آینده‌نگری برای میراث فرهنگی و گردشگران

از یک سو برخی مسئولان، حفر چاه در اطراف طاق‌بستان را دلیل این امر عنوان می‌کنند و از دیگر سو برخی دیگر آن را به خشکسالی مربوط می‌دانند. اما آنچه واضح است ایجاد تغییرات نه‌چندان مثبت در یکی از آثار میراث جهانی است. اتفاقی که نه‌تنها در طاق‌بستان بلکه به نوعی در دیگر آثار میراث جهانی و بیش از آن در میراث ملی شاهد هستیم.

تخریب‌ها از گلسنگ‌های تخت‌جمشید گرفته تا فروچاله‌های پارسه و نقش رستم دیده می‌شود. البته از تخریب بافت تاریخی شیراز و تپه‌های چغامیش نیز نمی‌توان چشمپوشی کرد. گاه نیز تخریب‌های تامل‌برانگیز آثار باستانی ایران در سکوت کامل انجام می‌شود و رسانه‌ها از آن بی‌خبر می‌مانند.

به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، باستان شناسان وجود حدود یک میلیون بنا و محوطه تاریخی را در کشور تخمین زده اند که از این تعداد ۳۲ هزار عنوان در فهرست آثار ملی و 19 اثر در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است.

یکی از دلایل ثبت کمتر از یک سوم میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی و بروز تخریب‌های پیاپی، نبود حفاظت و مرمت بناها و کمبود بودجه است. این در حالی است که توسعه گردشگری و حضور گردشگران اعم از داخلی و خارجی می‌تواند بودجه مورد نیاز فعالیت، نگهداری و ثبت میراث فرهنگی را فراهم کند.

پژوهشگران همواره از تاثیرات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی گردشگری سخن می‌گویند. تجربه نیز نشان داده که گردشگری فرهنگ و جامعه میزبان گردشگر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. گردشگری از میراث فرهنگی منطقه‌ حفاظت می‌کند و همچنین زمینه‌ حفظ و ارتقای الگوهای فرهنگی در جهات مختلف از هنر گرفته تا آداب و رسوم و سبک زندگی و معماری را فراهم می‌کند (رنجبریان، زاهدی، 79 :1379)

درآمد میلیاردی موزه‌ها از گردشگری

در این میان تجربه موزه‌های داخلی در کسب درآمد یکی از نمونه‌های بارز تاثیر توسعه گردشگری در میراث فرهنگی است. چراکه حضور گردشگران خارجی از سال گذشته افزایش یافت و تاثیر مستقیم آن در درآمد موزه‌ها نمایان شد.

محمدرضا کارگر،‌ مدیر اداره کل موزه‌ها درگفت‌وگو با رسانه‌ها از درآمد 40 میلیارد تومانی موزه‌های زیرنظر سازمان میراث فرهنگی در سال 93 خبر داد و پیش‌بینی کرد با ایجاد تمهیداتی، درآمد موزه‌ها در سال 94 به 60 میلیارد تومان برسد.

رسیدن به چنین درآمدی دور از انتظار نیست بخصوص هم‌اکنون با جمع‌بندی مذاکرات میان ایران و قدرت‌های جهانی چشم‌ها و نظرها به سوی کشورمان معطوف شده است و ضرورت معرفی نمادهای تمدنی و فرهنگی‌مان بیش از پیش ضروری می‌نماید و باید انتظار داشت بزودی شاهد تاثیرات مثبت در بازارهای مختلف بخصوص در صنعت گردشگری باشیم.

اما آیا آمادگی لازم برای حضور گردشگران را داریم؟ آیا امکانات، تسهیلات، زیرساخت‌ها و خدمات لازم برای پاسخگویی به نیاز گردشگری و به تبع آن بهره بردن از حضور آنها در میراث فرهنگی را داریم؟

چالشی به نام هتل و استانداردسازی

مسعود سلطانی‌فر، کمبود مکان‌های اقامتی را یکی از چالش‌های حوزه گردشگری فرهنگی می‌داند چراکه در حال حاضر 1100 هتل در کشور وجود دارد که فقط ۱۳۰ هتل، سه‌ستاره و چهارستاره هستند. این تعداد هتل نیز باتوجه به رشد ورود گردشگر در فصول پرمسافر با ظرفیت تکمیل فعالیت می‌کنند و تورگردانان همواره از نبود جا در هتل‌های 4 و 5 ستاره گلایه دارند.

