عجیب‌ترین پول‌های روزگار ما

حتما تا به حال اسمی از برند تاید شنیده‌اید. کلمه «تاید» در ایران به پودرهای شست‌وشوی ماشین یا دستی برای لباس گفته می‌شود، ولی در واقع نام تجاری یک شرکت تولیدکننده مواد پاک‌کننده در جهان است. تاید از سال 1946 یعنی حدود سال 24 شمسی در جهان مطرح شد و بعدها وارد ایران شد و فراگیری آن باعث شد نام تجاری این کالا به‌جای نام خود کالا سر زبان‌ها بیفتد. اما نکته‌ای که به ما مربوط می‌شود این است که در ایالا متحده، برخی مجرمان از تاید به عنوان پول استفاده می‌کنند. آن‌طور که نیویورک تایمز گزارش داده، یک گالن 5/4 لیتری از ماده پاک‌کننده تاید در مقابل پنج دلار یا ده دلار مواد مخدر مبادله می‌شود. ممکن است برایتان سوال باشد که مجرمان تاید را از کجا در اختیار دارند. جواب این است که از مغازه‌ها می‌دزدند و در ذهنشان هم این است که مجازات دزدی از یک فروشگاه، در نهایت کمتر از سودی است که آنها از این ماجرا می‌برند.

در این میانه هم مجرم و هم خریدار تاید و هم خود تاید سود می‌برد و فقط صاحب فروشگاه‌ها هستند که از جاافتادن این نوع واحد پولی ناراضی هستند. تا حرف از مجرمان و واحدهای پولی آنها شد، بد نیست بدانیم که در زندان‌ها هم واحدهای پولی عجیب و غریبی وجود دارد. مثلا نتیجه یک تحقیق در زندان‌های بریتانیا انجام شده نشان می‌دهد که به علت کمبود میوه تازه، از میوه به عنوان پول در زندان‌های مربوط به نوجوانان این کشور استفاده می‌شود. تصورش هم دردناک است که مثلا قرار باشد در قبال خریدن یک کاغذ و قلم برای نوشتن نامه به مادرتان، سیب تازه‌ای را که خود او برایتان آورده از دست بدهید.

برویم سراغ پول بعدی که در واقع یک واحد پولی نبوده است. ماجرا از اینجا آب می‌خورد که یک شرکت کانادایی برای مشتریان خود کوپن‌های تخفیفی به شکل اسکناس منتشر کرد. این اسکناس‌ها از 5 سنت تا دو دلار کانادا ارزش داشت و به خاطر مشهور بودن شرکت تایر کانادا، رفته رفته در دیگر کسب‌وکارها هم مورد پذیرش قرار گرفت. بعدها، انواع خاصی از این کوپن‌های تخفیف که حالا دیگر به یک اسکناس تبدیل شده بود قیمت پیدا کرد و وارد کلکسیون عتیقه‌داران هم شد. حتی در مورد آن یک آهنگ موسیقی هم خوانده شد و به این ترتیب شهرت یک شرکت در کنار ابتکار آن برای فروش بیشتر باعث به وجود آمدن یک واحد پولی جدید شد.

حالا ممکن است فکر کنید این شرکت بزرگ بوده و به همین دلیل موفق به خلق این واحد پولی شده است. ولی جالب است بدانید یک معلم اقتصاد در آلمان هم برای این‌که به دانش‌آموزانش درس را بخوبی یاد دهد، یک واحد پولی و اسکناس مربوط به آن را اختراع کرده است. هر واحد پولی اختراعی این معلم یک یورو ارزش داشته اما فرقش با واحدهای پول معمولی این بوده که خاصیت اکسیده شدن داشته و بعد از مدتی این ارزش کم می‌شده است. از این‌رو افراد تشویق به خرج کردن در حداقل زمان و عدم نگه نداشتن پول می‌شدند و به این ترتیب مفاهیمی چون گردش پول و تورم بهتر فهمیده می‌شد. خوب است بدانید که طرح این معلم تا اندازه‌ای با استقبال مواجه شد،600 شرکت و 300 فروشگاه در آلمان، این واحد پولی را قبول کردند و طبق آمار تا سال 2010، نزدیک به پنج میلیون یورو، با این واحد پولی تبادل شده است.

اما امکان ندارد که در عصر جدید از چیزی سخن بگوییم و سخنی از فناوری به میان نیاید. حتما تا به حال از پول مجازی بیت کوین چیزی شنیده‌اید. پولی که واقعیت بیرونی ندارد و صرفا در عالم مجازی رد وبدل می‌شود. بیت کوین آنقدر در جهان سر‌و‌صدا کرده که حالا برخی شرکت‌ها به فکر تولید دستگاه‌های خودپرداز برای آن هستند و در این میان جالب است بدانید با وجود این‌که تعداد فروشگاه‌هایی که این پول مجازی را بپذیرند بسیار کم است، اما یک زوج آمریکایی تصمیم گرفتند 90 روز ابتدای زندگی خود را با این پول سر کنند و اتفاقا موفق هم شدند. غیر از بیت کوین باید از دلارهای موجود در Second Life یا جم‌های بازی کلش آف کلنز هم به عنوان دیگر پول‌های عجیب و غریب این روزگار یاد کرد.

مصطفی مسجدی آرانی