نوشدارو قبل از مرگ سهراب!

سلامت همگانی در گرو همکاری دولت

کورش صمدپور / پزشک متخصص تغذیه و رژیم درمانی

با سابقه 23 سال طبابت و سال‌ها مدیریت بهداشتی با‌صرفه‌ترین و ماندگارترین راهکار ارتقای سطح سلامت جامعه را توجه به بحث پیشگیری می‌دانم. متاسفانه شاهد شیوع روز‌افزون اضافه وزن، چاقی، دیابت، کبد چرب و بیماری‌های قلبی ـ عروقی در کشور هستم. یکی از عوامل بروز این بیماری‌ها بی‌توجهی به تغذیه سالم است. ارتقای سطح سلامت تغذیه‌ای جامعه در گرو همکاری مشترک دولت و ملت است و در بحث تغذیه سالم این میسر نمی‌شود مگر این‌که دولت‌ها ضمن توجه به امنیت غذایی، نظارت دقیق بر تولید و واردات محصولات غذایی داشته باشند. بازنگری در استانداردهای تولید و صدور پروانه‌های بهداشتی در راستای کاهش مصرف نمک، روغن و شکر باشد. به دلیل تبلیغات گسترده و پر‌زرق‌و‌برق کمپانی‌های تولید‌کننده مواد غذایی ناسالم و منافع کلان مالی آنها ضرورت ارتقای سطح آگاهی تغذیه‌ای مردم از دیگر دغدغه‌های متخصصان تغذیه است و ارتقای سواد تغذیه‌ای مردم هم فقط مربوط به وزارت بهداشت نیست، بلکه این وظیفه همه بخش‌های دیگر دولت، رسانه‌ها و سازمان‌های مردم نهاد است.

عزمی ملی برای مقابله با سرطان

آرش جنابیان / فوق‌تخصص سرطان‌شناسی و رئیس بیمارستان بوعلی

قدمت دانش پزشکی به اندازه قدمت بشریت است و یک پزشک خوب با ارتقای سطح سلامت جامعه و تشخیص و درمان صحیح بیماران نقشی اساسی در توسعه کشور دارد. از وظایف ذاتی پزشکان به عنوان اولین گروه مرجع جامعه، باید از دفاع از حقوق بیماران نام برد. باتوجه به پیشرفت‌های چشمگیر «رشته سرطان‌شناسی»، استادان و خبرگان این رشته همکاری بیش از پیش رسانه‌ها را ـ برای آگاهی رساندن به مردم و مسئولان نظام سلامت ـ مطالبه می‌کنند. اطلاع‌رسانی درباره راه‌های سالم زیستن برای پیشگیری از سرطان‌ها و معرفی پیشرفت‌های تشخیصی و درمان سرطان‌های مختلف، قطعا در سلامت جامعه و آرامش مردم نقش خواهد داشت. متأسفانه در صدا و سیما گاهی آگهی و تبلیغات مواد مضر برای سلامت بیش از آموزش سالم زیستن ملاحظه می‌شود. پرداختن به وضعیت نامناسب و درخور بهبود شرایط محیط‌زیست در کشورمان هم از وظایف اصلی صدا و سیما، رسانه‌های دیگر و ارگان‌های ذیربط است. از دولت انتظار می‌رود با واقع‌بینی، سرمایه‌گذاری‌های لازم را برای بیماران مبتلا به سرطان ـ که هزاران خانواده ایرانی را به شکل‌های مختلف درگیر کرده است ـ انجام دهد. بودجه ناکافی سازمان محیط‌زیست هم از مواردی است که باید با نگاه کلان به منظور افزایش آن در سال‌های بعد تلاش کرد که این امر حتما در سلامت جامعه اثرگذار خواهد بود. بنده هر روز را روز پزشک می‌دانم، امیدوارم مشکلات موجود جامعه پرتلاش، بردبار و سربلند پزشکی هرچه زودتر حل شود.

