افزایش شهریه دانشگاه‌ها، بیشتر از نرخ تورم

همپای رشد سریع این مراکز ریز و درشت در سیستم آموزش عالی کشورمان، هزینه تحصیل در این مراکز هم هر سال بالاتر رفته؛ افزایشی که هیچ‌وقت بی‌حاشیه نبوده است.

حالا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تصویب افزایش شهریه تا سقف 25 درصد در سال تحصیلی 95ـ94 برای تمام دانشگاه‌های غیردولتی، این حق قانونی را به آنها داده که با فراغ بال شهریه‌ها را بالاببرند.

نتیجه این تعیین سقف قانونی توسط متولی اصلی آموزش عالی در کشور، افزایش 15 تا 20 درصدی شهریه در تمام دانشگاه‌های پولی است. افزایشی که وقتی با اعلام نرخ شهریه‌های ثابت و متغیر چند دانشگاه همراه می‌شود، صدای دانشجوهای زیادی را درمی‌آورد.

مثلا علی آهون‌منش، رئیس اتحادیه موسسات و دانشگاه‌های غیرانتفاعی در گفت‌‌وگو با تسنیم از افزایش 02 درصدی شهریه این دانشگاه‌ها در سال تحصیلی جدید خبر می‌دهد. همچنین پایگاه خبری دانشگاه پیام نور به نقل از معاون اداری مالی این دانشگاه اعلام می‌کند که شهریه دانشگاه پیام نور در سال تحصیلی 59-49، پانزده‌ درصد نسبت به گذشته افزایش خواهد داشت.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نیز هفته گذشته به باشگاه خبرنگاران جوان خبر داد که شهریه ثابت و متغیر این دانشگاه 51درصد نسبت به سال گذشته افزایش پیدا می‌کند.

شهریه‌هایی که ضامن کیفیت نیستند

بیش از 80 درصد دانشجویان کشور در مقاطع مختلف و دانشگاه‌های متفاوت غیردولتی با پرداخت شهریه درس می‌خوانند؛ اگر نگوییم همه آنها، اما خیلی‌هایشان برای تامین هزینه تحصیل با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند.

موضوعی که هر سال همزمان با شروع سال تحصیلی جدید و اعلام رسمی میزان افزایش شهریه‌ها، به دغدغه خانواده‌هایی تبدیل می‌شود که یک یا چند دانشجو در خانه دارند؛ خانواده‌هایی که شهریه‌ها را از زیر سنگ هم که شده جور می‌کنند تا حاصل زندگی‌شان در دانشگاه به ثمر بنشیند؛ چراکه از نظر آنها هزینه کردن برای آموزش از دست دادن سرمایه که نه، یک جور سرمایه‌گذاری است؛ تفکری که باعث شده انگیزه زیادی در روانه کردن فرزندانشان به دانشگاه داشته باشند؛ بچه‌هایی که با درجازدن پشت سد کنکور دانشگاه‌های دولتی، چاره‌ای جز عبور از سردر دانشگاه‌های غیردولتی یا به اصطلاح خود این خانواده‌ها، دانشگاه‌های پولی ندارند.

با این حال مدت‌هاست یک نگرانی بزرگ در ذهن خانواده‌هایی که به نحوی درگیر دانشگاه‌های پولی هستند به‌وجود آمده؛ این‌که آیا واقعا کیفیت خدماتی که روی نیمکت این دانشگاه‌ها به دانشجویان ارائه می‌شود با میزان شهریه‌هایی که بالاتر می‌رود، هماهنگی دارد؟ این وسط این موضوع که مدرک این دانشجوها در پایان دوران تحصیلشان با مُهر کدام دانشگاه غیردولتی رسمیت پیدا می‌کند هم خیلی مهم نیست.

حکایت پایین بودن کیفیت آموزشی در بیشتر دانشگاه‌های غیردولتی از پیام نور گرفته تا غیرانتفاعی‌ها، رشته‌ای است که سر دراز دارد.

