همراه با روزه‌ اولی‌ها در وقت سحر

اصلاح آزمون و خطا

شبکه دو این تجربه‌ها را چند سالی است در اختیار تازه مسافران قرار داده است. سال‌ها پیش به اسم سحر اولی‌ها و امسال با نام جدید نوسفران. نوسفران ویژه برنامه سحرگاهی 60 دقیقه‌ای است که به صورت زنده به تهیه‌کنندگی مهدی ابهری و اجرای سیدجواد هاشمی پخش می‌شود. این برنامه که کاری از گروه کودک و نوجوان است با هدف توجه ویژه به نوجوانان در کلیت خانواده و انتقال باورهای دینی از نسل‌های پیشین به نسل‌های جدید، همراهی بزرگسالان با نوجوانان و کودکان درلحظه‌های معنوی سحر و احیای آیین‌های مذهبی و دینی تولید شده و تلاش کرده از طریق آیتم‌های مختلف، هم ابعاد مختلفی از احکام و اخلاق روزه‌داری را برای نوجوانان تبیین کند و هم با توجه به روحیه و روان‌شناسی مخاطب نوجوان، ریتم و ضرباهنگ تندتری به برنامه بخشد تا از کسالت و کشدار شدن آن جلوگیری کند.

نوجوانان معمولا پر از شور و نشاط هستند حتی فکر می‌کنی عجله دارند. گاهی این شتاب در تجربه موقعیت‌های ایمانی هم دیده می‌شود و گاهی این شتابزدگی‌ها موجب اشتباه و خطا در درک دین می‌شود؛ لذا در نوسفران تلاش شده تا با زبان نوجوانانه از تجربه‌های ایمانی صحبت شود. بسیاری از این تجربه‌ها سویه انتزاعی داشته یا نوجوان به واسطه کم‌اطلاعی و کم‌تجربگی ممکن است دچار تضاد و تناقض شود.

برای همین می‌توان گفت فارغ از کارکردهای رسانه‌ای این برنامه، ساخت برنامه‌ای مثل نوسفران یک ضرورت اجتماعی ـ فرهنگی نیز هست و اتفاقا اگر در این سن و سال بتوان دین و تجربه‌های ایمانی را به شکل درست و منطقی به آنها آموزش داد در بزرگسالی آنها دچار تزلزل یا سستی در باورهای خود نخواهند شد. به قول حافظ تا راهرو نباشی کی راهبر شوی. نوجوانی سن و دوره‌ای است که به راهنمایی و هدایت و مشاوره نیازمند است و از آنجا که هویت دینی نقش پررنگی در شکل‌گیری هویت شخصیتی و وجودی افراد دارد ساخت چنین برنامه‌ای به مثابه نوعی پیشگیری از بحران‌های دینی در سنین بالاتر می‌شود.

پاسخ به نیاز مخاطبان

برنامه نوسفران از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که هر کدام می‌تواند به بخشی از این نیاز پاسخ دهد. زیر نور ماه (گفت‌وگوی شیرین با نوسفران روزه‌دار)، خاطره‌ها (بیان خاطرات نوسفران سال‌های دور و نزدیک)، دست‌های کوچک (فرازهایی از دعاهای نوسفران با صدای خودشان)، آسمانی‌ها (دعاهای ائمه معصومین برای مومنین با لحن زیبا و مناجات‌گونه)، دعای روز، نماز با حضور چند خانواده و میان برنامه‌های گرافیکی اذان شهرهای مختلف نیز آخرین بخش از میان برنامه‌هایی است که در نوسفران پخش می‌شود.

نوجوانان معمولا در این سن و سال به همسالان خود گرایش دارند و آنها را به عنوان گروه مرجع می‌شناسند. یکی از تمهیدات جالب که مبتنی بر همین اصل روان‌شناسی بنا شده، سپردن بخشی از برنامه به کودکان و نوجوانان است.

مثلا خواندن قرآن و ادعیه ماه رمضان توسط نوجوانان یا گفت‌وگو با کودکان درباره تصور و تجربه شان از برخی موقعیت‌های تربیتی و دین‌مدارانه، گفتن اذان توسط آنها و در نهایت نمایش نماز صبح به شکل جماعت توسط نوجوانان در پایان برنامه از جمله این موارد است که ضمن هویت بخشی به برنامه همدلی و همزبانی بیشتر مخاطب با آن را فراهم می‌کند تا مخاطب نوجوان، خود را صاحب
برنامه بداند.

جشن دینی روزه‌ اولی‌ها

نوسفران در طراحی و ساختار فرمی برنامه نیز تلاش کرده روان‌شناسی و زیبایی‌شناسی مخاطب نوجوان را لحاظ کند. استفاده از رنگ‌های شاد و تمهیدات گرافیکی و جذابیت‌های بصری در طراحی صحنه و دکوربندی از جمله این تمهیدات فرمی است که در نهایت شمایلی از یک جشن و مهمانی را برای مخاطب شکل دهد. در واقع هم ماه رمضان به عنوان ماه مهمانی خدا و هم به سن تکلیف رسیدن سحر اولی‌ها به نوعی یک جشن دینی محسوب می‌شود که این برنامه سعی کرده از طریق تمهیدات فرمی و محتویی آن را تجلی بصری ببخشد. یکی از بخش‌های جالب این برنامه روایت خاطرات افرادی است که از تجربه‌های اولین روزه‌داری‌های خود می‌گویند؛ کسانی که یک روز جزو نوسفران بوده‌اند.

از این‌رو می‌توان گفت اگرچه جامعه هدف این برنامه کودکان و نوجوانان بوده‌اند، اما این قابلیت را هم دارد که طیف‌های مختلفی از بینندگان در سطوح سنی مختلف ببینده آن باشند. حداقل این که موقع سحر با تماشای این برنامه کمی از کسالت و خواب آلودگی آدم کم می‌شود و گاه آن شوق نوجوانانه سحر اولی‌ها آدمی را بر سر شوق می‌آورد.

جام‌جم

سیدرضا صائمی