سهل‌انگاری شما، باری بردوش خانواده و جامعه

مهدی وحیددستجردی / متخصص مغز و اعصاب، عضو هیات علمی دانشگاه

با پیشرفت علم پزشکی و تکنولوژی‌های مرتبط و بخصوص درمان‌های موثر بیماری‌های قلبی و عفونی، طول عمر انسان‌ها در سراسر جهان روبه افزایش است. در نتیجه هر روز بر بیماری‌های مخصوص سالمندی بیشتر می‌شود. از‌جمله مهم‌ترین این بیماری‌های ناتوان‌کننده سکته‌های مغزی و آلزایمر است. این دو بیماری علاوه‌بر خود فرد، چند نفر از اعضای خانواده او را از زندگی عادی محروم می‌کند. بدون شک «پیشگیری» نقش مهمی در به تاخیر انداختن بروز این بیماری‌ها دارد. عواملی مثل فشار خون، دیابت، مصرف دخانیات، چربی خون، چاقی و بی‌تحرکی در بروز سکته مغزی نقش دارند که اتفاقا در ابتلا به آلزایمر نیز دخیل است. با کنترل این عوامل می‌توان حتی برای چند سال رخ دادن سکته مغزی و آلزایمر را به تاخیر انداخت. امروزه راهکارهای کنترل مواردی همچون فشار خون و دیابت تقریبا در دسترس همه افراد جامعه قرار دارد و حتی پزشکان در مطب خود بسادگی وضعیت عروق خونی مغز را بررسی می‌کنند؛ امکانی که تا همین چند سال پیش در ذهن ما بیشتر شبیه یک رویا یا افسانه بود. همین مساله مسئولیت کسی را که دچار سکته مغزی شده است در قبال خانواده و جامعه سنگین‌تر می‌کند. «فرد بیمار مسئول است». چرا که اگر سکته یا آلزایمر به خاطر سهل‌انگاری بیمار و بی‌توجهی او به عوامل گفته شده بروز کرده باشد، نه‌تنها به خود، بلکه به اطرافیانش نیز آسیب رسانده و مسئول است. در کشور ما یک موج جمعیتی وجود دارد که زمانی مساله مهم ایشان مدارس و کنکور بوده است. هم‌اکنون این جمعیت از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده و در دوره میانسالی به سر می‌برند. این موج بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی هستند که خوشبختانه امکانات زیادی برای درمان آنها وجود دارد. اما تا حدود یک دهه دیگر این جمعیت به سن بیماری‌های سالمندی یعنی سکته مغزی و آلزایمر می‌رسند. بدیهی است برای مدیریت این مساله اجتناب‌ناپذیر، ارتقای آگاهی‌های عمومی در پیشگیری و در درجه دوم فراهم‌آوردن ساز و کار مناسب برای تشخیص زودرس و درمان این بیماران از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی متولیان سلامت جامعه خواهد بود.

دردی که در کمر می‌پیچد؛ هر بیمار یک درمان خاص

حسام عبدالحسین‌پور / متخصص جراحی مغز و اعصاب، دیسک و ستون فقرات، عضو هیات علمی دانشگاه

دیسک ستون فقرات یکی از بیماری‌های مورد توجه عموم و درمان آن خارج از حرفه پزشکی، بازار خوبی برای افراد غیرپزشک و سودجو فراهم کرده است. بنابراین داشتن اندک اطلاعاتی در این رابطه به بیماران کمک می‌کند. باید بدانیم فقط تعداد کمی از دردهای ستون فقرات به‌علت دیسکوپاتی بروز می‌کند و بیشتر آنها منشأ کشش عضلانی دارد. بنابراین با چند روز استراحت و درمان طبی و حتی ماساژ بهبود پیدا می‌کند.

