلمان عمل می‌کند. این شبکه و توابع آن یعنی شبکه الحدث و سایت اینترنتی العربیه با ارائه خدمات متقابل به یکدیگر کوشش دارد دست‌های خون‌آلود سعودی‌ها در یمن را تطهیر و با انحراف از کار اطلاع‌رسانی به حرفه پروپاگاندای جنگی و سیاسی، مخاطبان خود را در جهان عرب به وادی دلخواه بکشاند. اکنون می‌توان به غیبت رسانه‌های بین‌المللی در جنگ یمن اشاره کردکه نوعی همراهی و همدلی با عربستان سعودی و باز گذاشتن عرصه برای ارتکاب هر نوع جنایت است. دور نیست زمانی که آشکار شود چرا عرصه رسانه‌ای یمن با شبکه‌های الجزیره و العربیه اداره می‌شود و در این محاصره رسانه‌ای علاوه بر محاصره اقتصادی و نظامی منطقه توسط ائتلاف به رهبری سعودی، چه دست‌هایی در کار است. خبرگزاری رویترز قبل از حمله گسترده ائتلاف سعودی به عدن در خبری ساختگی، عملیات هلی‌برن و پیاده‌سازی نیروهای مهاجم ائتلاف را در فرودگاه یمن انتشار می‌دهد تا با این عملیات روانی مدافعان انصارالله و مردم منطقه را تحت تاثیر قرار دهد.

انعکاس توحش داعش در قاب الجزیره و العربیه

محمدرضا طلاجوران، خبرنگار فعال در رویدادهای کشورهای عربی درباره عملکرد رسانه‌های عرب در ناآرامی‌های منطقه گفت: آوردگاه بزرگ رسانه‌ای در عرصه سیاسی منطقه جنگ غزه بود؛ رویدادی که هرچند بخشی از واقعیت‌ها در رسانه‌های محور غربی ـ عربی گفته می‌شد، اما کاملا هدفدار و در جهت تامین منافع رژیم صهیونیستی بود. اکثر شبکه‌های عربی ازجمله العربیه در قبال جنایات رژیم صهیونیستی سکوت کردند؛ سکوتی که عملا به دفاع از جنایتکار منجر شد تا جایی که سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان در واکنش به این رویکرد شبکه‌العربیه از این شبکه به عنوان شبکه العبریه یاد کرد. بعد از شعله‌ور شدن آتش فتنه در سوریه، العربیه به ارگان رسمی گروه‌های تروریستی فعال بر ضد نظام سوریه تبدیل شد که بعدها در پی تحولات سیاسی، الجزیره قطر نیز با تغییر رویکرد به جبهه العربیه پیوست. به این ترتیب، دو شبکه الجزیره و العربیه با انعکاس گسترده وحشیگری و جنایات گروه‌های تروریستی و گسترش رعب و وحشت در مناطق مختلف سوریه، مقاومت مردمی و مدافعان شهرها را پیش از آغاز هر جنگی متزلزل می‌کردند. سیاست رسانه‌ای که در عراق هم انجام داده بودند. جالب این که این شبکه‌ها در قبال اخبار ملت مظلوم یمن و بحرین سکوت اختیار کردند. در این میان،‌ رسانه ملی در جریان تحولات منطقه هر جا امکان حضور میدانی خبرنگارانش ممکن بود حاضر شد، اوج این حضور میدانی در لبنان، سوریه و عراق بود؛ حضوری موثر و تاثیرگذار که در این راه شهدا و مجروحانی هم تقدیم این جنگ نرم کرده است که از آن جمله می‌توان به شهادت خبرنگار پرس‌تی‌وی در سوریه، مجروحیت مدیر دفتر العالم و خبرنگار خبرگزاری صداوسیما در سوریه اشاره کرد که آقای سیدمحمدحسن حسینی به درجه جانبازی نایل شده‌اند. شبکه‌های برون‌ مرزی، ازجمله العالم، الکوثر و پرس‌‌تی‌‌وی در مقابل تبلیغات و سمت‌گیری رسانه‌های معتبر دنیا توانستند، تصاویر زنده و لحظه به لحظه از بمباران شهر غزه و اجساد متلاشی و پیکرهای سوخته کودکان فلسطینی در اثر بمب‌های خوشه‌ای و فسفری صهیونیست‌ها را در برابر چشمان بسته مجامع دفاع از حقوق بشر قرار دهند.