حتی اگر درحال حاضر بخواهیم از ظرفیت هتل‌ها بهره ببریم، پایین بودن سطح خدمات و همگام نبودن با استانداردهای جهانی یکی از معضلات اصلی به شمار می‌رود. چنان‌که با وجود گذشت بیش از 10 سال از آغاز طرح استانداردسازی هتل‌ها، تاکنون 70 درصد هتلداران در سامانه ثبت‌نام کرده‌اند و به جرات می‌توان گفت فقط 30 درصد هتل‌های کشور به نوعی استانداردسازی شده است. رئیس جامعه هتلداران کشور نیز معتقد است: تا زمانی که هتلداران نتوانند از تسهیلات بانکی استفاده کنند، استانداردسازی هتل‌های کشور انجام نمی‌شود.

انتقاد فعالان گردشگری درباره نحوه و کیفیت خدماتی که در هتل‌های 5 ستاره ارائه می‌شود به نوعی است که آن را در حد هتل‌های 4 و حتی 3 ستاره کشورهای رقیب همچون ترکیه، دبی، مالزی و سنگاپور نمی‌دانند.

شاید بتوان بخشی از مشکلات استاندارد هتل‌ها را با حضور هتلداران و برندهای معتبر جهانی که هم‌اکنون در آستانه ورود به کشور قرار دارند جبران کرد. چراکه مسئولان گردشگری همواره از آمادگی حضور بیش از 10 برند هتلداری برای سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری ایران خبر می‌دهند که تنها مانع آنها تحریم‌ها و نبود امکان مبادلات بانکی است.

با وجود این نباید فراموش کرد که حتی اگر حضور برندهای جهانی در حوزه هتلداری ایران محقق شود باز حداقل دو سال زمان برای ساخت و حضور قطعی آنها نیاز است. البته این مهم نیز در صورتی است که موانع از جلوی پای سرمایه‌گذاران برداشته شود. چنانکه به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای توسعه گردشگری خارجی در 11 سال آینده باید ۴۰۰ هتل ساخته شود.

ناوگان هوایی

سن ناوگان هوایی نیز همچون هتل‌ها به میانسالی رسیده است و نیازمند جوان شدن است. گشایش خطوط پروازی مستقیم به مقاصد و بازارهای هدف یکی دیگر از امکاناتی است که می‌تواند رونق گردشگری را همراه داشته باشد. نباید فراموش کرد که حمل و نقل یکی از مهم‌ترین زنجیره‌های توسعه گردشگری و به تبع آن توجه بیشتر به میراث فرهنگی و بهره بردن از ظرفیت‌های اقتصادی آن است. تسهیل و نوسازی ناوگان حمل و نقل موجب رونق گردشگری داخلی و خارجی می‌شود و به موجب حضور گردشگران، اشتغال و به تبع آن درآمد ایجاد می‌شود. تمام این موارد بودجه را افزایش داده و امکان حفاظت، نگهداری و مرمت میراث فرهنگی را بیشتر می‌کند.

آینده‌نگری

حال باید دید با توجه به سند چشم‌انداز، هدف گردشگری برای رسیدن به 20 میلیون گردشگر ورودی چگونه و با کدام بازارهای هدف محقق خواهد شد. گردشگری حلال، گردشگری سلامت، جذب طبیعتگران و... از دیگر محورهایی است که باید از این پس بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

چنانکه به گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جایگاه گردشگری ایران به لحاظ جاذبه‌های تاریخی، طبیعی، فرهنگی و گردشگری بین ۱۵ کشور نخست جهان است اما جایگاه آن به لحاظ بازدیدکنندگان از جاذبه‌های گردشگری، رتبه ۴۸ و به لحاظ درآمد رتبه ۳۵ را دارد.

معصومه دیودار

جام‌جم