اما منشأ برخی دردهای ستون فقرات می‌تواند ناشی از بیماری‌های خطرناک دیگری مثل تومورها، شکستگی‌ها، عفونت‌ها و... باشد. برخی از این بیماری‌ها با درمان علمی وصحیح در زمان مناسب قابل کنترل است، اما از دست دادن زمان طلایی و بی‌توجهی به دستور پزشکان متخصص و انجام اقدامات غیرعلمی که بیشتر در کوچه و خیابان به بیمار توصیه می‌شود بیشتر اوقات بیمار را دچار مشکل می‌کند. کمتر از 10 در صد دیسکوپاتی‌ها نیاز به جراحی دارد، ولی در عین حال گاهی جراحی تنها درمان لازم است. متاسفانه بیماران زیادی به‌علت ترس از جراحی دچار عوارض جبران‌ناپذیری شده‌اند. امروزه با انواع درمان‌های نوین و پیشرفته می‌توان به درمان بیمار کمک کرد. این‌که به درمان طبی، فیزیوتراپی، کایروپراکتیک، جراحی بسته یا میکروسکوپیک، لیزر یا تزریقات موضعی یا فیکساسیون نیاز دارید را فقط پزشک متخصص تشخیص می‌دهد. توصیه می‌کنم به پزشک خود بیش از همه اعتماد کنید، روش درمانی ایشان را بپذیرید، هوشمند باشید و تحت تأثیر افراد غیرمتخصص و تبلیغات از هرنوع قرار نگیرید. باید بدانیم همه این اقدامات تسکینی است وطبیعی است مثل هر کار دیگری گاهی با بهبود نیافتن یا عوارض درمان همراه باشد. پس هیچ‌وقت نباید انتظار بهبود صددرصد و معجزه داشته باشیم. با کاهش وزن، ورزش، رژیم غذایی مناسب و استفاده از هوای پاک ستون فقرات خود را حفظ کنیم.

«ریال» خال جدی است

حبیب انصارین/ متخصص پوست و مو و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

خال‌ها از تجمع توده‌هایی خوش‌خیم از سلول‌های رنگ ساز پوست به وجود می‌آیند. گاهی این توده‌ها از سلول‌ها و ضمایم دیگر پوستی منشأ می‌گیرند. شیوع خال به سن، نژاد وعوامل ژنتیکی و محیطی بستگی دارد. تعدادی از خال‌ها از زمان تولد و تعدادی با افزایش سن به وجود می‌آید و بیشترین تعداد حدودا تا 52 عدد در دهه سوم زندگی (25 تا 52 سالگی) مشاهده می‌شود.

تعداد خال‌ها در افراد با پوست سفید و روشن نسبت به تیره‌پوستان بیشتر است و عوامل محیطی مختلف از آن جمله آفتاب و تجویز بعضی از داروها سبب بروز یا افزایش خال می‌شود. تعدادی از خال‌ها در سطح خود موهای ریز و پررنگ دارند. اندازه خال‌های معمولی کمتر از قطر 6 میلی‌متر با حاشیه یکنواخت به شکل گرد یا بیضی است.

خال‌ها خوش‌خیم بوده، ولی نباید توسط خود فرد دستکاری (کندن، مالیدن مواد سوزاننده و مالش یا قرار گرفتن در معرض آفتاب) شوند. در صورت تقاضای فرد و با توجه به شرایط خاص می‌توان توسط همکاران متخصص پوست به رو‌ش‌های علمی برداشته شوند. غالبا خود خال با پیر شدن فرد بعد از 70 سالگی از بین می‌رود. احتمال دارد تعداد کمی از انواع خال‌ها در طی زمان تغییرات بدخیمی پیدا کنند که غالبا با نشانه‌های زیر و با در نظر گرفتن کلمه «ریال» به ترتیب «ر»: تغییرات رنگی و متنوع شدن آنها، «ی»: یکسان یا قرینه نبودن دو نیمه آنها «الف»: اندازه قطر آنها بیشتر از 6 میلی‌متر و «ل»: لبه‌های نامنظم و علائمی مثل خارش، خونریزی، عفونت و دردناک شدن خود را نشان می‌دهند. توصیه می‌شود خود فرد به‌طور مرتب خال‌های بدن را تحت نظر داشته باشد که در صورت مشکوک شدن به موارد و تغییرات گفته شده برای مشاوره به یکی از همکاران متخصص پوست مراجعه کند.

