تاریخ به روایت تمبرها

خیلی از کلکسیون‌دارها، شغل پدری‌شان را ادامه می‌دهند، چه شد که شما به سمت کلکسیون‌داری تمبر رفتید؟

حدود 52 سال قبل، وقتی هشت سال بیشتر نداشتم، به شکل عجیبی به تمبرها علاقه پیدا کردم. آن روزها عاشق رنگ و نقاشی بودم و تمبرها را نماد زیبایی می‌دیدم. اتفاقا من برخلاف خیلی از کلکسیون‌دارها این شغل از پدرم به ارث نرسیده است و به دلیل علاقه شخصی خودم به این سمت کشیده شدم. هیچ وقت یادم نمی‌رود که در همان دوران هشت سالگی‌ام، با همسایه‌ها قراری گذاشته بودم که در آن من نامه‌های آنها را پاسخ می‌دادم و در عوض، آنها پاکت نامه و تمبرش را به من می‌دادند. چون آن موقع خیلی از همسایه‌ها سواد خواندن و نوشتن نداشتند آنها از این قرارداد استقبال می‌کردند و من هم این وسط، کلکسیون تمبرم را تکمیل می‌کردم. هنوز هم بعد از گذشت این همه سال، تمبرهای دوران کودکی را دارم و یادآوری آن دوران شیرین سرزنده‌ام می‌کند.

الان گران‌ترین تمبرهای ایران مربوط به چه دوره‌ای است و چقدر قیمت دارد؟

قیمتی‌ترین تمبرهای ایران به دوره قاجار برمی‌گردد. مثلا بعضی تمبرهای چاپ شده در سال 1256 شمسی، تا 11 میلیون تومان هم قیمت می‌خورد و حتی باطل شده‌اش هم همین حدود قیمت دارد. اولین تمبرهای پستی چاپ شده در دوران پهلوی دوم هم یک سری 18 تایی آن، الان 12 تا 13 میلیون تومان قیمت دارد.

قاعدتا تمبرهای کمیاب یا نایاب هم در فهرست همین قیمتی‌ترین تمبرها قرار دارند؟

بله، الان یکسری تمبرها با عنوان «تمبرهای سلاطین» که سال 1293 شمسی در هلند چاپ شده است، بسیار نایاب است و اگر کسی آن تمبرها را داشته باشد، حتی چسب خورده و استفاده شده‌اش هم 15 میلیون تومان قیمت دارد. اگر هم این تمبر سلاطین، چسب نخورده باشد، تا 30 میلیون تومان هم ارزش ریالی دارد.

الان بزرگ‌ترین کلکسیون‌دار تمبر ایران چه کسی است؟

الان خیلی‌ها دارای کلکسیون‌های بی‌نظیری از تمبرها هستند، اما می‌توانم بگویم مرحوم فرحبخش، صاحب بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین مجموعه تمبر ایران بودند که البته هم اکنون پسر ایشان، کار پدرشان را دنبال می‌کنند.

درباره دزدی تمبرها هم گهگاه خبرهای مختلفی در رسانه‌ها منتشر می‌شود. تا حالا برای خودتان یا دوستانتان چنین اتفاقی افتاده است؟

معمولا مجموعه‌داران حرفه‌ای، یک سوژه خاص را انتخاب می‌کنند و طی یک زمان خاص تلاش می‌کنند آن مجموعه را تکمیل کنند. یادم می‌آید مشغول تکمیل یکی از سوژه‌های مجموعه‌ام بودم که در حین اسباب‌کشی، بسیاری از تمبرهایم گم شد. البته نمی‌توانم با قاطعیت بگویم که آن تمبرها دزدیده شد، چون بیشتر به گم شدن شباهت داشت. اما حدود شش یا هفت سال قبل، برای یکی از همکارانم اتفاق خیلی بدی افتاد. در آن سال‌ها، گویا خانمی چند صد میلیون تومان تمبر از یکی از همکاران ما خرید، ولی به جای پرداخت وجه آن به فروشنده چک داده بود. خلاصه بعد از این که آن خانم با مجموعه‌ای بزرگ و گرانبها از تمبرها رفته بود، دوست من تازه متوجه شده بود که آن چک جعلی بوده است، ولی خوشبختانه آن خانم حین فرار در فرودگاه دستگیر شد و تمبرها به صاحبش بازگشت.

