صفر کیلومترهای فرسوده...

گرچه در آن زمان خودروهای خارجی دیگری هم غیر از پیکان در خیابان‌های پایتخت دیده می‌شدند، اما چون قدیمی بودند فکر می‌کردیم این یکی یکدانه و سلطان جاده‌های ما یعنی پیکان، یک سر و گردن از مدل‌های خارجی بالاتر است. کمی بعدتر که پراید و پژو پا به خیابان‌های ایران گذاشتند، اگر نگاهم به دنیای پیرامون کمی بازتر نشده بود، از غرور و افتخار مرده بودم.

بزرگ‌تر که شدم و فهمیدم غیر از کشور خارج! کشورهای دیگری هم در دنیا هستند، آن حس خوب کمی عوض شد. آشنایی با تولیدات روز دنیا سبب شد آن حس دوست‌داشتنی، جای خود را به غصه‌ای آمیخته به حسرت بدهد؛ روز به روز بر تنوع و کیفیت خودروها در دنیا افزوده می‌شد و ما همچنان اندر خم کوچه تغییرات ظاهری پیکان و پراید بودیم. اگر این تغییرات توأم با افزایش کیفیت بود‌ غمی نبود، اما افزایش سالانه کشته‌های تصادفات جاده‌ای و رسیدن به رکورد بالای 20 هزار نفر در سال چیز دیگری می‌گفت.

تداوم همین رویکرد سبب شد خودروسازی ایران تبدیل به موزه‌ای برای خودروسازان بزرگ دنیا شود. خودروهایی که روزگاری رونقی در بازار کشورهای صنعتی داشتند، اما حالا از رده تولید خارج می‌شدند، سر از بازار ایران درآوردند تا از سوی خودروسازان ایرانی به عنوان ابتکاری تازه رونمایی شوند و در بازار داخلی به فروش برسند. تغییرات ظاهری که در نسل‌های بعدی این خودروها ایجاد می‌شد به نوبه خود جالب بود؛ تغییراتی که شاید هیچ گاه از ذهن تولیدکنندگان اصلی هم نگذشته بود.

براساس قانون، به خودرویی که 20 سال از تولید و فناوری آن گذشته باشد، فرسوده اطلاق می‌شود، اما بسیاری از خودروهای تولید داخل به دلیل فرسوده بودن خطوط تولید ـ که از سال‌ها پیش به صورت مداوم همان خودرو را تولید کرده‌اند ـ از بدو تولد فرسوده‌اند. این مساله در سال‌های اخیر با تشدید تحریم‌ها به طور بارزتری خود را نشان داد، به گونه‌ای که بسیاری از خریداران خودرو، از هزینه‌هایی که بلافاصله بعد از خرید باید برای خودروی خود بکنند ابراز نارضایتی می‌کنند.

جدول عمر تولید و فناوری خودروهای داخلی

قصه پیکان به سر رسید؛ پراید و پژو هرگز

پیکان، خودروی محبوب دهه‌های 40، 50 و 60 شاید هیچ گاه از حافظه مردم ایران پاک نشود؛ خودرویی که تولید آن از سال 46 کلید خورد و پس از 43 سال تولید مداوم به موزه رفت. پیکان طی این سال‌ها تغییراتی ظاهری پیدا کرد که می‌توان از آن جمله به دولوکس، کار،جوانان، وانت و پیکان 1600 اشاره کرد. البته این اواخر پیکان پژویی هم پا به عرصه وجود گذاشته بود که بعدا با نام پیکان روآ و بعد به عنوان پژو آردی شناخته ‌شد. این خودرو تلفیقی از پیکان و پژو بود که با وجود استقبال اولیه نتوانست جای خوبی در بازار ایران پیدا کند.

اما همین اتفاق مطلعی شد برای آزمون تغییر ظاهر روی خودروهای دیگر‌ به گونه‌ای که پس از ورود پراید به بازار ایران در ابتدای دهه 80 تاکنون چندین مدل پراید به بازار کشور عرضه شده ولی همچنان متخصصان بازار خودرو، نسل‌های اولیه پراید تولید داخل را بسیار باکیفیت‌تر از تولیدات فعلی می‌دانند و این همان نکته‌ای است که باید علت آن را در فرسوده بودن خطوط تولید جستجو کرد. تاکنون پراید با نام‌های نسیم (پراید هاچ بک)، صبا (پراید سدان)، سایپا ۱۳۲، سایپا ۱۳۱، سایپا ۱۱۱، سایپا ۱۴۱ و وانت پراید در ایران عرضه شده است. تولید این خودرو با عنوان کیاپراید در سال 2000 در کره جنوبی متوقف و خط تولید آن به سایپا منتقل شد.