از ظهور تکنولوژی تا هیولای بیکاری و فقر

غلامحسین حسنی/ روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه

مشکلات اقتصادی و افزایش روزافزون نیازهای جدید خانواده یکی ازعمده نگرانی‌های جامعه ماست که منجر به اختلال اضطرابی خواهد شد. از سویی دیگر کم شدن ارتباطات بینافردی در جامعه و حتی در خانواده‌ها نگران‌کننده است. در خانواده‌هایی که پدر و مادر
هر دو شاغل هستند، فرصت چندانی برای گفت‌وگو و تعامل وجود ندارند. فرزندان این خانواده‌ها که بیشتر تک‌فرزند هستند همراهی جز تنهایی نداشته و فرصت کسب انواع مهارت‌ها را در اختیار نخواهند داشت. موضوع مهم دیگر مساله جوانان است. اشتغال و زندگی مستقل از ضروریات شکل‌گیری یک شخصیت کامل برای جوانان است. متاسفانه به‌دلیل بیکاری و نبود امکان ازدواج، جوانان ما مجبور هستند سال‌ها مجرد و بیکار بوده و با پدر و مادر خود زندگی کنند که این شرایط خود مسبب بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی و بروز بیماری‌های روانی است. در این میان تکنولوژی به‌طور مجازی سعی کرده خلأ ارتباط انسانی را جبران کند، ولی هیچ‌گاه جای یک ارتباط حقیقی را نمی‌گیرد و ثمری جز وابستگی، احساس تنهایی و حتی افسردگی نخواهد داشت.

واقعیت این است که بیماری‌های روانی در جوامع بشری و از‌جمله کشورما شایع شده و در دهه‌های آینده نیز افزایش خواهد یافت. در حال حاضر بیماری‌های اضطرابی، افسردگی و بیماری‌های حاصل از مصرف مواد مخدر از شایع‌ترین اختلالات روانی در کشور محسوب می‌شود. متاسفانه آگاهی جامعه نسبت به بیماری‌های روانی اندک است.

قلبی سالم در سایه تغییر سبک زندگی

سیدهاشم سزاوار / متخصص قلب و عروق و فوق‌تخصص آنژیوپلاستی

هر چند در سه دهه اخیر پیشرفت زیادی در تشخیص علل و درمان بیماری‌های قلبی ـ عروقی اتفاق افتاده است، ولی سن بیماری‌ها در بسیاری از نقاط دنیا و کشور ما همچنان شایع‌ترین علت مرگ و میر محسوب می‌شود. تحولات سریع اجتماعی، زندگی شهرنشینی بدون رعایت ساز و کارهای آن، رژیم غذایی نامناسب و حاوی چربی اشباع بالا و مصرف نکردن از میوه و سبزیجات تازه، کم تحرکی، شیوع روز افزون چاقی، افزایش بروز دیابت و پرفشاری خون، مصرف دخانیات اعم از سیگار و قلیان، تنش‌های روزمره ما را در معرض شیوع بالای سکته‌های قلبی و بروز زودهنگام آن قرار داده است به شکلی که از دست دادن عزیزان در دهه چهارم و پنجم زندگی به علت سکته‌های قلبی اتفاق نادری محسوب نمی‌شود. افزایش آگاهی عمومی از علائم بیماری و مراجعه زود هنگام به مراکز درمانی و شروع سریع درمانی سکته قلبی به روش آنژیوپلاستی یا با استفاده از داروهای حل‌کننده لخته به کاهش مرگ و میر کمک شایانی می‌کند. در عین حال برای حل جدی و پایدار مشکل چاره‌ای جز برنامه‌ریزی دراز مدت و تغییر شیوه زندگی جهت کاهش عوامل خطر بیماری‌های قلب و عروق به کمک همه دست‌اندرکاران حوزه سلامت نیست؛ روشی که دیگر کشورها به کمک آن سن بروز بیماری‌های قلبی - عروقی را به طور متوسط 20 سال به تعویق انداخته‌اند.

تپل‌های امروز: دیابتی‌های فردا

بیژن غفوریان/ متخصص بیماری‌های کودکان و نوزادان

کودکان امانت هستند و والدین باید با دقت در تغذیه، بهداشت و تعلیم این فرشته‌های کوچک، آنها را برای عمر طولانی و توام با سلامت آماده کنند.