قبول دارید که این روزها استقبال نسبت به جمع‌آوری تمبر کمتر شده است؟ به تعبیر دیگر آیا می‌شود گفت علاقه مردم نسبت به تمبرها کمتر از دهه‌های قبل شده است؟

می‌پذیریم که استقبال به نسبت دهه‌های قبل کمی کمتر شده است، اما هنوز هم خیل عظیمی از مشتاقان تمبر در کشور فعالیت می‌کنند. معتقدم بالا رفتن هزینه‌های تمبر باعث شده برخی شهروندان، توان مالی برای جمع‌آوری تمبر نداشته باشند. الان هر تمبر بین 2700 تا 2800 تومان قیمت دارد و همین مساله موجب شده خیلی‌ها از لحاظ مالی نتوانند مثل قدیم، کلکسیون تمبر داشته باشند.

حضور فناوری و رواج تفریحات اینترنتی و اندرویدی هم کمی از رونق بازار مفرح جمع‌آوری تمبر کاسته است، اما با وجود همه این حرف‌ها مطمئن باشید که هیچ گاه مجموعه‌داری تمبر از خیل مشتاقان خالی نخواهد شد، زیرا تمبر با تاریخ و فرهنگ هر مملکتی گره خورده و به همین علت حذف‌شدنی نیست.

این که عنوان می‌کنید تمبر با تاریخ هر سرزمینی گره خورده، حرف درست و قابل قبولی است. اگر بخواهید من شهروند را برای مجموعه‌داری تمبر تشویق کنید، دیگر چه مزیت‌هایی را می‌توانید برای کلکسیون‌داری تمبر برشمارید؟

کلکسیون‌داری تمبر یک فرهنگ توام با تفریح و لذت درونی است که طی آن با تاریخ سرزمین مادری و با فرهنگ‌ها و رسوم کهنه آن آشنا می‌شوید. حتی با تاریخ ملل هم آشنا خواهید شد. بیراه نیست اگر بگوییم تمبرها نکات تاریخی و فرهنگی هر عصری را به عصر دیگر انتقال می‌دهند. این یک تفریح سالم است که می‌تواند حتی جوانان را از دام آسیب‌های اجتماعی مختلف برهاند و اوقات فراغت آنها را با هدفی شیرین و پرمعنا غنی سازد. در مجموعه‌داری تمبر، جوانان با معنی واقعی نظم و انضباط آشنا می‌شوند، زیرا مجموعه‌دار تمبر بدون نظم و دقت نمی‌تواند مجموعه‌ای فاخر و ارزشمند داشته باشد. جدای از آن، این تفریحی است که می‌تواند ارزش افزوده خوبی داشته باشد و به عنوان یک سرمایه مالی هم می‌شود روی جمع‌آوری تمبر حساب باز کرد.

اگر فردی بخواهد وارد مجموعه‌داری تمبر یا به قول شما وارد این تفریح فرهنگی شود، در قدم اول باید چه کاری انجام دهد و در این زمینه، انجمن تمبر ایران چه کمکی به این جوانان مشتاق می‌کند؟

برای تازه‌کارها، پیشنهادمان این است که ابتدا مشترک تمبر پست شوند تا هر سری از تمبرهایی که تازه چاپ می‌شود، برایشان ارسال شود. پس از این که تمبرهای سال جاری را جمع کردند، می‌توانند به شکل یک سال، یک سال به عقب برگردند و مجموعه تمبر سال‌های قبل را جمع‌آوری کنند. هم اکنون در انجمن تمبر ایران حدود 250 مجموعه‌دار حرفه‌ای کشور عضو هستند که این افراد را تقریبا می‌شود صاحب بزرگ‌ترین گنجینه تمبر ایران به حساب آورد. مطمئن باشید اعضای این انجمن در صورت مراجعه جوانان، آمادگی دارند راه و رسم کلکسیون‌داری تمبر را به جوانان آموزش دهند. علاقه‌مندان می‌توانند در سایت انجمن هم عضو شوند و بی‌گمان هر کمک و مشاوره‌ای که از دست ما ساخته باشد، از مشتاقان مجموعه‌داری تمبر دریغ نخواهیم کرد.