موضوعی که علیرضا سلیمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی درباره‌اش به جام‌جم می‌گوید: «شهریه تمام دانشگاه‌های غیردولتی یعنی مراکزی که وابسته به دولت نیستند و با پول دانشجوها اداره می‌شوند، هر سال در حال افزایش است، اما به‌رغم این افزایش، سرویس‌دهی و کیفیت آموزش‌ها متناسب با افزایش شهریه‌ها ارتقا پیدا نکرده است. یعنی امکانات موجود در آزمایشگاه‌ها، تعداد اعضای هیات علمی، نسبت اعضای هیات علمی به دانشجو و... همه اینها به حال خودشان رها شده‌اند و مشخص هم نیست چه کسی باید بر اینها نظارت کند.

سلیمی در ادامه تاکید می‌کند: اگر این دانشگاه‌ها نتوانند به رسالتشان بخوبی عمل بکنند، باید وزارت علوم در مورد مجوزهای آنها تجدیدنظر کند؛ اما در عمل می‌بینیم امروز این اتفاق نمی‌افتد. یعنی مجوزی که بار اول صادر می‌شود تا قیامت اعتبار دارد. در حالی که همه این دانشگاه‌ها باید از یک‌سو ارزیابی شوند و از سوی دیگر ملاک ارزیابی تغییر کند باید به سمت پژوهش‌محوری و ارتقای کیفیت آموزشی حرکت کنند.

افزایش شهریه‌ها بر مبنای نرخ تورم

شهریور در تقویم آموزشی دانشگاه‌ها ماه سرنوشت‌سازی است. ‌زمزمه افزایش شهریه همیشه در روزهای اول این ماه شنیده می‌شود. از اینجا به بعد تکلیف دانشجوهای دانشگاه‌های آزاد، غیرانتفاعی،‌پیام نور، شبانه و... مشخص است؛ باید به فکر راه چاره‌ای برای تامین این هزینه‌ها باشند. وام بگیرند، دست در جیبشان بکنند، حساب پس‌انداز خودشان و نزدیکانشان را خالی کنند تا در نهایت سرمایه زیادی را صرف کسب علم و دانشی کنند که در کیفیتش هزار اما و اگر وجود دارد. با این حال سررشته افزایش شهریه‌ها را که بگیرید به نرخ تورمی می‌رسید که هر سال به عنوان عامل اصلی افزایش شهریه‌ها معرفی می‌شود تا جایی که حمید میرزاده رئیس دانشگاه آزاد با قاطعیت می‌گوید: ما همان میزان تورمی که دولت سالانه روی خدمات و کالاها اعمال می‌کند، روی شهریه‌ها اعمال می‌کنیم.

نرخ تورم توسط نایب رئیس شورای مرکزی اتحادیه دانشگاه‌ها و موسسات غیرانتفاعی هم به عنوان عامل اصلی تعیین شهریه‌ها معرفی می‌شود؛ به این ترتیب محمدحسین طیرانی هم در گفت‌وگو با جام‌جم در تائید این موضوع می‌گوید: شهریه موسسات آموزش عالی غیرانتفاعی توسط وزارت علوم و دفتر گسترش تعیین می‌شود، یعنی موسسات آموزش عالی غیردولتی نمی‌توانند هر قدر که دلشان می‌خواهد شهریه بگیرند. امسال وزارت علوم این موضوع را در اختیار هیات‌های امنای دانشگاه‌های غیردولتی گذاشت و افزایش شهریه 20 درصدی هم نتیجه تصمیم همین هیات امناست؛ نرخ 20 درصدی را بعد از تصویب هیات امنا به دفتر گسترش اطلاع دادیم و آنها هم به سازمان سنجش منعکس کردند.

