حق پخش در گرو ردیف بودجه

متاسفانه طی این سال‌ها به عوض آن‌که مسئولان فدراسیون فوتبال به دنبال راهی برای توانمندسازی باشگاه‌ها و استقلال مالی آنها باشند، هر جا که پیش آمده بحث حق پخش تلویزیونی را پیش کشیده‌اند و موضوع را طوری جلوه داده‌اند که انگار با این حق پخش تمام گره‌های فوتبالی باز شده و دیگر مشکلی در فوتبال وجود نخواهد داشت. همه این فعل و انفعال‌ها و فشار وارد ساختن به صدا و سیما در جهت گرفتن حق پخش تلویزیونی در شرایطی است که صدا و سیما به لحاظ قانونی طبق مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام به تاریخ 26/5 /1381 در این مورد به فوتبال نمی‌تواند ریالی اختصاص دهد. موضوعی که حتی وزیر ورزش نیز بدان اذعان دارد و این موضوع نکته‌ای نیست که بتوان چشمان را بر آن بست . محمود گودرزی 18 خرداد امسال در مجمع فدراسیون فوتبال گفت: مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان پرداخت حق پخش تلویزیونی به فدراسیون فوتبال را قانونی نمی‌دانند. وزیر ورزش و جوانان در این زمین توضح داد: در این رابطه با عزت‌الله ضرغامی (رئیس سابق صدا و سیما) مذاکره کرده بودم تا اگر با عنوان حق پخش تلویزیونی مشکل دارند، مبلغی به‌عنوان کمک صدا و سیما به ورزش بپردازند.

مسئول ورزش ایران در حالی صحبت از کمک سازمان صدا و سیما به فوتبال به میان می‌آورد که در حال حاضر خود رسانه ملی با کمبود بودجه مواجه است. موضوعی که حتی عضو ناظر مجلس شورای اسلامی در شورای نظارت بر صدا و سیما نیز بدان اذعان دارد. سیدرمضان شجاعی‌کیاسری در این زمینه می‌گوید: پیش از این قرار بود دولت در زمینه حق پخش فوتبال کمک‌هایی ارائه دهد که هنوز اتفاقی در این خصوص نیفتاده است.

دولت باید ردیف مستقلی در بودجه رسانه ملی نعریف کند

وی با اشاره به این‌که نامه شورای امنیت کشور درخصوص پخش مسابقات فوتبال برای رسانه ملی ضمانت اجرایی ندارد، اضافه می‌کند: دولت باید در این رابطه تصمیم‌گیری کند. چرا که صداوسیما دچار مشکل مالی است و قرار شده دولت در این زمینه کمک کرده و حق پخش فوتبال را پرداخت کند.

عضو ناظر مجلس در شورای نظارت بر صداوسیما در این زمینه تاکید می‌کند: در نهایت قانون می‌گوید حق پخش فوتبال با صداوسیماست و می‌تواند این کار را نکند تا الزامی برای پرداخت پول نداشته باشد، اما از طرفی در صورت عدم پخش مسابقات فوتبال مشکلات دیگری در جامعه پیش می‌آید، لذا لازم است هیات دولت هرچه سریع‌تر به این مساله رسیدگی کند.

