اردوهای جهادی و احساس مفید بودن

تأثیرات جمعی

وحدت در جوامع بشری همواره از سوی حکومت‌ها ایجاد شده است. این وحدت از طریق قدرت اتفاق افتاده، یعنی به نام منافع ملی از طریق حاکمان حفظ شده است. وحدت همواره با عقاید، نیازهای اولیه (غذا، پوشاک و مسکن) و ایدئولوژی‌ها در بین توده‌ها ایجاد شده است. در این میان، دشمن حتی در سطح یک ایده در ساختن این وحدت نقش مهم داشته است. دشمن عاملی وحدت‌ساز بوده که با خطر خود، اتحاد مردم را حفظ کرده است. با میزان اتصال به حقیقت و عدالت، همواره این نوع وحدت‌بخشی مشروعیت یافته است. باورهای الهی، عدالت‌طلبی و صلح همیشه توانسته بخوبی مردم پراکنده یک سرزمین را یک ملت کند و حتی بشریت را در همه نقاط دنیا به هم متصل گرداند، اما این انواع وحدت که متصل به سیاست و ایدئولوژی بوده و هستند، موجبات تفرقه را هم پدید آورده‌اند، به نوعی که بسیاری از مردمان رویاروی عده‌ای دیگر قرار گرفته‌اند و جنگ‌هایی بزرگ را سبب شده‌اند.

اما آن وحدتی نشکستنی و در مقاطعی خاص راهگشاست ـ خاصه در بحران‌های اجتماعی و طبیعی ـ که جدا از ایدئولوژی‌ها، غیرسیاسی و فارغ از مناسبات قدرت، از روی شفقت و همدردی انسانی میان افراد ایجاد می‌شود: برای بهبود جهان، برای مقابله با خشم طبیعت، جنگ و خرابکاری، برای نجات انسانیت، حق حیات و ادامه زندگی خوب روی زمین.

اردوهای جهادی یکی از اشکال بزرگ و متداولی است که در کشورمان وحدت را فراتر از همه چیز ایجاد کرده است؛ بسیج مردمی مؤمن و خیرخواه که برای زندگی تلاش می‌کنند. طبق تعریف پایگاه اینترنتی جهادگر که سایت تجمیع‌کننده و اطلاع‌رسانی گروه‌های جهادی است، حرکت جهادی در اصطلاح عبارت است از مجموعه اقدامات سازنده و اثر‌گذار اقشار متنوع مردم در قالب گروه‌های خودجوش، برای حضور فعال و کارآمد در نقاط آسیب‌پذیر، نیازمند و برآمده از اخلاص، همت، مسئولیت‌پذیری، وظیفه‌شناسی و روحیه مبارزه با رسالت خودسازی جهادی و خدمت‌رسانی مادی و معنوی در راستای دستیابی به قله‌های عالی انقلاب اسلامی ایران. پس اردوی جهادی کاری بزرگ است برای جامعه‌ای بهتر و وحدتی از نوع متعالی‌تر از سیاست.

تأثیرات فردی

یکی از شرایط رضایتمندی انسان احساس مفید بودن است. مفید بودن در جامعه و منشأ اثر بودن با سلامت روحی و روانی ارتباط مستقیم دارد. از سوی دیگر در جامعه‌ای که عده زیادی از مردم خود را در آن سهیم و در سازندگی آن مؤثر بدانند، امنیت ملی تضمین شده و ثبات دیرپا خواهد بود.

افراد تنها از طریق شغل خود نیست که در جامعه احساس مفید بودن می‌کنند. بسیاری از مشاغل، خاصه مشاغل فرهنگی تأثیر مادی و ملموس ندارند، بسیاری از کارمندها نقش خود را در سازندگی و پیشرفت جامعه حس نمی‌کنند، اما نباید به این دلیل از آن احساس مهم مفید بودن محروم باشند. گروه‌های مردمی و فعالیت‌های مدنی که در جهت کمک بیشتر و خیر عمومی انجام می‌شود، همه کمک می‌کنند که افراد در شغل کسل‌کننده و گاه بی‌خاصیت خود منحصر نشوند و هویت خود را در خارج از شغل و کار روزمره در فعالیتی بزرگ‌تر تعریف کنند. گروه‌های جهادی کمکی است به این هویت‌سازی و پیشرفت فردی. درست است که آدم‌ها تحت قالب اردوهای جهادی به سازندگی می‌پردازند و شهرها و روستاها، مردم و کودکان را نجات می‌دهند و از انسان و حیات او در برابر خشم طبیعت و همنوعان نادانشان دفاع می‌کنند، اما این خود موجبات خودسازی و خودشکوفایی افرد را میسر می‌کند.

در منشور مأموریت‌ها و رسالت‌های اردوهای جهادی هم این‌طور آمده که اردوهای جهادی منجر به «تحکیم روحیه کار، تلاش، عدالت‌خواهی و مطالبه‌گری» و «خودسازی جهادی و تربیت سرمایه‌های انسانی با فراهم‌سازی بستر مناسب جهت تربیت آنها» و «کمک به شکوفایی، تربیت و آموزش‌های عمومی و تخصصی آحاد افراد جامعه بویژه مناطق کم برخوردار با ایفای نقش واسط فعال میان نهادها با رویکرد خدمت‌رسانی»‌ می‌شوند. همه این موارد در منشور رسالت‌های گروه‌های جهادی که در پایگاه‌های مجازی آنها و مرامنامه‌هایشان قرار گرفته، نشان‌دهنده اهداف فردی و انفسی این رویکرد است. به معنای دیگر اردوهای جهادی مصداق خود‌سازی است به عنوان پیشفرضی برای ساخت جامعه و فضای زندگی.

علیرضا نراقی

اندیشه