در بسیاری از موارد بیماری کودکان در اثر سهل‌انگاری یا بی‌دقتی والدین رخ می‌دهد. بارها کودکانی را دیده‌ام که در اثر خوردن سیب‌زمینی سرخ شده در روغن چندبار حرارت دیده یا ذرت کبابی غوطه‌ور در آب نمک آلوده بیمار شده‌اند. تمایل والدین به شروع زود‌هنگام غذای کمکی شیرخواران بدون تجویز پزشک یا چشانیدن و تغذیه او با غذای سفره که حاوی رب گوجه فرنگی، عسل، سفیده تخم‌مرغ و... است، به بروز بیماری‌های آلرژیک یا گوارشی دامن می‌زند. مصرف دخانیات حتی در اتاق دیگر یا مقابل پنجره آسم کودکان را تشدید می‌کند.

کودکان کم تحرکی که با غذای پر از روغن یا قند و بدون سبزیجات و میوه‌های تازه تغذیه می‌شوند در معرض ابتلا به بیماری چربی خون، دیابت و بیماری‌های قلبی در سنین پایین و زیر 40 سالگی قرار می‌گیرند. کودک چاق به یک بزرگسال چاق تبدیل خواهد شد و فرض لاغرشدن وی در نوجوانی غالبا درست نیست.

بنابراین والدینی که نوزاد یا شیرخوار کم سن دارند بایستی برنامه زندگی خود را با شرایط کودک تنظیم کنند و در برنامه تفریح و سفر ملاحظه مخاطرات احتمالی مثل گرمازدگی یا بیماری او را در نظر داشته و از نظرات مشورتی پزشک کودک استفاده کنند.

ترس از جراحی افتادن از آن سوی بام

حمید بهتاش / فوق‌تخصص جراحی ستون فقرات و عضو هیات علمی دانشگاه

ضرب‌المثل معروف «مراقب باشید بام دو سو دارد» همه جا صادق است، بخصوص در رشته پزشکی. می‌دانیم کمردرد ناشی از دیسک از شایع‌ترین علل مراجعه به پزشک بوده و رتبه دوم علت غیبت از کار را از آن خود کرده است. در بیشتر مواقع این بیماری با درمان صحیح و سریع بهبود پیدا می‌کند. اما باید مراقب آن «اقلیت» باشیم که درمان دارویی کارساز نیست. نکته مهم این است که بدانیم نمی‌توان برای همه بیماران نسخه واحدی تجویز کرد، چراکه اگر این اقلیت به روش صحیح خود درمان نشوند باعث بروز ضایعات بازگشت‌ناپذیر از قبیل کاهش قدرت عضلانی، از بین رفتن کارایی اسفنکترها (مثانه و مقعد) خواهد شد. بنابراین مراقب باشیم به دلیل تابوی ترس از عمل جراحی از سوی دیگر بام سقوط نکنیم و دچار ضایعات فلجی و دیسک کمر نشویم، بخصوص این‌که امروزه پیشرفت‌های جراحی کم تهاجمی و از طریق پوست (بدون شکاف) باعث کاهش مشکلات و دوران نقاهت بعد از جراحی شده است.

عینک‌های محافظ چشمی‌را جدی بگیرید

فرهاد ادهمی/ جراح و متخصص چشم

پیشگیری از آسیب‌های چشمی از اهمیت بالایی برخوردار است. در بسیاری موارد کودکان کم سن و سال در حین برداشتن و بازی با وسایل نوک تیز مثل خودکار به دنبال حرکت ناگهانی دچار پارگی چشم شده و تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند. متاسفانه ممکن است چشم دیگر به وضعیت اولیه برنگردد و گاهی نیز منجر به تخلیه چشم شود.

مساله مهم دیگر آسیب‌های چشمی است که در چهارشنبه‌سوری اتفاق می‌افتد که به‌دلیل استفاده از برخی مواد محترقه ایجاد می‌شود.

مساله دیگر آسیب‌های چشمی در کارگران کارخانه‌ها و فلزکاران و جوشکاران است که از عینک‌های محافظ استفاده نمی‌کنند و دچار آسیب‌های جدی چشمی می‌شوند. این موضوع باید مدنظر کارفرماها و خود کارگران قرار گرفته و رعایت دقیق مسائل حفاظتی را در پیش بگیرند.

فاطمه مهدی‌پور