منابع فسیلی رو به کاهش دریاها رو به گسترش

دانشمندان پیش از این تصور می‌کردند صفحات یخی گسترده‌ای که بخش غربی جنوبگان را در برگرفته، پایدار است و هزار سال طول می‌کشد تا پیامدها و تبعات ناشی از گرمایش جهانی بتواند به آب شدن این توده یخی منجر شود، اما براساس شبیه‌سازی‌های جدیدی که بتازگی نتایج آن منتشر شده است، به نظر می‌رسد صفحات یخی جنوبگان بسیار آسیب‌پذیر است و در نتیجه تغییرات سطح آب دریاها می‌تواند از آنچه پیش از این تصور می‌شد، شدت بیشتری داشته باشد. نکته مهم این است که بشر در ایجاد چنین تغییراتی نقش بسیار مهمی دارد. ریچارد وینکلمن، از استادان فیزیک که اکنون در زمینه طراحی مدل‌های رایانه‌ای با موسسه پستدام (Postdam) برای بررسی تاثیرات آب و هوایی همکاری دارد، بر این باور است آنچه امروز بشر در نتیجه انتشار گازهای گلخانه‌ای بر سر طبیعت می‌آورد در مدت چند دهه به ایجاد تغییراتی منجر خواهد شد که نسل‌های آینده باید با پیامدهای آن دست و پنجه نرم کنند.

تغییری بی‌سابقه در تاریخ تمدن بشر

سفر وینکلمن به جنوبگان این فیزیکدان را به تحقیق درباره ارتباط بین افزایش سطح دی‌اکسید‌کربن اتمسفر و کاهش طول عمر توده‌های یخی که سردترین قاره این کره خاکی را در برگرفته است، علاقه‌مند کرد. این محقق به منظور کشف اثرات بلندمدت پدیده گرمایش جهانی بر جنوبگان، تصمیم گرفت در یک طرح تحقیقاتی مشترک با دانشمند اقلیم‌شناس کن کالدیرا، از موسسه علوم کارنگی دانشگاه استنفورد همکاری داشته باشد. این اقلیم‌شناس پیش از این در مقاله‌ای که سال 1979 در نیویورک تایمز منتشر شده بود نسبت به وقوع سیل عظیم ناشی از آب شدن یخ‌های جنوبگان هشدار داده بود. به این ترتیب با استفاده از مدل رایانه‌ای که از سوی اندی ریدول از محققان دانشگاه بریستول طراحی شده بود، تاثیر افزایش سطح گازهای گلخانه‌ای بر اتمسفر و اقیانوس‌ها شبیه‌سازی شد و تاثیرات ناشی از افزایش دما در نتیجه افزایش میزان آلاینده‌ها بر صفحات یخی مورد بررسی قرار گرفت.

محققان افزایش انتشار کربن را در محدوده‌ای از 93 گیگاتن (به عنوان پیامد ناشی از یک دهه مصرف سوخت‌های فسیلی با سرعت کنونی) تا 12 هزار گیگاتن (براساس مقدار کربن موجود در بقایای کشف و ذخیره شده زغال سنگ، نفت و گاز) در چند قرن آینده مدل‌سازی کرده‌اند. یک گیگاتن برابر است با یک میلیارد تن کربن و سوزاندن سوخت‌های فسیلی با سرعت کنونی به انتشار 10 میلیارد مترمکعب کربن یا 10 گیگاتن کربن منجر می‌شود که هر سال وارد جو خواهد شد. شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهد اگر 500 گیگاتن کربن دیگر در جو منتشر شود، در هزار سال آینده سطح آب دریاها بیش از یک متر افزایش خواهد یافت. براساس بدترین سناریو محتمل مورد انتظار در این زمینه، اگر در طول چند قرن آینده همه ذخایر سوخت‌های فسیلی سوزانده شود هر قرن سطح آب دریاها بیش از سه متر افزایش می‌یابد و به این ترتیب در 10 هزار سال آینده افزایش سطح آب دریاها به 50 متر می‌رسد. چنین تغییری در طول تاریخ 10 هزار ساله تمدن بشری بی‌سابقه است و به این ترتیب شهرهای ساحلی مانند نیویورک، هامبورگ، لاگوس، شانگهای، سیدنی و ریودوژانیرو که اکنون سکونتگاه بیش از یک میلیارد نفر از مردم دنیاست، در معرض خطر قرار می‌گیرند. به این ترتیب می‌توان گفت هر 10 گیگاتن کربن به حدود 3 سانتی‌متر افزایش سطح آب دریاها در هزار سال آینده منجر خواهد شد.

سپر محافظتی موجودات در معرض خطر

ساکنان قاره جنوبگان، یعنی پرندگان دریایی، پنگوئن‌ها و شیرهای دریایی مانند انسان‌هایی که در حاشیه سواحل اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند، با پیامدهای ناشی از ذوب شدن توده‌های یخی مواجه می‌شوند که نقش سپر محافظتی برای حفظ حیات و زندگی آنها دارد. اگرچه ممکن است بعضی از این حیوانات در باغ وحش‌هایی در سراسر دنیا ساکن شوند، اما بسیاری از گونه هایی که زندگی آنها به این صفحات یخی وابسته است در هزاره بعدی در معرض خطر انقراض و نابودی قرار می‌گیرند. در چنین شرایطی استفاده از راهکارهایی مانند ایجاد پوششی از جنس اسید سولفوریک در لایه استراتوسفر به منظور شبیه‌سازی فرآیند خنک‌سازی یک آتشفشان نیز کارآمد نخواهد بود. زمانی که توده‌ها و صفحات یخی ذوب می‌شوند بازگشت مجدد به چنین شرایطی از نظر طبیعی با محدودیت‌های بسیاری همراه است.