800 میلیاردی که از جیب دولت خرج فوتبال می‌شود

فوتبال ایران در شرایطی اسم حرفه‌ای بر خود دارد که تنها در هزینه کرد حرفه‌ای عمل می‌کند، و بقیه عوامل دیگرش منجمله در عرصه باشگاهی حرفه‌ای نیستند. یعنی نه مدیرانش فوتبالی و حرفه‌ای‌اند، نه مربیانش و نه بازیکنانش که به‌طور معمول باید قواعد حرفه‌ای‌گری در رفتار و سکنات خویش مورد توجه قرار دهند. در نظر بگیرید با این‌که 14 دوره از لیگ به‌اصطلاح حرفه‌ای را پشت سر گذاشته‌ایم بندرت دو، سه باشگاه را سراغ داریم که حرفه‌ای عمل کنند. اصل ابتدایی نیز این است که دخل و خرج این باشگاه‌ها در پایان یک فصل با هم بخواند، اما نه تنها این‌طور نیست، بلکه تا زمانی که هزینه این نوع حرفه‌ای‌گری یا شبه آن از جیب دولت پرداخت می‌شود، جملگی مدیران باشگاهی فوتبال ما مدیران هزینه هستند و دغدغه‌ای نیز به این جهت ندارند که این هزینه‌های میلیاردی چه سودی را به فوتبال این مرز و بوم می‌رساند. انبوه بدهی‌های انباشته باشگاه‌های فوتبال ایران شرایطی را پیش‌روی فوتبال قرار داده که به عوض خلاقیت و تبیین راهکارها و طرح‌هایی که می‌تواند به درآمدزایی فوتبال ایران منجر شود، مدام بر طبل توخالی حق پخش بکوبند. انگار همه مسائل فوتبال ایران سر جی خود قرار دارد که اگر این حق پخش نیز از جیب دولت خارج شود، دیگر همه چیز در این فوتبال عالی خواهد بود . باید در نظر گرفت که سالی 700، 800 میلیارد تومان در فوتبال باشگاهی ایران هزینه می‌شود بدون آن‌که بهره‌وری چندانی را داشته باشد. در حقیقت اگر فوتبال را یک صنعت پرسود در جهان در نظر بگیریم که واقعا نیز این‌گونه است، ما از بسیاری از مولفه‌های این صنعت غالفلیم و تنها چسبیده‌ایم به حق پخشی که صدا و سیما نه تنها با منع قانونی در زمینه پرداخت آن مواجه است، بلکه به دلیل کمبود بودجه نیز خود دچار مشکلات مالی زیادی است چه رسد به این‌که خواسته شود از رسانه ملی انتظار داشت با حق پخش مشکلات فوتبال را یک شبه حل و فصل کند .

نقش رسانه ملی در اقبال همگانی به فوتبال

همه اینها در شرایطی است که صدا و سیما طی این سال‌ها نقش بی‌بدیلی در توسعه و اقبال مردمی به فوتبال داشته است. چه در پخش مستقیم مسابقه‌های داخلی و خارجی، چه از طریق برنامه کارشناسی 90 در رویکرد به مسائل ریز و درشت این رشته و فراهم آوردن فضای نقد که در آن همه کارشناسان و اصحاب فن دیده و شنیده شوند و ده‌ها برنامه دیگر فوتبالی در شبکه‌های مختلف و بویژه با راه‌اندازی شبکه ورزش که همه و همه بستری را فراهم کرده‌اند تا فوتبال بیش از پیش جای پای خود را در بین خانواده‌های ایرانی محکم کند. براستی آیا کسی می‌تواند نقش برنامه 90 را در توسعه فوتبال ایران نادیده بگیرد؟ برنامه‌ای که هر دوشنبه‌شب میلیون‌ها ایرانی را از پیر و کوچک تا مسئول و غیرمسئول پای جعبه جادویی می‌نشاند تا زوایای پنهان مانده فوتبال در اقصی نقاط کشور را در معرض دید همگان قرار بگیرد .

پخش مستقیم بازی‌ها، عاملی مهم برای جذب آگهی

فدراسیون فوتبال در شرایطی طی دو سال اخیر تلاش کرده است مقابل افکار عمومی ایستاده و از ورود دوربین‌های تلویزیونی به ورزشگاه‌ها جلوگیری به‌عمل آورد که همگان واقفند اگر پخش مستقیم بازی‌ها نباشد اقبال عمومی به این رشته نیز تحلیل خواهد رفت. اضافه بر آن‌که اگر فرض را بر این بگیریم که مسابقات روی آنتن تلویزیون نرود، تبلیغات محیطی در ورزشگاه‌ها آب خواهد رفت. این نیز امری پذیرفته شده است که اصولا یکی از دلایل اقبال حمایت‌کننده‌های مالی و آگهی‌دهنده‌های تبلیغات محیطی ورزشگاه‌ها به پخش مستقیم بازی‌ها ربط پیدا می‌کند .

امیررضا واعظی‌آشتیانی، مدیرعامل سابق باشگاه استقلال در این زمینه می‌گوید: ما باید این واقعیت را بپذیریم که در کشور جمهوری اسلامی ایران زندگی می‌کنیم و قانون اساسی هم می‌گوید صدا و سیما ملی است. مدیران ورزشی ما باید بدانند در ارتباط با حق پخش تلویزیونی فوتبال، چنین محدودیتی وجود دارد و در نتیجه باید به دنبال تقویت دیگر منابع درآمدی خود باشند.