گرچه سازنده این خودرو در طول این سال‌ها تلاش کرده استانداردهای لازم را برای ارتقای کیفیت آن کسب کند، اما واقعیت چیز دیگری می‌گوید. براساس اعلام مراجع رسمی، بیشترین آمار کشته شده‌های جاده‌ای متعلق به خودروی پراید است و همچنین طبق اعلام سازمان استاندارد، این خودرو بعد از ام‌وی‌ام بی‌کیفیت‌ترین خودروی داخلی محسوب می‌شود.

از سوی دیگر، پژو نیز پس از آن که در سال 1988 مقام خودروی برگزیده اروپا را از آن خود کرده بود، سال 1373 و بعد از چند سال مونتاژ به عنوان یکی از خودروهای تولید داخل پا به خیابان‌های ایران گذاشت. پژو 405 در مدت تولید خود با مدل‌های جی‌ال، جی‌ال‌ایکس، جی‌ال‌آی و اس‌ال‌ایکس عرضه شده است. همچنین بعد از پژو 405، پژو 206 با شش تیپ مختلف و پژو پارس با مدل‌ها و آپشن‌های متنوع تولید شدند. این در حالی است که تولید این خودرو توسط کارخانه پژو بیش از 15 سال است که متوقف شده است.

بنجل‌هایی که چینی‌ها هم سوار نمی‌شوند

نکته ناراحت‌کننده‌‌تر در صنعت تولید خودروی کشور این است که طی چند سال گذشته، خودروهایی سر از این صنعت برآورده‌اند که در کشور مادر هم عنوان بی‌کیفیت‌ترین خودروها را دارند و رتبه‌ قابل قبولی کسب نکرده‌اند. به عنوان نمونه، با وجود این‌که تولید خودروی ام‌وی‌ام چند سال پیش در چین متوقف شده، اما این خودرو در ایران با قدرت هرچه تمام‌تر عرضه می‌شود. عرضه این خودرو در شرایطی صورت می‌گیرد که سازمان استاندارد همواره آن را به عنوان یکی از بی‌کیفیت‌ترین خودروهای تولید داخل معرفی می‌کند. همچنین خودروی لیفان با مدل‌های مختلف در شرایطی در ایران تولید و عرضه می‌شود که شرکت تولیدکننده آن سال 2009 در رتبه 88 شرکت‌های چینی قرار داشت.

جدولی که حرف می‌زند با ما...

در همین حال، جام‌جم جدول‌سمت راست را از عمر تولید و فناوری خودروهای درحال تولید و پرفروش داخلی تهیه کرده که این جدول با ما حرف‌ها می‌زند. جالب است به عمر خودروها نگاه و سال تولید آنها را در دنیا و حتی سال پایان تولیدشان را با اکنون مقایسه کنید. این جدول به گونه‌ای کارنامه صنعت خودروی ایران است. قضاوت با شما....

جاده یکطرفه حمایت؛ این انصاف نیست

گفتنی‌ها راجع به صنعت خودروی کشور بسیار است، اما یک نکته مهم را نباید از نظر دور داشت. صنعت خودروی کشور با تمام کاستی‌هایی که دارد، به نقطه‌ای رسیده که امکان طراحی و تولید انواع خودرو در یک سطح مناسب و مطلوب را داراست. این مهم هم به واسطه حمایت خریداران رخ داده که گرچه اجباری است، اما منابع سرشاری را به حساب خودروسازان واریز کرده است. در این شرایط انصاف نیست حمایت مالی، تعرفه‌ای و مقرراتی دولت به بهانه تولید ملی و حفظ اشتغال موجود این صنعت یکسویه باشد و خودروسازان از شرایط انحصار موجود به نفع خود سوءاستفاده کنند. بلکه انتظار بحق خریداران این است که اگر به واسطه تعرفه‌های سنگین واردات، شرایط برای تسخیر بازار داخلی توسط خودروسازان فراهم شده، آنها نیز به فکر به روز کردن تولیدات خود باشند و خودروهایی را در کلاس بین‌المللی و با رعایت کامل استانداردها به مردم عرضه کنند.

محمدرضایی‌‌

جام‌جم