شاید اکنون خیلی دیر باشد که بخواهیم برای حفظ بخش‌هایی از ذخیره یخی در غرب جنوبگان چاره‌ای بیندیشیم. تحقیقات جدید نشان می‌دهد صفحات یخی از حوضه آموندسن از نقطه غیرقابل بازگشت عبور کرده است. زیرا اقیانوس‌های گرم به سطح زیرین یخچال‌های طبیعی راه یافته است. بنابراین حتی اگر دی‌اکسیدکربن اضافه‌تری در جو منتشر نشود نیز در چنین شرایطی آب شدن توده‌های یخی ادامه پیدا خواهد کرد. در نتیجه با ادامه روند ذوب توده‌های یخی و همچنین عوامل دیگری از کاهش حجم صفحات یخی گرینلند و یخچال‌های کوهستانی تا گسترش آب‌های گرم در سطح زیرین توده‌های یخی، افزایش سطح آب دریاها در روندی کند و تدریجی یا روندی سریع‌تر در هزاره بعدی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

تولید گازهای گلخانه‌ای متوقف شود

شبیه‌سازی‌های بیشتر نشان داده است اگر بیش از یک تریلیون تن کربن به اتمسفر راه پیدا کند نواحی شرقی جنوبگان نیز با بحران مشابهی مواجه خواهد شد. آنچه در این زمینه بیش از هر موضوع دیگر موجب شگفتی محققان شده سرعت ذوب صفحات یخی در نواحی شرقی جنوبگان است. به گفته محققان حدود ده هزار سال طول می‌کشد تا ورقه بزرگ یخی نیمکره شمالی در پایان عصر یخبندان ذوب شود. بنابراین به نظر می‌رسد ذوب تدریجی بخش شرقی جنوبگان نیز به یک بازه زمانی ده هزار ساله نیاز داشته باشد. این در حالی است که با توجه به مقدار کربن منتشر شده در جو ممکن است چنین فرآیندی در یک بازه زمانی 200 ساله اتفاق افتد.

اگر بتوان افزایش دمای زمین را در محدود دو درجه سانتی‌گراد ثابت نگه داشت ـ که تقریبا معادل انتشار 500 گیگاتن کربن بیشتر یا در مجموع یک تریلیون تن کربن است ـ افزایش سطح آب دریاها به بیش از 2 متر می‌رسد. در بررسی تاثیر چنین سناریوهایی در آینده باید توجه داشته باشیم که اثرات چنین روندی به زیرساخت‌های بتنی که امروزه انتخاب می‌شود بستگی دارد. برای مثال هر تصمیمی که برای ساخت یک نیروگاه در فلوریدا گرفته شود در قرن‌های بعدی در روندی که می‌تواند مرزهای ساحلی این ایالت را در معرض خطر قرار دهد، نقش تعیین‌کننده‌ای خواهد داشت. اجتناب از تولید گازهای گلخانه‌ای تنها راهکاری است که می‌تواند بشر را از چنین پیامدهایی مصون نگه دارد.

عقب‌نشینی از خطوط ساحلی

شبیه‌سازی‌ها در زمینه بررسی تغییرات آب و هوایی و پیامدهای آن برای میلیاردها نفر از ساکنان مناطق ساحلی با پیامدهای مهمی همراه خواهد بود. اگر افزایش سطح دریاها در قرن کنونی اندک باشد ساخت دیوارها یا سدهای دریایی از راهکارهای موثر برای مقابله با این پیامد خواهد بود، اما اگر سطح آب دریاها سالانه 3 سانتی‌متر افزایش پیدا کند در چنین شرایطی دیوار یا سد دریایی نمی تواند با این پیامد مقابله کند و گزینه عقب‌نشینی از خطوط ساحلی راهکار قابل اطمینان‌تری خواهد بود.

بحرانی که ذخیره یخی جنوبگان و دیگر توده‌های یخی در سطح دنیا را تهدید می‌کند، غیرقابل توقف خواهد بود، مگر این که مردم و دولت‌ها برای کاهش انتشار دی‌اکسید‌کربن در جو همکاری داشته باشند. دی‌اکسید‌کربن منتشر شده در جو هزاران سال در جو باقی می‌ماند و گرما را در خود به دام می‌اندازد. یک توده یخی در اتاقی گرم در نهایت ذوب خواهد شد. اگر مردم از پیامدها و عواقب گسترده چنین روندی در سطح زمین آگاه باشند بدون تردید سوخت‌های فسیلی کمتری می‌سوزانند تا بتوانند این کره خاکی را از هر گونه خطری مصون نگه دارند.

ضخامت لایه‌های یخی در جنوبگان، اگر از این پس مقدار مصرف منابع سوخت‌های فسیلی این طور باشد که...

منبع: scientific american

فرانک فراهانی‌جم

دانش