آیا واقعا می‌توان روی سود و درآمد مجموعه‌داری تمبر حساب باز کرد؟

بله، صد درصد. البته اگر فردی تمبرهای هر سال را جمع می‌کند، حداقل تا سه سال نباید روی سود آن حساب باز کند، مگر این که تمبر سال‌های قبل را خریده باشد. در مجموعه‌داری تمبر، میزان سود شما به آگاهی و دانشتان در حوزه مجموعه‌داری خیلی مرتبط است. به همین دلیل است که می‌گوییم اگر فردی می‌خواهد این شغل را انتخاب کند، نباید خودش بدون پرس و جو و مطالعه هر تمبری را که دوست داشت بخرد، بلکه در این مسیر علاقه و مشاوره گرفتن حرف اول را می‌زند.

اگر بخواهید یک فوت کوزه‌گری از مجموعه‌داری تمبر را به ما لو بدهید، چه می‌گویید؟

معمولا تمبرهای گران، همیشه گران می‌مانند و خرید آنها به‌صرفه‌تر است. حتی تمبرهای گران‌قیمت ما را کشورهای خارجی نیز خریداری می‌کنند. بنابراین اگر فردی راه و رسم مجموعه‌داری تمبر را بلد باشد و روی خرید تمبرهای گران‌تر انرژی بگذارد سرمایه‌گذاری در این کار می‌تواند خیلی بیشتر از سود بانکی به صاحبش منفعت برساند.

تاریخچه تمبر

در منابع مختلف که جستجو کردیم، تاریخ‌های کاملا متفاوتی را از انتشار اولین تمبرها پیدا کردیم. ظاهرا این اختلاف‌نظر درباره تاریخ دقیق انتشار اولین تمبرها به این برمی‌گردد که ما تاریخ رسمی انتشار تمبرها را چه زمانی بدانیم. یعنی گاهی اوقات تمبری منتشر شده، ولی دولت آن زمان با چاپ آن تمبر مخالفت کرده و در نتیجه آن تمبر به شکل رسمی وارد جامعه نشده است. به همین دلیل گاهی در تاریخ انتشار اولین تمبرها، زمان‌های مختلفی اعلام می‌شود.

اما بر اساس تحقیقات گسترده، اولین تمبر جهان سال 1840 با نام «پنی سیاه» در انگلستان چاپ شده است. بعد از آن در سال 1843، پای تمبر به سوئیس کشیده شد. بعد از آن به ترتیب در سال 1847 در نیویورک آمریکا، سال 1849 در بلژیک و فرانسه، سال 1850 در اتریش و اسپانیا، سال 1851 در دانمارک، سال 1852 در هلند و لوکزامبورگ، سال 1854 در نروژ، سال 1855 در سوئد، سال 1856 در فنلاند، سال 1857 در روسیه و سال 1860 در لهستان، اولین تمبرهای جهان به چاپ رسید.

در کشورمان هم انتشار رسمی اولین تمبر به سال 1868 یا همان سال 1247 شمسی برمی‌گردد. اولین تمبر ایران، نشانه‌ای از شیر و خورشید در زمینه‌اش داشت. البته سال 1240 شمسی، تمبری با نشانی شبیه شیر خوابیده روی پس‌زمینه منتشر شد که به دلیل مخالفت دولت وقت، آن تمبرها جمع شد و به همین دلیل، انتشار رسمی اولین تمبر در ایران را باید به سال 1247 شمسی نسبت داد.

امین جلالوند

جامعه