کتمان واقعیات در ائتلاف رسانه‌های عربی

سیداحمد سادات، مدیر شبکه العالم درباره عملکرد رسانه‌های منطقه درخصوص یمن به وجود سه طیف رسانه اعتقاد دارد. اول طیف رسانه‌های عربی ـ خلیجی (خلیج فارس)، دوم طیف رسانه‌های محور مقاومت و سوم طیف رسانه‌های غربی.

سادات افزود: نزدیک به 80 درصد رسانه‌های منطقه مستقیم توسط عربستان اداره می‌شود یا سعودی بر آنها نفوذ دارد. این طیف طرفدار نظام فکری سعودی و موافق و حامی حمله ائتلاف به سرکردگی عربستان در حمله به یمن هستند.

رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران و برخی رسانه‌های سوریه، لبنان و عراق (به استثنای فلسطین) محور مقاومت و مخالف کامل طیف اول هستند که از ابتدا با حمله عربستان و ائتلافش مخالف بودند و هستند و از آنها به عنوان متجاوز یاد می‌‌کنند.

طیف سوم رسانه‌های غربی هستند که خود شامل دو بخش 1 ـ عرب زبان مانند بی‌بی‌سی عربی، فرانس عربی، دویچه عربی... و 2 ـ غیرعرب زبان که شامل بی‌بی‌سی، سی‌ان‌ان و فرانس 24 می‌شود. این طیف هم بخصوص بخش عرب زبان آن دنباله رو گفتمان رسمی طیف اول یعنی عربستان هستند، اما بخش دوم آن یعنی غیرعرب زبان به واسطه عملکرد رسانه‌های محور مقاومت مجبور شدند برخی وقایع را بازتاب دهند؛ مانند گزارش بی‌بی‌سی مبنی بر این که عربستان تأسیسات زیربنایی، بیمارستان‌ها، مدارس، مساجد و خانه‌های مردم یمن را هدف قرار داده است؛ اما بخش عرب زبان رسانه‌های غربی تمام اخبار واقعی و میدانی داخل یمن را سانسور مطلق می‌کنند. چندی پیش رسانه ملی خبر تلفات و انهدام تانک‌های آبراهام امارات در یکی از بندرهای یمنی را پوشش داد که این روشنگری موجب شد، صدای وزیر خارجه امارات بلند شود، اما مدتی نگذشت که خبر تلفات ائتلاف عربستان و امارات در عملیات صافر را نتوانستند کتمان کنند. رسانه‌های الجزیره و العربیه در ناآرامی‌های یمن با یکدیگر همپوشانی و همکاری دارند. آنان از مردم مسلمان و انصارالله یمن به عنوان کودتاچی و آشوبگر و از نیروهای منصورهادی و مزدوران به عنوان نیروهای مقاومت مردمی یاد می‌کنند.

این شبکه‌ها به دروغ مدعی هستند چند نیروی ایرانی در نبرد یمن به اسارت درآمده و عملیات روانی علیه جمهوری ـ اسلامی ایران به راه انداخته‌اند که ایران در جنگ یمن حضور دارد که رسانه‌های غربی هم در دام این عملیات روانی افتادند، به طوری که انگار خاک یمن، صحنه رویارویی ایران و عربستان است در حالی که ایران هیچ نیروی نظامی و عملیاتی در یمن ندارد، اما همیشه اعلام کرده‌ایم ایران حامی مردم مظلوم یمن و انصارالله است.

جنایات آل سعود

شبکه‌های الجزیره و العربیه با توصیف بمباران هواپیماهای آمریکایی عربستان در هدف قرار دادن دقیق و نقاط معین، کوشش می‌کنند با پرده‌کشیدن روی حجم عظیم جنایات آل‌سعود در کشتارها و تخریب‌ها، حاکمان سعودی را به رعایت اصول اخلاقی جنگ پایبند جلوه دهند و حتی با کتمان هدف قرار گرفتن اماکن غیرنظامی یمن، حضور غیرنظامیان پناهجو در اماکن دولتی را زیر سوال ببرند. در مقابل مدعی گلوله باران مناطق مسکونی توسط تانک‌های انصارالله و حوثی‌ها می‌شوند.

محمدزند کریمخانی

رادیو و تلویزیون