آشتیانی در عین حال می‌افزاید: ‌مگر نه این که سازمان لیگ بابت آگهی دور زمین قراردادی به ارزش 160 میلیارد تومان امضا کرد؟ این پول چه زمانی محقق می‌شود؟ وقتی بازی‌ها از صدا و سیما پخش شود. این همان کمکی است که صدا و سیما می‌تواند به فدراسیون فوتبال داشته باشد. روزی که علی کفاشیان گفت دوربین‌های تلویزیونی را به ورزشگاه راه ندهید از نظر من بزرگ‌ترین اشتباه را کرد. از نظر من صدا و سیما حتی می‌تواند ادعا کند سازمان لیگ باید بخشی از پول آگهی‌های کنار زمین را به صدا و سیما بدهد .

این در شرایطی است که فدراسیون فوتبال نه تنها به سهم خود اکتفا نکرده بلکه این ادعا را دارند که صدا و سیما از حق و حقوق خود نیز صرف نظر کند. سیدرمضان شجاعی‌کیاسری در این زمینه می‌گوید: درآمدی که از محل تبلیغات داخل ورزشگاه حاصل می‌شود برای سازمان لیگ و تبلیغاتی که قبل بازی، میان دو نیمه و در پایان بازی پخش می‌شود سهم صداوسیماست که سازمان لیگ مدعی سهم این تبلیغات نیز هست.

بنابراین موضوع اصلی این است که چون نتوانستند به قرارداد درآمد آگهی دور زمین عمل کنند و این مساله مشکل پیدا کرد، حالا می‌خواهند توپ را به زمین صداوسیما شوت کنند.به هر صورت باید تاکید کنیم مسئولان فوتبال ایران در شرایطی به موضوع حق پخش چسبیده‌اند که با توجه به گستردگی و در برگیری زیاد، فوتبال می‌تواند درآمدهای دیگری را نیز برای خود تعریف کند. موضوعی که به نظر می‌رسد تا هنگامه‌ای که شیر فوتبال به منابع دولتی وصل است، مدیران از آن غافلند و نمی‌خواهند فوتبال را به مثابه صنعتی سود ده مورد توجه قرار دهند .

صراحت قانون

بد نیست توجه اذهان را به مصوبه جلسه 26/5/81 مجمع تشخیص مصلحت نظام جلب کنیم که در آن چنین آمده است:

مجمع تشخیص مصلحت نظام با بررسی مفاد مصوبه مجلس شورای اسلامی و استماع اظهارات نماینده دولت (رئیس سازمان تربیت بدنی) و دفاعیات رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی و یکی از نمایندگان ارائه‌دهنده طرح و پس از اظهارات موافقان و مخالفان به این نتیجه رسید که این مصوبه ضمن ایجاد اختلال در ضبط و پخش مسابقات ورزشی، به روابط جاری و تفاهم باشگاه‌ها و صدا و سیما آسیب خواهد زد و صدا و سیما را به سمت برنامه ورزشی خاص و محدود سوق خواهد داد که نتیجه نهایی آن تقلیل برنامه‌های ورزشی صدا و سیما، تضعیف مسابقات ورزشی و در نهایت تنزل ورزش کشور خواهد بود.

ضمن این که اختلاف نظر دولت و مجلس شورای اسلامی در نحوه تقسیم وجوه حاصله از این مصوبه، اجرای آن را مشکل خواهد کرد و باعث اختلافات جدیدی بین باشگاه‌ها، فدراسیون‌ها و دولت خواهد شد. با عنایت به مراتب فوق و فقدان مصلحت ملزمه برای عدول از قانون اساسی، مصوبه مجلس شورای اسلامی مورد تائید قرار نگرفت.

همچنین مجمع تشخیص مصلحت نظام ضمن تاکید بر اهمیت ورزش و ضرورت ارتقای سطح ورزش کشور و تقویت و توسعه باشگاه‌های ورزشی و با توجه به این که صدا و سیما از بابت پخش مسابقات ورزشی درآمدی کسب نمی‌کند و هرگونه پرداخت به فدراسیون‌ها ضرورتا از محل بودجه‌های دولتی تامین خواهد شد، توصیه می‌نماید دولت سهم مناسبی از بودجه کشور را به ورزش اختصاص دهد و با عنایت به اهمیت برنامه‌های صدا و سیما در گسترش ورزش و با در نظر گرفتن تفاهم موجود بین باشگاه‌ها و صدا و سیما، توصیه می‌شود برای ترغیب باشگاه‌های ورزشی به مشارکت فعال و گسترده در برنامه‌های ورزشی کشور، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران همکاری و مساعدت بیشتری به عمل آورد.

مصوبه فوق در اجرای اصل یکصد و دوازدهم (112) قانون اساسی و در جلسه مورخ 26/5/1381 مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید.

جام‌جم

حجت‌اله اکبر‌آبادی