سقف افزایش شهریه‌ها، به گفته این مقام مسئول با بررسی همه‌جانبه مسائل مختلف از جمله میزان تورم به دست می‌آید: «جوانبی که بررسی می‌شود شامل افزایش حقوق استاد، افزایش حقوق کارمندان، افزایش هزینه برق، آب، گاز، حمل و نقل، قیمت ساختمان، خرید وسایل آزمایشگاه و کمک آموزشی و ... است. در حقیقت همه اینها را در طول یک سال تحصیلی بررسی می‌کنند؛ در مرحله بعدی میزان بودجه موردنیاز دانشگاه تهیه می‌شود و بعد از بحث و بررسی نرخ افزایش شهریه‌ها اعلام می‌شود.

طیرانی در ادامه با تاکید بر این موضوع که افزایش شهریه‌ها رابطه مستقیمی با کاهش تعداد دانشجوها دارد، می‌گوید: این مساله دست‌کم توسط هیات امنای دانشگاه‌های غیرانتفاعی مورد توجه قرار گرفته؛ مطمئن باشید ما کاری نمی‌کنیم که شهریه دانشگاه‌های رقیب از ما کمتر باشد و دانشجوها جذب آنها شوند.

به خاطر همین است که شهریه دانشگاه آزاد به مراتب بیشتر از غیرانتفاعی است.

شهریه‌هایی که از تورم پیشی می‌گیرند

ناگفته پیداست دیوار تورم برای مسئولان دانشگاه‌های غیردولتی کوتاه است و همه، افزایش شهریه‌ها را به گردن همین کلمه چهار حرفی می‌اندازند؛ اما دبیر اول کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی با این موضوع موافق نیست؛ قاسم احمدی‌لاشکی در این باره به جام‌جم می‌گوید: طبیعتا دانشگاه‌های غیردولتی براساس اساسنامه‌هایشان باید با پول دانشجو اداره شوند. شهریه‌ها هم هر سال با توجه به تورم بالا می‌روند، اما در شرایط خاصی هم دیده‌ایم که برخی دانشگاه‌ها به صورت سلیقه‌ای و براساس مشکلاتی که خودشان دارند، شهریه‌ها را افزایش می‌دهند. در حالی که این کار باید از یک مبنا و اصولی پیروی کند تا ناهماهنگی به‌وجود نیاید. مثلا وقتی اعلام می‌شود نرخ تورم در سال 94، 13.5 درصد است، بعد دانشگاه‌ها بگویند که ما 20 درصد افزایش شهریه داریم، این یعنی آن الگوهای تعیین شده و استراتژی‌های اقتصادی مشخص شده توسط دولت، زیر سوال رفته است.

این نماینده مجلس شورای اسلامی در ادامه می‌گوید: من معتقدم که صلاح نیست دانشگاه‌ها فقط مشکلاتی را که دارند در تعیین شهریه‌ها ملاک قرار بدهند و بگویند وزارت علوم هم مجوز داده و تا سقف 20 یا 25 درصد اجازه داریم به شهریه دانشجو اضافه کنیم؛ این دانشجو کجا زندگی می‌کند؟ در همین کشور! قاعده نرخ تورم این کشور هم 13.5 درصد اعلام شده. به حقوق کارکنان دولت چند درصد اضافه شده؟ 14 درصد! پس وزارت علوم چطور تصویب می‌کند که دانشگاه‌های غیردولتی 25 درصد افزایش شهریه داشته باشند و می‌خواهد اشکالی هم در سیستم ایجاد نشود. دانشگاه‌ها چطور تا 20 درصد افزایش شهریه می‌دهند و می‌خواهند صدای خانواده‌ها درنیاید؟ من افزایش شهریه‌ها را قبول دارم بالاخره این دانشگاه‌ها با پول دانشجو اداره می‌شوند؛ اما این افزایش باید با دیگر سیاستگذاری‌های دولت همخوانی داشته باشد.

مینا مولایی - جامعه